A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

pacorèta , nf Definitzione pag'ora, apenas de tempus Sinònimos e contràrios iscuta Frases apustis de pacoreta s'apititu est diventau gana.

pàcu , nm, agt, prn, avb: pagu, pau 1 Definitzione una cantidade pitica, chi no bastat po su bisóngiu, chi no est su tanti chi serbit, o est su tanti giustu ma sèmpere cantidade pitica: coment'e agt. si podet pònnere innanti o apustis de su nm. e no est sèmpere chi cuncordat; coment'e avb. serbit fintzes a cambiare su significau de un'agt. in sensu menguante: acumpangiandho unu vrb. podet fintzes àere su significau de no, nudha / min. pachitzu, pachitzedhu, paghedhu, paghighedhu, paghitzedhu, paguaghedhu = pagu meda / a/c.: su foedhu coment'e avb. podet cambiare su gradu in su sensu de méngua aciunghedho s'avérbiu meda (chi deosi dhu acostit a nudha, e balet po pagu pagu); manígiu mannu podet tènnere cun dópiu significau irónicu: s'impreat po su normale significau irónicu (es. pagu longu!… = longhixedhu!… = longu meda; pagu feu cussu cristianu!… = feu meda; pagu bellu custu fiore!… = bellu meda), ma acumpàngiat s'agt. in nadas chi narant su contràriu de su contràriu, candho si arrispondhet a chie at impreau s'agt cun significau bonu, de valore positivu: – Bellu custu froi! – Pagu bellu!…(= bellu meda? No: bellu própiu nudha!); – Paxiosu custu pipiu! – Pagu paxiosu!… (= paxiosu meda? No: paxiosu própiu nudha!); – Bonu custu binu! – Pagu bonu!… (= bonu meda? No: bonu nudha!); – Cabosu custu pisedhu! – Pagu puru!… (= cabosu meda? No: cabosu própiu nudha!); sa nada Pagu puru!… si podet fàere coment'e arresposta chentza dèpere mai nàrrere s'agt. cunsiderau Sinònimos e contràrios ammerchinzadu, apenas, iscassu | ctr. bundhante, meda, paritzu, tropu Maneras de nàrrere csn: avb.: a pagu = abbellu, in cantitade paga; a pagu a pagu = abbellu abbellu, unu pagu a borta (manera); de su pagu, paghedhu: de su meda, nudha! = mezus pacu chi no nudha; commo dae pacu = de pagu tempus; mesu pagu = pagu etotu; pagubbene, pagu bèni!, pagu bèni miu!… (nadu a làstima) = ite mi siat su bene!, cale bene?!…, nudha!, tropu pagu!; èssere de pacu prus o mancu = de perunu contu, de pagu valore; èssere a contu de pagu = pagu, própiu pagu Frases cussu pacu de cosa chi giuchio a gràscias chi l'avio cuverau! ◊ menzus su pagu chi no su nudha ◊ semus partidos a trumadas, a boltas benninne su pagu chi si teniat ◊ de su pagu, paghedhu, de su meda, nudha! ◊ seis istétius de bonugoru a bolli dividi su pagu de pani e ingaúngiu cun nosu 2. sa pagu vida chi at tentu ◊ nd'at pigau cussas pagu cosas chi teniat ◊ a bèndhere bi aiat cosa meda, ma a comporare zente paga! ◊ su dinai mi dhu ispendia in pagus oras ◊ custas pagu rigas fuedhant de una chistioni ◊ pagu genti mellus festa! ◊ àcua meda e pisci pagu ◊ cussos pacos fiados fint aggorraos in su corrale ◊ pagus is fogus chi s'alluint in is montis!… 3. cussa cosa l'ischint in pagos ◊ ndh'amus presiadu medas, ma pagos ant adduidu ◊ medas pagus faint unu meda ◊ fuant pagus is chi isciant a ligi ◊ sos pagos chi bi fint si ndhe sunt andhados puru 4. immoi biu pagu meda, e nudha puru! ◊ sa cosa prus pagu bona piaghet prus pagu ◊ su cabadhedhu a pacu a pacu lu domo ◊ a trabballai meda, ma a pagai pagu! ◊ su dinai nostru gi est a pagu ◊ est bénnidu pagu innantis ◊ de sodhu ndh'amus pacu ◊ custa cosa est unu pagu druci ◊ su mànigu mi est essidu unu pagu salidu ◊ nc'est peri chini ingrassat papandu pagu ◊ dèu gei nci creu pagu chi torrit a biu ◊ de candu babbu si fut cojau, in butega dhui abarràt pagu: dhui lassàt a mamma ◊ fuant sordaus pagu bestius e pagu armaus 5. bae chi pagu bi andhas a campu, oe, malàidu comente ses! ◊ pagu ti ndhe naro de su chi cheres ischire, ca est unu segretu! ◊ a isse pagu lu dorches, mancari l'impromitas totu s'oro de su mundhu! 6. pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu! ◊ ohi, ite pàsculos, pacubbene nostru: pàsculos non si n'esistint prus ◊ ge seus sigurus in custa vida…: pagu bèni nostru! ◊ a su tempus, pagu bèni, fut prus su preugu chi no su dinai ◊ si lu leaiant a zocu che bannitedhu de pacu prus o mancu 7. cussa màchina est caminendi a pagu Sambenados e Provèrbios prb: non c'est pagu chi non bastit, non c'est meda chi no ispacit ◊ paga zente bona festa! Ètimu ltn. paucus Tradutziones Frantzesu peu Ingresu little, not very Ispagnolu poco Italianu pòco Tedescu wenig.

