A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

depèndhere, depèndiri , vrb: atepèndhere, dipèndhere, dipèndiri Definitzione agiummai coment’e pèndhere de ccn. o de calecuna cosa, in su sensu de no èssere desesi a contu suo e duncas de dèpere istare a su chi bolet s'àteru; si narat fintzes in su sensu, foedhandho de cosas, chi si depent a… o chi benint de… (càusa cosa chi dhas faet naschire)/ pps. dipesu, dipéndiu; dipendhet! (nau pruscatotu pro abbétia) = tocat a biri si… Frases immoi seu líbberu, no dipendu de nemus ◊ su teracu dipendhet de su mere ◊ de custu filu so bidindhe su cabu ma no de ue dipendhet ◊ cussa detzisione dipendhet de su síndhigu ◊ dèu ti dh'apu promítiu e immoi dipendit totu de tui ◊ sa vida de s'ómini no dipendit de is bènis chi tenit, mancai siat arricu 2. ses columba depesa dae nóbbiles arratzas ◊ dae su babbu e dae sa mama li est dipesu, si est gai ◊ totu custos benes li sunt dipesos de sa famíllia ◊ tui ses dipéndiu de genti mala! ◊ de su fritu chi at sufridu ndhe li est dipesa una prummonite ◊ custu dannu est dipesu de su malu cabu ◊ su malumore dae ite est dipesu? ◊ de comenti est dipéndiu s'universu no dh’at cumpréndiu nisciunus (C.Marongiu) 3. dèu gei bollu comporai: dipendit cantu mi fait pagai! Sambenados e Provèrbios prb: tristu e míseru a chie dipendhet de s'àteru! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu dériver, tirer Ingresu to derive Ispagnolu depender, derivar Italianu dipèndere, derivare, provenire Tedescu abhängen von, stammen.

dèpere , vrb: depi, dèpiri, dèvere, tèpere Definitzione tènnere o àere s'óbbrigu, o su bisóngiu, sa presse o s'apretu de calecuna cosa: s'impreat meda po cambiare unu pagu su significau de is àteros verbos; èssere in dépidu; si narat fintzes po inditare cosa pagu segura, chi si pentzat po calecunu motivu ma no s'ischit a seguru (s'impreat cun àere, èssere, e su pps. de àteru vrb.) e fintzes po fàere unu tempus benidore de su vrb. de modu infiniu chi acumpàngiat in sa forma des, tes; a sa campidanesa dhu manígiant, prus che àteru is poetas, fintzes in su sensu de pòdere / pps. dépidu, dépiu; ger. dependhe, dependho, depindhe; formas diferentes de dèpere: ind. pres. tue des, isse det, nois demus, bois dezis, issos dent Sinònimos e contràrios gèpere Frases depo andhare como, ca sinono si che faghet tardu ◊ depis fai a manera chi is contus torrint totus ◊ tocai, ita mi depeis narri?! ◊ chi ti piagat o nono, custa est cosa chi as a deper fàghere tue ◊ carei carei, ma su chi depis no dhu fais etotu! ◊ solu deves pensare chi de me no ti deves burulare! ◊ aiant dévitu cantare donzi dominica 2. su chi ti ndhe apo leadu de butega ti lu depo totu ◊ cosa ti depo, chi mancu mi faedhas?! 3. sa pinna che la depo àere torrada a su logu sou, si no est inoghe ◊ custa faina la depet àere fata isse ◊ depent èssere andhados issos, beru? ◊ isse depet èssere inoche a fúrriu ◊ Mundhicu depet èssere fragandu cun calincuna picioca 4. non tes àere fastizos e istrobbos (G.Ruju)◊ prima chi su pudhu cantet mi des negare, istanote! 5. fiat un'isplendori meravigliosu e oras de gosu eus dépiu gustai Sambenados e Provèrbios prb: chini timit cosa depit Ètimu ltn. debere Tradutziones Frantzesu devoir Ingresu must, to have to, to be obliged Ispagnolu deber, tener que Italianu dovére Tedescu müssen, sollen, schuldig sein, dürfen.

deperiméntu , nm Definitzione foedhandho de un’organísimu, su andhare de male in peus de fortzas, su pèrdere is fortzas po pagu nutrimentu o maladia Sinònimos e contràrios afesimentu / cdh. dipirimentu.

deperíre , vrb Definitzione su andhare de male in peus de fortzas, su pèrdere is fortzas po su pagu nutrimentu o fintzes po maladia Sinònimos e contràrios fadicare, irmarrire | ctr. abboniare, ingrassai, mediare.

