A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tzachepòni , nm Definitzione iscude e pone, genia de giogu: chie ponet asuta, ma istandho prantau, ponet una manu in sa trempa, ma unu pagu prus ananti a manera de no bíere a cussa parte, e s’àtera manu cun su brúciu asuta de su subrecu, isprata e cun sa pranta a fora (e sèmpere a sa parte chi no depet bíere): unu de is àteros giogadores, chi istant impare apalas, iscudet un’immanada (isprutzigada, tzacada de manu aperta) a sa pranta de sa manu bàscia e totus faent unu zúmiu inartandho unu pódhighe a punta in artu; chie ponet asuta depet intzertare chie dhi at giau su cropu: si intzertat, cussu ponet asuta) Terminologia iscientìfica ggs Ètimu srd.

tzachèta , nf: ciancheta, tzancheta, zangheta Definitzione genia de bestimentu, prus che àteru grussu, de pònnere in pitzu a bestire in is bratzos e ammontare palas e petorras Frases in sas sartorias festant e cosint tzanchetas de ómine ◊ béstidi sa tzacheta ca est faghindhe fritu! ◊ no andhes in mànigas de camisa, ca no ti deghet in logu gai: menzus pònedi sa tzacheta! Sambenados e Provèrbios smb: Zanchetta Ètimu itl. giacchetta Tradutziones Frantzesu veste Ingresu jacket Ispagnolu chaqueta Italianu giacca Tedescu Jacke.

tzàchida , nf, nm: ciàchidu, tàchida, tzàchidu, tzàchiru Definitzione genia de sonu a cropu o de moida puru, forte, sighia Sinònimos e contràrios ciacu, iscópiu, itzàchidu, tracada, tzacarrada, tzacàrridu, tzàcurru, tzóchida, tzocu Maneras de nàrrere csn: tzàchida de dentes = traghedhu; tzàchidu de tronu = sciarrocada, traghidada; tzàchida de tonca = càntigu o boghe de tonca Frases intendemu su tzàchidu de is ferrus acomenti fiast pudendi su sarmentu ◊ s'intendiat su tzàchidu de is ferrus de is cuadhus chi atobiamus ◊ apu inténdiu unu tzàchidu a is ossus ◊ s'intendit su tzàchidu de is bombas ◊ su tzàchidu de is tronus fait tremi is murus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éclatement, craquement Ingresu boom, creaking Ispagnolu estallido, chasquido Italianu scòppio, scricchiolìo Tedescu Bersten, Geknister.

tzachidài, tzachidàre , vrb: tzachitare Definitzione fàere tzàchidu, sonu o tzocu coment'e de cosa tostada àrrida o chídrina segandho, abbruxandho, iscopiandho / tz. sas dentes = traghedhare, tzacurrare Sinònimos e contràrios tzacarrai, tzocai / isciopai Frases bolos de pigas tzàchidant che foete in sas castanzas (G.Fiori)◊ su tzachitare de sa fiama no lassaiat intèndhere sas boghes ◊ chentza mancu avrèschere faghiant tzachidare su telarzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu détoner Ingresu to detonate Ispagnolu detonar Italianu detonare Tedescu explodieren.

tzachidhàre tzachedhàre

tzàchidu, tzàchiru tzàchida

tzachitàre tzachidài

tzachitzàchi , avb Definitzione sa manera de fàere de chie est de naturale tzacosu Frases fait is cosas totu tzachitzachi ca dh'ant iscontroriau Ètimu srd.

tzachitzàchi 1 tzacatzàca 1

tzacollíta , nf: cianculita, taculida, tzaculia, tzaculita, tzacullita, tzacuria, tzacurita, tzangulia, tzangulita, tzangullita, tzicullida, tzicuria, tzigulita, tzucurida, tzucurite, tzucurrita, tzuncullitu Definitzione cropu chi giaet su parasàmbene candho s'intèterat totinduna e faet essire coment'e unu tzúnchiu a boghe curtza; a logos tzaculita fintzes po tzilighitu / pàrrere una tzaculita (nau de ccn.)= chi no citit nudha, chi istat sèmpere foedhandho Sinònimos e contràrios ciucullita, súcuru 1, tzaculitata, tzicorrida, tzitzilicu, tzucu Frases si ant bódiu su fiancu, istant sempre a tzacollitas ◊ papau crú, su frenugu faet passare sos bómbitos, sas tzangullitas 2. a iscacàglios de risu at natu: Agabbamila, mi ses fachenne sas tzaculitas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hoquet Ingresu hiccup Ispagnolu hipo Italianu singhiózzo Tedescu Schluckauf.