pàcu 1 , nm Definitzione imbodhigu fatu bene, mescamente cun iscàtula Ètimu itl. pacco. Tradutziones Frantzesu paquet, colis Ingresu parcel Ispagnolu paquete Italianu pacco Tedescu Paket

pacubbène! , iscl, nm: pagubbene Definitzione genia de foedhu po nàrrere chi sa cosa o chistione no est deasi comente est naendho s'àteru o chi no faet, no andhat bene, chi si pentzat cosa in contràriu o àteru, nau fintzes, e meda, a làstima: no est gai!, mancu pro sonnu!, ita mi circas?!, ma bai! (a/c. dhu podet nàrrere fintzes una matessi persona in su chistionu); coment'e númene si narat de unu mortu, de unu malevadadu / pagubbene meu, tou, sou, e àteru = ite mi siat su bene meu, tou, sou!, e àteru Sinònimos e contràrios paguenedhu / beadu Frases - A benis a sa festa? - Pagubbene! ◊ lis pariat de resessire a si difèndhere, ma pacubbene issoro! ◊ pacubbene tuo: no ischis su chi at promítiu Deus a chie dat e a chie azudat! ◊ ite apo a regalare, pacubbene: so póveru! ◊ - A bi ndh'at de pane in sa càssia? - Pagubbene! ◊ a nosi pasare pacubbene: nosi pasaiamus peri pacu! ◊ pacubbene tuo, no at a acudire mancu a s'intzipriare chi picas cussa a muzere! ◊ pacubbene meu: fipo tzopu, isarchilatu! 2. luego si l'abbiant sos ammunestos de su pagubbene de sa mama (G.Addis)◊ sa pacubbene s'aiat cojubau un'ominedhu tropu aggarrau! ◊ finiu s'ispetàculu, cussos pacubbenes colabant su gapedhu in chirca de carchi sodhu Tradutziones Frantzesu mais non! hélas! Ingresu alas, of course not Ispagnolu ¡qué va!, ¡anda! Italianu macchè, ahimè Tedescu keine Spur, ach was.

pacutíglia , nf Definitzione cosa imbodhigada Sinònimos e contràrios imbodhiàmini, imbodhicu, imbódhiu.

padamànu , nm: paramanu Definitzione genia de fardassu mannu chi is mastos de muru poderant a manu manca cun d-unu pagu de impastu po si dhu pigare méngius comente dhis serbit, ischedrandho; in su bestimentu, genia de pinniga chi si faet in brúcios; genia de giogu: si faet ponendho sa manu in sa trempa, coment’e a cuare sa vista a una parte, e s'àtera aperta asuta de su subrecu cun sa pranta a s'ala de fora, chie ponet, mentres chi unu de is cumpàngios iscudet de apalas a sa manu aperta e totugantos faent coment'e unu zúmiu e abbarrant cun d-unu pódhighe puntau in artu: su chi ponet si girat e si intzertat chie dhi at iscutu su cropu s'iscabbullet e tocat a su chi at giau su cropu a pònnere Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl. paraman.

padèdha , nf: paredha, patedha 3 Definitzione genia de istrégiu a duas asas, a costaos artaos, a buca larga, po còere cosa mescamente cun abba: si narat fintzes de su papare chi si dhue coet / min. padedhutza, padedhita; rosa padedha = s'orrosa de s'orruo cràbinu Sinònimos e contràrios coculia, pignada Maneras de nàrrere csn: iscuguzare sa p. = pigaindi su crobecu; sa p. de su benúgiu = rudéula; fàghere sa p. = fàghere a manigare cosa cota; afumare sa p. = brusiare su mànigu, pònnere su sabore o fragu de su fumu a su mànigu coghindhe; morigare sa p. (in suspu) = chircare chistiones, allegas Frases fit niedhu che costas de padedha ◊ est semper in mesus che cutzerone in patedha ◊ fàlandhe sa padedha dae su fogu, ca cussa cosa est cota! 2. sos antigos faghiant sa padedha dae su sàpadu ◊ mamma ndhe faghiat solu una de padedha, e pro su piús fit a bustare e a chenare ◊ Deus baldet chi s'afumet sa padedha! 3. móriga sa padedha tua e no s'anzena! Sambenados e Provèrbios smb: Padedda / prb: sos fatos de sa padedha los connoschet solu sa trudha Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. patella Tradutziones Frantzesu marmite Ingresu pan Ispagnolu sartén Italianu péntola Tedescu Topf.

