A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

diasínchi , avb Sinònimos e contràrios asiche, deasie Frases si cuat diasinchi bene chi no si faet atzapare.

diàspru , nm Definitzione ispétzia de pedra Ètimu itl. diaspro.

diassúsu , avb Definitzione de a susu: apitzu, assusu Sinònimos e contràrios suba, susu Frases sos ómines fint prontos a li dare a diassusu a l'ispedhiare e petzi s'ociada de Maria los aviat arrimaos (G.Chironi) Ètimu srd.

diatòglia, diatòrja , nf Definitzione die de fatoriu, dí de fatu, chi si trebballat, die de trebballu Sinònimos e contràrios gerronada Frases fit bestita chin sos pintzos de arribbu fintzas in diatòglia ◊ aiant fatu festa manna macari in diatòglia ◊ essendhe diatorja, oe in bidha sa zente est paca Tradutziones Frantzesu jour ouvrable Ingresu weekday, working day Ispagnolu laborable Italianu giórno feriale Tedescu Werktag, Wochentag.

diàtu , agt Definitzione fissau, precisu, nau de una die: sa die diata = sa dí istabbilia Frases s'istipéndhiu como mi arrivat in die diata donzi mese.

diaulàre , vrb Definitzione nàrrere diàulu, su diàulu chi t'at fatu, coment’e frastimu leandho a boghes o brigandho a ccn., po tzacu; si narat fintzes in su sensu de bodalire Frases si l'aiat picada chin isse etotu diaulandhe, iscudendhe su bonete a terra e apunzàndhesi sos càvanos (S.Spiggia) Ètimu srd.

diàulu diàbulu

diaúndi , iscl Sinònimos e contràrios dianna, diàntzile, tiàmini, tiàschili Ètimu srd.

diavèra, diavèras devèra

diàvulu diàbulu

díbba , nf Definitzione a totu d. = a totu codhu, cun fortza meda Frases cudha música iscannia essiat a totu dibba dae duas cassas niedhas…

dibbàndha , avb: dirbandha Definitzione a bandha, a una parte / istare, corcare, èssere a d. = a sa sola, a contu suo Frases una pitzinna ebbia no leaiat parte a su trechetu e si che istaiat sola sola a dibbandha de sas fedales ◊ no potendhe piús baliare tantu forroxu, ponzeit sa pascénscia a dibbandha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de côté Ingresu apart Ispagnolu aparte Italianu disparte Tedescu beiseite.

dibbàrda , nf: dirvarda, divarda Definitzione dannu o male chi si faet chentza dhu bòllere, po pagu atentzione o pagu incuru / in divarda = pro cumbinassione, itl. per caso Sinònimos e contràrios digràtzia, disagura, malasagura, malasorte, malavadhia / disatentzione Frases iscontzandhe unu muru, de dirvarda apo mortu unu sóriche ◊ pro dibbarda si est fertu cun sa lepa.

dibbàta , nf, nm: dibbatu Definitzione su chistionare cuntrestandho Sinònimos e contràrios condierra, cuntrastu, dibbàtidu, discussura Frases ita dibbata mabadita! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu discussion Ingresu argument Ispagnolu debate, discusión Italianu discussióne Tedescu Diskussion.

dibbàtidu , nm Definitzione su chistionare cuntrestandho Sinònimos e contràrios dibbata.

dibbatiméntu , nm Definitzione su pretu comente dhu faent in su tribbunale po averguare si unu tenet neghe o nono de su chi dh’ant incurpau / is partes de unu d. = acusadore e acusadu; sa parte dolidora de unu d. = su ofesu, su chi at tentu su dannu Sinònimos e contràrios processu Frases sa dí chi oberint su dibbatimentu Cicitu no nc’est po dhus iscurtai! Tradutziones Frantzesu débats Ingresu debate Ispagnolu vista Italianu dibattiménto Tedescu Verhandlung.

dibbàtu dibbàta

dibbétu , nm: dirbetu, dirvetu, disbetu, dispetu Definitzione su crepagrepa, cosa chi si faet o si narat po giare tzacu a s'àteru, coment’e abbétia, o po dhi fàere dannu po si pagare de unu dannu arreciu / fàghere una cosa a d., a dirbetinu = po fàere apostadamente dispraxere a s’àteru Sinònimos e contràrios cherpu, dispetinu, irgarru, istridu, pichetu, poribetu, prefia, trémpiu Frases sicomente bi aviat tortos vetzos de aparisare, como mi cheret torrare su dirvetu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu taquinerie Ingresu mischief Ispagnolu despecho Italianu dispètto Tedescu Kränkung.

dibbidàpa, dibbiddàbba , nm: tibbitabba, dribbiddrabba Definitzione dibbi, dapa, dabba: su istare iscudendho, acropandho, su acropare a sa sighia, fintzes tzàcurru de passos de ómine cartadu a iscarpones chi passat in intaulau, bòvedas o in iscalas; su istare sèmpere naendho, abbetiandho Sinònimos e contràrios dribbiliddràbbala, dubbudabba Frases cantutzendhe cantutzendhe, pista pista e dibbiddabba, mih sa die agabba agabba! (F.Sechi)◊ s'intendhet a dogni ala giannas, balcones a su dibbiddabba ◊ sunt cun martedhos a su dibbiddabba, tenatzas, giaos, tzoos e tàulas pro ndhe pesare su palcu 2. za la tenes, oe, cun custu dibbiddabba: càlladi! ◊ lastimosu intendhia su lamentu e acudia a su tou dibbiddabba ◊ como no m'istes cun custu dibbiddabba, za l'apo a bídere deo su de fàghere! Ètimu srd.

díbbile débbile