A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

dalíu Definitzione dae + bi + lu, donasidhu: boghe de su verbu dare cun duos prn. enclíticos

dallàllari , avb Definitzione pesare, giúghere, muntènnere in d. una cosa = inartare, portare, poderare una cosa artzada de terra, pesare in tàntaris Sinònimos e contràrios tàntaris Frases cuss'animalatzu mi si truvat, mi che tzacat sa conca in mesu de perras e mi ndhe pesat in dallàllari.

dallúviu , nm: dellúbbiu, delluviu, dilúviu, dulúviu Definitzione próina manna, a meda, aira aira / avb.: pròere a dellúbbiu = a defúgliu, a stracia Sinònimos e contràrios abbisciada, abbísciu, bírrida, defúgliu, derrúbbulu, issussionzu, strasura, tregonada Frases candho at fatu su dellúbbiu universale est abbarrau baranta dies fitianu ghetandhe abba a cartos ◊ at afogadu e supullidu su mundhu intreu suta de unu dilúviu tempestosu 2. est pruendi a dulúviu ◊ aundi nanca at a bolli andai, chi est istraciendu, proendu a dallúviu! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu averse Ingresu shower, deluge Ispagnolu aguacero, chaparrón, diluvio Italianu acquazzóne, dilùvio Tedescu Platzregen, Regenguß.

dàma , nf Definitzione fémina nóbbile; giogu chi si faet a cumpàngios, in duos, cun dóighi pedinas a cada, de duos colores diferentes, postas a filera asuba de unu cuadrau mannu ispartziu a cuadredhos biancos e niedhos fadhios: movendho s'unu a cara a s'àteru, si binchet dónnia borta chi unu podet giumpare cun sa pedina sua sa pedina de su cumpàngiu, pigandhosindhedha (papare), e sa pedina chi lompet a s'oru de fora in sa parte de su cumpàngiu addópiat, essit dama, balet prus de sa pedina e si podet mòvere cun prus libbertade a dónnia parte Sinònimos e contràrios Frases dama perfeta de su sole bestida e bàsciu de sos pes portas sa luna Sambenados e Provèrbios smb: Dama Terminologia iscientìfica ggs Tradutziones Frantzesu dame, dames Ingresu lady, draughts Ispagnolu dama, damas Italianu dama Tedescu Dame.

dàma 1 , nf Definitzione crabolu fémina Sinònimos e contràrios cabriola, betixedha.

dàma 2 , nf Definitzione genia de màgiu, trunchedhu agiummai de metro artu, cun duas mànigas po dhu pigare, po magiare o incracare s'incodau candho funt faendhodhu Sinònimos e contràrios màgiu 1 Terminologia iscientìfica ans Ètimu ctl. dama Tradutziones Frantzesu hie (techn.) Ingresu tamper, rammer Ispagnolu pisón Italianu mazzeranga Tedescu Handramme.

damaschinàre , vrb Definitzione incasciare su filu de òro o de prata in s'atzàrgiu o in su ferru.

damàscu , nm: dammascu, domascu, tommascu Definitzione ispétzia de drapu de seda a frores Terminologia iscientìfica ts Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu damas Ingresu damask Ispagnolu damasco Italianu damasco Tedescu Damast.

damigiàna, damingiàna, daminzàna, damixàna, damizàna , nf: demezana, demigiana, demizana, dimigiana, dimingiana, diminzana, dimizana, domejana, domixana, dramezana, tamejana* Definitzione genia de istrégiu mannu, de imbidru, a bisura de bòcia, a fundhu largu, allonghiada e prus istrinta a s'ala de su tzugu: est sèmpere posta imbestia cun canna, pertighedhas o àteru siat po dhi pòdere badrare cropos e siat po cicire méngius / físchidu che damigiana iscannia = díligu chi no agguantat brulla peruna Frases a su pastinontzu lis at postu una domejana de vinu ◊ a bufai ant portau binu niedhu e biancu a damingianas prenas Terminologia iscientìfica stz.

dammàscu damàscu

danàdu , agt: tanadu* Frases fit unu manzanu fritu… e nois cun sos puburustos danados!

danàntis daenànte

dàndhari , avb Definitzione leare a ccn. in d. = in àndhias, coment'e leare in boleos, chentza tocare terra, nau in su sensu chi unu no est atuandho bene ca est totu pigau de calecunu sentidu Frases cudhu fit istadu galu abbaidendhe a mie si no l'aiant leadu in dàndhari e bogadu a fora (S.Saba).

danésu , agt, nm Definitzione chi pertocat sa Danimarca, chi o chie est de sa Danimarca Tradutziones Frantzesu danois Ingresu Danish, Dane Ispagnolu danés Italianu danése Tedescu dänisch, Däne.

dangallòne , nm: drangalloe, drangalloni, dranghilloi, dringhilloni, drongoloi, drongolone, tangalloi Definitzione ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru Sinònimos e contràrios branghilloi, càngaru, dangarone, dàngaru*, drangaglieo, drodhe, galloi, giangalloi Frases est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori! Terminologia iscientìfica zcrn Tradutziones Frantzesu gros homme maladroit et disgracieux, sot Ingresu dummy Ispagnolu hombre grueso i grande un poco bobo Italianu uòmo gròsso e strambo, babbèo Tedescu ungeschlachter Mensch.

dangaròne , nm: tangarione Definitzione ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau, pagu sàbiu Sinònimos e contràrios debberone / càngaru, dangallone, dàngaru*, giangalloi Frases issa fit una feminedha de pagu contu, ma su maridu fit unu dangarone de ómine Terminologia iscientìfica zcrn.

dàngaru , nm: dràngalu, tàngaru Definitzione ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau e pagu sàbiu Sinònimos e contràrios càngaru, dangallone, dangarone, giangalloi Frases debberone dràngalu ch'est, ma de conca, balla!… Terminologia iscientìfica zcrn Ètimu itl. tanghero Tradutziones Frantzesu gros homme maladroit Ingresu big and clumsy man Ispagnolu hombre grueso y torpe Italianu uòmo gròsso e gòffo Tedescu ungeschlachter Mensch.

dangheràre , vrb: dengherare Definitzione pigare a frandhigos, a imbérrios, a denghes Sinònimos e contràrios addengae, ammelindrare, imberriare, imbimbinare Frases como si chi mi sento sana e frisca, dae maridu meu dengherada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gâter avec des cajoleries Ingresu to spoil coaxing Ispagnolu mimar Italianu viziare con moine Tedescu verhätscheln.

dannaemúru , nf: donnaemuru Definitzione genia de animale areste, in colore de castàngia, dannàrgiu, tímiu ca intrat a is domos (e po cussu si dha faent a comare…): ma prus che àteru si papat is sórighes e a cantu paret antigamente si teniat in is domos comente como is gatos Sinònimos e contràrios annaemele, bucameli, zanaemuru Frases aiat pessatu a unu lèpore, a una dannaemuru o a carchi àteru animale ◊ sas dannas de muru si fint mannicanne sas pudhas Terminologia iscientìfica anar, mustela nivalis Ètimu srd.

dannàghe , agt, nm Definitzione dannàrgiu, chi o chie fatuvatu faet dannu Sinònimos e contràrios dannàgliu, dannaresu Ètimu srd.