donnàghe dennàghe
donnamànna , nf: onnamanna Definitzione
sa mama de su babbu, de sa mama
Sinònimos e contràrios
aba 1,
ajaja,
bisàgia,
mannedha,
minnanna,
tiatia
Frases
istaimus a inghíriu de donnamanna a nos contare sos contos ◊ donnamanna si setziat cun su fusu e sa ruca a filare pubadas de linu ◊ donnamanna fit fémina sàbia comente lu podet èssere chie at ludrigadu totaganta vida ◊ fit a sa criadura donnamanna e connada dae frade…
Terminologia iscientìfica
ptl
Tradutziones
Frantzesu
grand-mère
Ingresu
grandmother
Ispagnolu
abuela
Italianu
nònna
Tedescu
Großmutter,
Oma.
donnéri , agt, nm Sinònimos e contràrios bragheteri, ebbaresu, feminari Ètimu srd.
dónni, dónnia dògna
donniasàntu , nm: dugnassantu Definitzione
su de úndhighi meses de s'annu
Sinònimos e contràrios
santandria
Terminologia iscientìfica
tpc
Tradutziones
Frantzesu
novembre
Ingresu
November
Ispagnolu
noviembre
Italianu
novèmbre
Tedescu
November.
donniúnu dognúnu
dónnu , nm Definitzione
fut su títulu de arrespetu de is Giuighes e fintzes de is píscamos, apustis fintzes de ómines de famíglias nóbbiles erricas sardas; títulu de arrespetu chi si giaet a persona manna, parente; ómine erricu chi cumandhat in sa bidha, su mere, su chi cumandhat in calecunu trebballu / donnu sogru (nadu onnusogru) = sogru, su babbu de sa muzere pro s’ómine, su babbu de su maridu pro sa fémina; donnu mannu = ajaju; donnu fradi = su frade prus mannu
Sinònimos e contràrios
don
/
pressipale
2.
sos donnos no si abbàssiant a su paris de sos pedhones ◊ su riu est diventadu cumbessu, brutu, isciumosu, tzotzu, teracu de pagos donnos chi istant in sa comodidade
Ètimu
ltn.
dominus
Tradutziones
Frantzesu
seigneur
Ingresu
sir,
mister,
gentleman
Ispagnolu
señor
Italianu
signóre
Tedescu
Herr.
donnumànnu , nm Definitzione
su babbu de mamma o de babbu
Sinònimos e contràrios
abu,
ajaja,
bisàgiu,
mannoi,
minnannu,
nannai,
nonnoi 1,
tadaju
Terminologia iscientìfica
ptl
Tradutziones
Frantzesu
grand-père
Ingresu
grandfather
Ispagnolu
abuelo
Italianu
nònno
Tedescu
Großvater,
Opa.
donnútzu , nm Definitzione mere de terrenos e de bestiàmene grussu, bacàrgiu.
donosía , nf Sinònimos e contràrios donosidade Frases sa donosia sua est tantu manna e innossente est che un'anzeledha (M.Z.Funedda) Ètimu srd.
donosidàde, donosidàdi , nf Definitzione
su èssere donosos, nau mescamente de sa bisura, de sa manera de fàere e de si mòvere
Sinònimos e contràrios
dechidesa,
ermosura,
galania
| ctr.
legesa
2.
su beranu at bestidu de donosidade acisadora totu sa cussorza
Tradutziones
Frantzesu
beauté,
charme
Ingresu
prettiness
Ispagnolu
donosidad
Italianu
graziosità,
avvenènza,
leggiadrìa
Tedescu
Anmut.
donósu , agt Definitzione
chi tenet donos meda, pruschetotu in bellesa
Sinònimos e contràrios
déchidu,
galanu
/
cdh. dunosu
Frases
candho mi as fatu innamorare fist donosa che una fada ◊ sento cantu manna e santa est s'òpera mia úmile e donosa preparendhe a sa vida fatigosa de s'ómine sa débbile pianta (A.Casula)◊ tue in su rampu donosa mustras su tratu galanu ◊ cun su coro ti miresi ca fis dechida e donosa ◊ no pràngiast, maurredhina donosa, po sa malasorti! (E.Spiga)
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
séduisant,
joli
Ingresu
pretty
Ispagnolu
donoso
Italianu
avvenènte,
grazióso
Tedescu
hübsch.
dóntzi dògna
dónu , nm Definitzione
cosa, bene, chi si faet a dadura, chentza nudha in càmbiu (si no est fatu cun iscopu); calidade bona, capacidade chi no dipendhet de imparu ma chi si tenet de naturale; su pl. sos donos funt s'oraria (is sinnalis o donatia) chi su cojuau nou giaet a sa fémina
Sinònimos e contràrios
dàdiva,
donatia,
presente,
regalu
/
donesa
Maneras de nàrrere
csn:
in donu = chentza paga, a regalu; papadonus = amantiosu de regalos, chi istat apitendhe regalos
Frases
bellu, mih, su donu chi li at dadu sa sogra a sa nura! ◊ a s'isposonzu ant fatu donos meda e bonos ◊◊ su donu inturpat a chie giuchet sos ocros apertos e irvortat fintzas sas paràgulas de sos giustos (Es.)
2.
si no tenet su donu, ite nachi at a cantare a poesia! ◊ funt medas is donus chi tenit de natura, cussu ◊ Deus no mi at dadu cussu donu
3.
si Deus favoressit s'annada, po Santuanni ti fatzu domanda e ti dongu is donus de òru ◊ sos de domo sunt andhados a comporare sos donos
4.
pro issu, malu no bi ndh'at, de binu, ca bufat sempre in donu e mai pagat! ◊ unu mandrone cun totu est annuzau ca no li dant a mandhigare in donu!
Ètimu
ltn.
donu(m)
Tradutziones
Frantzesu
cadeau
Ingresu
gift
Ispagnolu
don,
regalo
Italianu
dóno
Tedescu
Gabe.
dònza dògna
donzèlla , nf Definitzione piciochedha manna, giòvana Sinònimos e contràrios bacadiba, zinzella Ètimu itl. donzella.
dónzi, dónzia dògna
donzúne, donzúnu dognúnu
dópia , nf Definitzione moneda de oro de su Regnum Sardiniae Frases eh, balla, una brogna manna manna prena prena de dopiedhas de òru: gei mi apu a arricai pagu!…
dopiadòri , nm Definitzione sagrestanu o a dónnia modu unu bonu a sonare is campanas a repíchiu sa die de is mortos.