A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

dànnu , nm: (su dannu = nr. suddànnu) Definitzione css. cosa chi podet èssere cunsiderada male, guastu o pérdia / min. dannighedhu (= dannu mannu, segundhu comente si narat) Sinònimos e contràrios digràtzia, gastu 1, iscalabru, male, noghimentu | ctr. bene, foltuna Frases coro, ite dannu a ch'essire fora de istrada!…◊ sos bentos fortes faghent dannu in sas binzas apenas isparadas ◊ su bestiàmine in su laore faghet dannu ◊ a sos trastes lassados fora lis faghet dannu ◊ a no tènnere onore est unu dannu che unu candho faghet una falta (Piras)◊ chie faghet su dannu si lu pagat! 2. dannighedhu, gai, su chi at tentu, totu sa domo ruta!…◊ custu est unu dannighedhu de nudha Sambenados e Provèrbios prb: dannu de medas consolu de tontos Ètimu ltn. damnum Tradutziones Frantzesu dommage, détriment Ingresu damage Ispagnolu daño, perjuicio Italianu danno, nocuménto, scàpito Tedescu Schaden, Nachteil.

dannuntziài , vrb: dennuntziai, dennuntziare, denunciai, denuntziai, denuntziare Definitzione fàere sa denúncia, avisare o portare sa chènscia a cuarteri, pònnere una diferéntzia o iscórriu in giustítzia Sinònimos e contràrios cramari, tzitare Tradutziones Frantzesu dénoncer Ingresu to denounce Ispagnolu denunciar, delatar Italianu denunciare Tedescu anmelden, anzeigen.

dànsa , nf, nm: dansu, dantza, dassa Definitzione genia de ballu; sa dantza est fintzes una genia de bobboi chi curret lestru lestru asuba de s'abba apojada firma / sa dantza de su duellu; min. dassita = dillu Sinònimos e contràrios badhu, indànsia / andaciana, dantzana, giogulana, pischeri Frases su dansu ballat in punt'e ischina, che unu balladore faghet s'anca (A.Tidore)◊ lis at sonadu una dassa trinchitada ◊ intrant a ballare e fateint sete o oto dassas Tradutziones Frantzesu danse Ingresu dance Ispagnolu danza, baile Italianu danza Tedescu Tanz.

dansài, dansàre , vrb: dantzai, dantzare, dassare 1 Definitzione mòvere cun totu sa carena a sonu de sonete (o de boghe, a dillu) po divertimentu Sinònimos e contràrios badhai, istripizare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu danser Ingresu to dance Ispagnolu bailar Italianu danzare Tedescu Tanzen.

dànsu dànsa

dànte, dànti , nm Definitzione pedhe de crebu conciada.

dàntza dànsa

dantzadòre , nm Sinònimos e contràrios badhadori, ballarianu Tradutziones Frantzesu danseur Ingresu dancer Ispagnolu bailarín Italianu danzatóre Tedescu Tänzer.

dantzadúra , nf Definitzione su ballare, su si mòvere coment'e ballandho Ètimu srd.

dantzài dansài

dantzàna , nf Definitzione genia de bobboi chi curret lestru lestru asuba de s'abba apaulada Sinònimos e contràrios andaciana, culifúrriu, giogantzinu, gioguana, guadambidha, pischeri Terminologia iscientìfica crp, hydrometra stagnorum, velia currens, gerris lacustris, gyrinus natator Ètimu srd.

dantzàre dansài

danzàna , nf Definitzione prupu, maladia a is ogos.

daòra , avb: deora, diora Definitzione de ora (meda) Sinònimos e contràrios demeda | ctr. debresu Maneras de nàrrere csn: diora, de diora = dae meda, da'ora, dae tempus meda; dioritu, de dioritu = de diora, ma no de tempus meda Frases seo deora chena dha torrare a bíere ◊ diora dh'est mortu su pobidhu? ◊ est de diora chi ant fatu cussa domu ◊ est giai dioritu chi no biu s'isposu miu Ètimu srd.

daòri dabòri

dapói dabói

dàre dàe 1

darédhu , agt Definitzione nau de unu, chi giaet a meda, unu pagu a braga, a bàntidu Sinònimos e contràrios dadivosu, manilalgu, sprodhenti Frases sos giòvanos daredhos no sempre sunt abbistos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fanfaron Ingresu boaster Ispagnolu fanfarrón Italianu spaccóne Tedescu aufschneiderisch.

