Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

cannacúla , nf, nm: cannagua, cannagula, cannagulu Definitzione s'úrtima parte de s'istentina Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu intestin rectum, ampoule rectale Ingresu rectum Ispagnolu intestino recto Italianu intestino rètto, ampólla rettale Tedescu Mastdarm.

darétu , agt, avb, nm: deretu 1, destru, diritu 1, drestu, dritu, eretu, estru, zeretu Definitzione coment'e calidade de una cosa, chi no est trota ma tènnera, dirita, chi no faet a furriadas, fintzes fata bene; cun valore de avb., su prus s'impreat che un'agt. e bolet nàrrere chentza si tratènnere, chentza si firmare, chentza istorrare, chentza pèrdere tempus o ibertare nudha, o, segundhu, deunudotu (ma fintzes comogomo, tempus passau); naendho de sa posidura, chi est prantau, a peis in terra e conca in artu o, de cosa, posta in custa matessi manera; foedhandho de s'ala ue una cosa si agatat, chi est a s'ala de sa manu destra; podet inditare sa leada, a cara a ue una cosa si agatat o andhat; si podet pònnere coment'e avb. de tempus e de manera Sinònimos e contràrios ténneru / luego / intentarzu, istantàrgiu, ritzu, tolu / destru / abbia | ctr. doltu / colcadu / mancu 1 Maneras de nàrrere csn: ischire, no ischire cale ’eretu leare = aundi andai, a cali parti, ita fai; andai deretu de… = andhare abbia a…, a cara a…; èssere deretu a…, a deretu de…(+ vrb.)= prontu; fai una cosa in deretu, a sa ’ereta = bene, a deretu; èssiri deretu de fai una cosa = àere apenas fatu una cosa; dae deretu = dae luego; como ’eretu = comogomo, pagu ’e s'ora, issara; andhare a deretu, fàghere cosa a deretu = andhare in bonu, fàghere cosa comente si tocat Frases su Segnore ammustrat su caminu deretu a sos pecadores ◊ cussu bivit in s'arruga dereta ◊ est deretu coment'e unu bastoni ◊ sa prus cosa dereta fachet a tortu sendhe chi est mannu! 2. nemmancu ti acheres, pàssache dereta! ◊ ndi calant e nchi tirant daretus a campusantu ◊ curre deretu a domo ca ti cheret mamma! ◊ essimiche deretu, chi no ti cherzo! ◊ éssimi deretu, irbirgonzia! ◊ macacu, bae deretu e no ti firmes in sas cosas vanas! (A.Casula)◊ tzertas cosas lu poniant deretu in supuzu ◊ pristos, commo imbrenucàebbos ca bos isposo deretu! ◊ si fit sapia deretu chi su manzanu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ gei est unu caboniscu… deretu si atzutzudhat, bellu inchighiristau! ◊ candho los ant avisaos, sos parentes sunt arribbaos deretu ◊ ant pensau de liu nàrrere deretu 3. sas zannas, sos bracones sunt abbertos deretos ◊ custu depet èssere macu deretu, a fàghere cosas goi! ◊ no ndhe balet prus, est malandhadu deretu ◊ custos macarrones sunt ancora cruos deretos ◊ collindhelas deretas sas camisas istérridas ca est proindhe! 4. si in custu istante a manu dereta sa retza betades azis a fàghere sa pisca abbundhante! ◊ dh'apu biu andendi a dereta ◊ sa cruxi si fait cun sa manu dereta ◊ dèu crocu totu a costau deretu 5. si pesada deretu ◊ si fut agatau aintru de un'astronavi chi iat pigau a artziai a sa dereta 6. a deretu de undi andas? ◊ est a deretu de cussu possessu ◊ che parat in sa calchera pesuda de totu cussos pes, ero no ischit cale deretu leare 7. tanti no est acussa sa càvana mia… soi deretu de dh'acussai! ◊ si bidiat dae deretu 8. allabai un'ómini baodru, no ndi fait una in deretu! ◊ a su póveru amiga li est sa runza, disignos no ndhe li andhat in deretu ◊ arrejonendhe a sa dereta, su mortu istat che mortu, e sos bios depent istare che bios! 9. no semus deretos a tucare: bi amus de nos ammanitzare! ◊ dereta a betare sale a su mànigu ses: assàzalu, innantis! ◊ uhm, deretus a arregòlliri genti seus!…◊ setzi si at bidu puzones fuendhe: sos chi fint a deretos de bolare in parte bi l'ant fata a si sarvare (N.Pianu)◊ tantu za so deretu a triballare, cun totu custos irbios chi so tenindhe!… Ètimu ltn. *derectus, dextru(m) Tradutziones Frantzesu droit, adroit Ingresu straight, opportunity, immediately Ispagnolu derecho, en seguida, recto, derecho Italianu dritto, difilato, immediataménte, ritto, dèstro Tedescu gerade, glatt, direkt, geradeaus, aufrecht, recht, Rechte.