deperíu , pps, agt Definitzione de deperire Sinònimos e contràrios afésiu, fadicadu, immarriu | ctr. folte Frases si fut acatada ca furiat deperiu meda, morendu de fàmini.

dèpi dèpere

depidòre, depidòri , agt, nm Definitzione chi o chie depet cosa a un'àteru Sinònimos e contràrios gepidore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu débiteur Ingresu debtor Ispagnolu deudor Italianu debitóre Tedescu schuldig, Schuldner.

dépidu , pps, nm: dépiru, dépitu Definitzione de dèpere; dinare o àteru chi si depet a ccn. (in custu sensu fintzes upm)/ a/c. dépiu pps. a sa campidanesa mescamente in poesia dhu narant fintzes in su sensu de pótidu/pótziu Sinònimos e contràrios dévidu / gépidu Maneras de nàrrere csn: pònnere d. = comporare a dépidu, fàghere a dépidu; tiràrendhe unu d. = arrennèsciri a si dhu fai pagai; ischitire unu d. = pagàrelu, catzàresi su d.; dare o leare a d. = a fidu; èssiri malu, légiu, chei su d. = malu, feu meda Frases so dépidu andhare deo a fàghere sa cosa ca no l'as fata tue ◊ l'at dépidu nàrrere a su cumpanzu si li daiat una manu de azudu ◊ at dépiu bufare una cíchera de cafeo ◊ si funt dépirus cojai a sa lestra 2. dépidos no ndhe ponzo, ca sunt che gutiu intro de muru ◊ malu a pagare, lampu: no ndhe li poto tirare su dépidu! ◊ biviant chene anneos e ne dévitos ◊ cun s'incunza chi fato mi che bogo sos dépidos ◊ a dépidu no ti daent nudha ◊ ant fatu sas cosas in mannu e si sunt barriados de dépidos ◊ su dépidu si depet torrare!◊ cussu est càrrigu de dépiru! 3. cussu no si abbarrat in dépidu: si ndhe lis faghes, de bene, za si ndhe ammentat Sambenados e Provèrbios prb: dépidu no prúdicat Tradutziones Frantzesu dette Ingresu debt Ispagnolu deuda (f), debido Italianu débito Tedescu zustehend, schuldig, Schuld.

depiladúra , nf Definitzione genia de ispilidura, su si ndhe bogare, mescamente a tiradura, su pilu de is cambas, de subrecos, comente faent medas féminas Tradutziones Frantzesu épilation Ingresu depilation Ispagnolu depilación Italianu depilazióne Tedescu Enthaarung, Depilation, Epilation.

depilàre , vrb Definitzione segare, bogare a tiradura su pilu de cambas, de subrecos, chígios, comente faent medas féminas.

dèpiri dèpere

dépitu, dépiu dépidu

depòniri, depònnere , vrb Definitzione in is dibbatimentos, su foedhare de is testimòngios; lassare istare / ndhe at depostu s'idea = si est istorrau, at cambiadu idea Sinònimos e contràrios ispònnere 2. nachi ti cheres laureare: depònendhe s'idea chi est mezus Tradutziones Frantzesu témoigner Ingresu to testify Ispagnolu declarar, dejar Italianu testimoniare Tedescu bezeugen.

deposàre , vrb Definitzione pònnere, pausare comente faet su fundhurúgiu o ludàciu chi si ponet in su fundhu de s'istrégiu de binu, ógiu e cosas deasi Sinònimos e contràrios posai Frases sa nàfata at deposadu ◊ no toches custa cosa ca depet deposare.

depòsca dabòscas

deposcíndi daboschíndhe

depositài, depositàre , vrb Definitzione pònnere, arrimare, lassare, giare in depósitu o in calecunu logu.

depositàriu , agt Definitzione chi o chie mantenet o chistit calecuna cosa agiummai coment'e in d-unu depósitu, a sa segura.

depósitu , nm: dipósitu Definitzione logu fatu po arrimare o chistire sa cosa, trastos o fintzes màchinas e mezos mannos: fintzes istrégiu mannu o genia de bartza manna (mescamente po abba); sa cosa o valore chi si arrimat o chi si ponet Sinònimos e contràrios camasinu Frases sos tubbos de s'abba chi s'isterrent introidha benint de su depósitu ◊ cust'àutobbus est andhendhe a depósitu e no si frimmat 2. su flúmini, in is campus, candu abbàsciat fait unu depósitu de terra e de arena Tradutziones Frantzesu dépôt Ingresu warehouse Ispagnolu depósito, tanque Italianu depòsito Tedescu Aufbewahrung, Depot, Behälter, Einlage.

depositziòne, depositziòni , nf Definitzione cosa chi si narat, mescamente su chi narant is testimòngios in is dibbatimentos.