darétu , agt, avb, nm: deretu 1, destru, diritu 1, drestu, dritu, eretu, estru, zeretu Definitzione coment'e calidade de una cosa, chi no est trota ma tènnera, dirita, chi no faet a furriadas, fintzes fata bene; cun valore de avb., su prus s'impreat che un'agt. e bolet nàrrere chentza si tratènnere, chentza si firmare, chentza istorrare, chentza pèrdere tempus o ibertare nudha, o, segundhu, deunudotu (ma fintzes comogomo, tempus passau); naendho de sa posidura, chi est prantau, a peis in terra e conca in artu o, de cosa, posta in custa matessi manera; foedhandho de s'ala ue una cosa si agatat, chi est a s'ala de sa manu destra; podet inditare sa leada, a cara a ue una cosa si agatat o andhat; si podet pònnere coment'e avb. de tempus e de manera Sinònimos e contràrios ténneru / luego / intentarzu, istantàrgiu, ritzu, tolu / destru / abbia | ctr. doltu / colcadu / mancu 1 Maneras de nàrrere csn: ischire, no ischire cale ’eretu leare = aundi andai, a cali parti, ita fai; andai deretu de… = andhare abbia a…, a cara a…; èssere deretu a…, a deretu de…(+ vrb.)= prontu; fai una cosa in deretu, a sa ’ereta = bene, a deretu; èssiri deretu de fai una cosa = àere apenas fatu una cosa; dae deretu = dae luego; como ’eretu = comogomo, pagu ’e s'ora, issara; andhare a deretu, fàghere cosa a deretu = andhare in bonu, fàghere cosa comente si tocat Frases su Segnore ammustrat su caminu deretu a sos pecadores ◊ cussu bivit in s'arruga dereta ◊ est deretu coment'e unu bastoni ◊ sa prus cosa dereta fachet a tortu sendhe chi est mannu! 2. nemmancu ti acheres, pàssache dereta! ◊ ndi calant e nchi tirant daretus a campusantu ◊ curre deretu a domo ca ti cheret mamma! ◊ essimiche deretu, chi no ti cherzo! ◊ éssimi deretu, irbirgonzia! ◊ macacu, bae deretu e no ti firmes in sas cosas vanas! (A.Casula)◊ tzertas cosas lu poniant deretu in supuzu ◊ pristos, commo imbrenucàebbos ca bos isposo deretu! ◊ si fit sapia deretu chi su manzanu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ gei est unu caboniscu… deretu si atzutzudhat, bellu inchighiristau! ◊ candho los ant avisaos, sos parentes sunt arribbaos deretu ◊ ant pensau de liu nàrrere deretu 3. sas zannas, sos bracones sunt abbertos deretos ◊ custu depet èssere macu deretu, a fàghere cosas goi! ◊ no ndhe balet prus, est malandhadu deretu ◊ custos macarrones sunt ancora cruos deretos ◊ collindhelas deretas sas camisas istérridas ca est proindhe! 4. si in custu istante a manu dereta sa retza betades azis a fàghere sa pisca abbundhante! ◊ dh'apu biu andendi a dereta ◊ sa cruxi si fait cun sa manu dereta ◊ dèu crocu totu a costau deretu 5. si pesada deretu ◊ si fut agatau aintru de un'astronavi chi iat pigau a artziai a sa dereta 6. a deretu de undi andas? ◊ est a deretu de cussu possessu ◊ che parat in sa calchera pesuda de totu cussos pes, ero no ischit cale deretu leare 7. tanti no est acussa sa càvana mia… soi deretu de dh'acussai! ◊ si bidiat dae deretu 8. allabai un'ómini baodru, no ndi fait una in deretu! ◊ a su póveru amiga li est sa runza, disignos no ndhe li andhat in deretu ◊ arrejonendhe a sa dereta, su mortu istat che mortu, e sos bios depent istare che bios! 9. no semus deretos a tucare: bi amus de nos ammanitzare! ◊ dereta a betare sale a su mànigu ses: assàzalu, innantis! ◊ uhm, deretus a arregòlliri genti seus!…◊ setzi si at bidu puzones fuendhe: sos chi fint a deretos de bolare in parte bi l'ant fata a si sarvare (N.Pianu)◊ tantu za so deretu a triballare, cun totu custos irbios chi so tenindhe!… Ètimu ltn. *derectus, dextru(m) Tradutziones Frantzesu droit, adroit Ingresu straight, opportunity, immediately Ispagnolu derecho, en seguida, recto, derecho Italianu dritto, difilato, immediataménte, ritto, dèstro Tedescu gerade, glatt, direkt, geradeaus, aufrecht, recht, Rechte.

darétu 1 , avb Sinònimos e contràrios pusticràs.