fodhàle , nm Definitzione s'úrtimu tretu, su prus largu, de s'istentina Sinònimos e contràrios budha, budhales, budhone, moca Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rectum Ingresu rectum Ispagnolu recto Italianu intestino rètto Tedescu Mastdarm.

nébidu , agt: néidu, népidu, népitu, níbidu Definitzione nau de truncu de mata (mannu o piticu, grussu siat o fine), chi no portat nodos, ténneru, deretu e de totunu andhare, e po cussu fintzes lisu, chentza giúmburos: nau de terrenu, chi est bellu totu in paris, límpiu; nau de persona, chi no tenet neghe, sana, chentza pecos Sinònimos e contràrios daretu, nidu 2, ténneru / nédidu | ctr. nodosu Frases as truncadu s'àrbure piús nébida ancora preustinu ◊ at norant'annos, ma est nébidu che opinu ◊ at fatu duos bellos irfilares népitos de tuntunnos ◊ carchi mandrone si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ piantas altas, népidas, fozidas, de formas variadas e istranas (F.Dore)◊ po fae iscalas de carru serbiant matas néidas de ílixi 2. est una tanca manna, totu tirrinu népitu ◊ in còscias portat is carris níbidas che s'ou ◊ sos tzeracos, canno b'at de mannicare, sa canistedha la lassant népita che agliola (A.Pau) 3. de sentidos fit fémina nébida e sana ◊ sa pitzinnia est s'istajone de sa vida piús níbida e rica ◊ che népidu cristallu istat s'aera (F.Dore)◊ su mare fit che népidu cristallu Tradutziones Frantzesu tronc droit sans nœuds Ingresu straight and smooth (trunk) Ispagnolu tronco recto y liso Italianu diritto e lìscio (fusto) Tedescu glatt, aufrecht.

réu , agt Definitzione chi est postu istrantagiau, prantau in terra, cun is peis in terra coment'e candho si camminat / istare a sa rea = arreare a sa ritza; èssere a boghe rea = a boghes postas, a tzérrius Sinònimos e contràrios ficadu, istantàrgiu, pesadu, ritzu | ctr. corcadu, sétzidu, tambuladu Frases pesa reu! ◊ sa rughe ndhe l'ant ficada rea ◊ non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (G.Raga)◊ s'imbriagu mancu si l'afurcarzant istat reu ◊ apenas mi as bidu reu mi as iscutu a terra ◊ apo a torrare a bois, bidustos fustialvos: isetàdemi reos! (V.Falchi) 2. sa mama fit a boghe rea giamendhe de continu su fizu Sambenados e Provèrbios prb: sacu bóidu no rezet reu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu debout Ingresu erect Ispagnolu erguido, recto Italianu ritto Tedescu aufrecht.

stantàrgiu , agt: istantàrgiu*, stantarxu, stentàrgiu, strantàrgiu, strantaxu, strentaxu Definitzione chi est a peis in terra e a conca in artu, o a manera de assimbigiare a persona prantada, ficada, cun sa parte de pònnere a fundhu in terra e in pitzu sa chi depet istare in artu / a sa strantaxa = a sa ritza, istendhe ritzos Sinònimos e contràrios daretu, ficadu, intentarzu, reu, ritzu / cdh. stantàgliu | ctr. corcau, rutu Tradutziones Frantzesu bien droit Ingresu erect Ispagnolu recto, erguido Italianu ritto, erètto Tedescu aufrecht, gerade.

timoràdu, timoràtu, timoràu , agt, nm Definitzione chi o chie est de bona cusciéntzia, chi tenet coment' e timore o dhi dispraxet a fàere cosa chi no est aggradéssia a ccn. Sinònimos e contràrios duritosu / cdh. timuratu Frases s'italianu no li aggradaiat meda e non fit timoratu a lu nàrrere ◊ nisciunu est piús timoratu de Deus Tradutziones Frantzesu timoré Ingresu respectful Ispagnolu recto, honesto Italianu timorato Tedescu gottesfürchtig.

«« Torra a chircare