padèdha 1 , nf: patedha 2 Definitzione genia de animaledhu de mare cun corra a una perra, de sa mannària de una cóciula pitica, chi istat atacada a is orrocas in sa parte de su papu Sinònimos e contràrios pagellida Terminologia iscientìfica crx, patella coerulea Tradutziones Frantzesu patelle Ingresu limpet Ispagnolu lapa Italianu patèlla Tedescu Napfschnecken.

padedhàda , nf Definitzione su tanti de cosa chi cabet in d-una padedha Ètimu srd.

padédhu , agt Frases est rúgia che terra padedha.

padedhútza , nf Definitzione padedha pitica Sinònimos e contràrios padezone, pingiadedhu.

padennostàju , nm Definitzione chie bendhet padennostes; chie istat pregandho, costumat meda a pregare Ètimu srd.

padennòste , nm: parinostu, pedrinostu, perdinnosti, pradennostre, prainnoste Definitzione donniunu de is granos de una corona, de una cannaca / collana de prainnostes = zenia de prendha de coradhu Sinònimos e contràrios babbunostru / aelmaria / nàcaru Frases is didus allisant is parinostus, arrosariendi ◊ est unu pedrinostedhu pitiu pitiu ◊ essiat contendhe sos perdinnostis annoischidhados cun filu istramanadu ◊ minuda, ocannu, s'olia: paret pradennostres! Ètimu itl. padrenostro Tradutziones Frantzesu grain du chapelet Ingresu rosary bead Ispagnolu cuenta, grano Italianu grano del rosàrio Tedescu Rosenkranzperle.

padentàrzu , agt, nm Definitzione chi o chie faet abbitu meda in su padente Ètimu srd.

padènte, padènti , nm: patente, podenti, potente Definitzione logu totu matas mannas e medas, cracas, pruschetotu nau de is chi creschent a solas e pruschetotu candho is matas funt ílighes / sóriche de p. = sorigàrgia; p. de ceréxias, de arrú = donnaghe de cariasas, de rú Sinònimos e contràrios catza 1, tràbine Frases fit unu monte bestiu de unu padente d'éliches ◊ est unu padente de chercos ◊ iscapat a fuiri coment'e unu lampu, fuit de su campu a mesu su padenti! (E.Pintor Sírigu)◊ in su monte bi at unu potente de éliches ◊ sa própia linna de monti abbruxat su podenti ◊ cussu castedhu si aghetat in mesu de unu padenti cracu Terminologia iscientìfica slg Ètimu ltn. patente(m) Tradutziones Frantzesu bois, fôret Ingresu wood Ispagnolu bosque, selva Italianu bòsco, forèsta, sélva Tedescu Wald.

padèssere , vrb Definitzione baliare, padire cun passiéntzia suportandho ifadu, ofesas o àteru disaggradéssiu Sinònimos e contràrios abbabiai Frases finas a canno bos apo a padèssere?(M.Congias)◊ iant prenu sa lèe de precetos ci no faiat prus a dhos padèssere ◊ no padesset chi cussos siant a duas faces, fàrcios!

padezonàdu , agt: apadezonadu* Definitzione chi est che una padezone, de figura / cugumedhu padezonadu = genia de codrolinu chi assimbígiat a s'ou Sinònimos e contràrios padezonatu.

padezonàtu , agt Definitzione chi assimbígiat a una padedha pitica (padezone), de figura, chi est a tzimbóriu, coment'e una metade de bòcia, a bòveda tundha Sinònimos e contràrios apadezonadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hémisphérique Ingresu hemispheric Ispagnolu hemisférico Italianu emisfèrico Tedescu hemisfärisch, halbkugelig.

padezòne , nf, nm: padizona, padizone, parigioni Definitzione padedha pitica / min. parigionedhu Sinònimos e contràrios padedhutza, pingiadedhu, pingiorighedhu Frases gai est s'ou dae tempus antigu: unu andhat in frisciolu o padezone, s'àteru est in tres chidas… pudhighinu! Ètimu ltn. *patellione(m) ? Tradutziones Frantzesu petite marmite, petit pot Ingresu little pan Ispagnolu cazo, ollita Italianu pentolino, pignattina Tedescu Töpfchen.

padhàrzu , nm: palalzu, pallàrgiu, pallarxu, pallaxu, pazàgliu, pazàrgiu, pazarju, pazarzu, pedharzu 1, pedhasu Definitzione sa domo de sa pàgia, logu inue si chistit sa pàgia, su fenu Sinònimos e contràrios ttrs. padhàgiu / covadhete Frases custa ua costoida profumat pedharzos e chintinas ◊ ti che ant frundhiu che paza intro de su pazàgliu ◊ at pienu su pedharzu de paza e de proendha pro sos boes ◊ fit lanzu che corru, totu istragiadu e avilongu pariat drommendhe in d-unu pedhasu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu meule de paille Ingresu barn Ispagnolu pajar Italianu pagliàio Tedescu Strohschober.