tzaconèta , nf Definitzione genia de orrobba Terminologia iscientìfica ts.

tzacoràre , vrb: atzacorare Definitzione pigare o tènnere tzacoradura, èssere malaidóngiu, ingòllere calecuna maladia Sinònimos e contràrios ammagangiai, magunire, tacare, tunconire Frases su fritu s'intendhet intro de carre punghicosu che fritza, tzacorandhe intas su sàmbene 2. est tzacorau a prummones ◊ fintzas in crésia pessabat a cussu budhone tzacorau (S.Spiggia) Tradutziones Frantzesu abattre Ingresu to crush Ispagnolu abollar, magullarse, debilitarse Italianu acciaccare Tedescu schwächen.

tzacoràu , pps, agt: atzacorau Definitzione de tzacorare; chi est malandhau de salude, malacariu Sinònimos e contràrios aciacosu, demadu, ferosu, magagnosu, maladióngiu, malesanu, scanniu, tacadu, temósigu, temosu, tunconidu, tzimiliosu Tradutziones Frantzesu maladif Ingresu crushed Ispagnolu debilitado Italianu acciaccato Tedescu schwach.

tzacósu , agt Definitzione nau de ccn., chi si tzacat, chi acostumat a si tzacare, a si ofèndhere e arrennegare po dónnia cosa, fintzes chi poderat s'arrennegu, chi abbarrat a primma Sinònimos e contràrios airósigu, airosu, arrabbiaditu, arrennegosu, inchietosu, sutzuliu, tràchidhu / ttrs. altariosu / aschiolu 1, cravosu, felosu, terriosu Frases tzacosu, at postu male in versos dulches chi pagu at cumpresu Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu irritable Ingresu prickly Ispagnolu irritable Italianu irritàbile, stizzóso Tedescu reizbar.

tzacòta , nf: ciacota* Definitzione befa de erríere meda, bregúngia, cosa chi si narat o chi si faet a ccn. po erríere, po dhu fàere a bregúngia Sinònimos e contràrios allera, arréula, atrecu, befa, ciasconu, cionfra, dríngula, iséria, mofa, siera Frases apustis de su dannu sa tzacota!

tzacotàre , vrb: ciacotai* Definitzione istare a ciacotos, pigandho a befa, a brulla e fintzes ofendhendho a ccn. Sinònimos e contràrios befai, bufonai 2. su fizu a líbberos in su suircu e tzacotendhe sa mama!…

tzàcu tzàca

tzàcu 1 , nm Sinònimos e contràrios brínchidu, sàltidu Frases in s’oru de su mare at iscutu unu bete tzacu comente a cudhos chi iscutent sas ranas e nche est tzocheatu a modhe (A.Pau)◊ iscutu unu tzacu, nche fit brincatu a supra de su carru.

tzaculàre , vrb Definitzione istare e mòvere a modhe in mesu de s'abba / tzaculare sas manos = tzacurrare is manos, fàere su tzacarramanu Sinònimos e contràrios abbanzulicare Frases como tzàculo tra pischinas e ludraos in mesu de ischifosos erribios ◊ a bívere in mare s'istat che sennore: àera, sole, locos de incantare, tzaculandhe e godindhe su calore ◊ mentres mamma tua est lavandhe, tue tzàculas in pitus de s'abba Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu barboter Ingresu to wallow Ispagnolu chapotear Italianu sguazzare Tedescu planschen.

tzaculedhàre , vrb Definitzione mòvere a isciaculadura, a cropos Sinònimos e contràrios assucare, igiucare, isciucare, sciaculai, sciampuinai, tzuculai Frases tzaculedhendhe sa lamita de su late at fatu su botinu Ètimu srd.