A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

dogmàticu , agt, nm Definitzione chi pertocat is dogmas; nau de unu, chi foedhat o faet chentza averguare si su chi narat est beru, giustu o nono, e no bolet intèndhere cosa in contràriu Tradutziones Frantzesu dogmatique Ingresu dogmatic Ispagnolu dogmático Italianu dogmàtico Tedescu dogmatisch, Dogmatiker.

dògna , agt: dogni, dógnia, donni, dontzi, donza, donzi, dónzia, dugna, ónnia Definitzione foedhu chi acumpàngiat unu númene po inditare chi est cadaunu, donniunu, totugantos, dónnia síngulu; a bortas si narat a ispantu po calecuna cosa chi paret matuca meda Sinònimos e contràrios cada / debberone, maduru Frases dónzia tantu andhat giutèndhesi unu biazu de fozas ◊ in dugna famíglia ndi sutzerit de dugna manera ◊ zumpe dónnia monte e dónnia mare pro lòmpere a terras inue frades chircant sos frades! ◊ dónnia die andhaiat a si vaturet una fasche de linna 2. che giughet donzi tivedha cant'est lalgu s'istradone! ◊ betaiat donzi ràndhine… cantu a una nughe! ◊ li atzufat torra e lu agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ zughet dogni sanna cantu un'ispadinu! ◊ sont abbaitanne chin dontzi ocru cantu a su puntzu! Ètimu ltn. omnia Tradutziones Frantzesu chaque Ingresu every Ispagnolu cada, todo Italianu ógni Tedescu jeder, jede, jedes.

dognadintredí , avb Definitzione a d. = una die eja e una nono Sinònimos e contràrios dintadí.

dógni, dógnia dògna

dognòra , avb Definitzione fatuvatu, dónnia tanti, sèmpere Sinònimos e contràrios otora.

dognúe , avb Definitzione in dónnia logu Sinònimos e contràrios totube Frases in dognue mentuados, no sezis bonos a nudha!

dognúne, dognúnu , prn: donniunu, donzune, donzunu, dugnunu, ognunu Definitzione dónnia persona, calesiògiat persona Sinònimos e contràrios cadaunu Frases sa cosa dh'ispartzint e donniunu s'ingollet su cantu suo ◊ dugnunu est comenti est nàsciu e comenti est istétiu pesau ◊ sos cunsizos no sunt tzertu metanzos e los iscultat dognunu cuntentu ◊ si a dognune fide portas tue, de fide già ndhe incontras in totue (P.P.Pintore) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chacun Ingresu everyone Ispagnolu cadauno Italianu ognuno Tedescu jemand.

doichésimu , agt Definitzione su de dóighi, de is cosas ordinadas a filera.

dóichi, dóighe, dóighi, dóixi dòagi

doiddói , avb: dueddue, duiddui Definitzione istare d. = istare a su tanta tanta, èssere pentzosu, abbarrare a su pentza e torra, ma nau sèmpere cun avb. de nega in su sensu de decídiri chentza dhue pentzare meda Frases no istat duiddui a fàghere su chi li benit a conca ◊ no apo a istare duiddui de andhare! ◊ isse no istat duiddui a rispòndhere male! (G.Ruju)◊ Mammai no istat duiddui e luego faet intrare sa pitzinna a papare ◊ no istes doiddoi: nara! Ètimu srd.

dolàdu , pps, nm: dolau Definitzione de dolare; doladura, bículu de linna, de pedra o de àteru chi che andhat segandho a segure a acropadura Sinònimos e contràrios alciuza, àstua, doladura, gliesca, iscata, isciapa, schedra 2. calo a funnagu e ne artzo unu sacu de dolau de prana, ca ci no mi preneis su logu de ludu!

doladúra , nf: dolatura Definitzione manera de ifinigare e allisare linna segandho a pígiu grussitu, prus che àteru cun aina manna (segure); manera de fàere una cosa a sa grussera, cun pagu precisione; is orrugos de linna a pígiu chi essint trebballandho deosi a doladura Sinònimos e contràrios berrumballa, doladu, pulidura / cdh. ràsciula, sciapedha Frases s'iscala de su carru la faghiant a doladura 2. tue ses fatu a doladura: bonu, onestu, ma pagu díligu! 3. sa doladura totu a su fogu! ◊ bae a fora a fàghere doladura, ca imbrutas su logu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu corroyage Ingresu rough-shaping, shaving Ispagnolu doladura, viruta Italianu sgrossaménto, trùciolo Tedescu Zurichtung, Holzspan.

dolàre , vrb Definitzione trebballare linnàmene, segare a pígiu grussu prus che àteru cun aina manna e pagu precisa Sinònimos e contràrios asciai, scuadrigiai Frases dolare a bistrale, a lepa ◊ est chin sa lesorja dolandhe una cutzichina pro fàchere una cherva Ètimu ltn. dolare Tradutziones Frantzesu dégrossir Ingresu to thin (down) Ispagnolu dolar Italianu digrossare Tedescu zurichten.

dolàspiu , nm Definitzione cumprimentu (es. a sa santa glória!, a dhu connòsciri in su celu!) chi si faet a is parentes de unu mortu po acunnortu Sinònimos e contràrios assolta, pàsimu, passéntzias.

dolatòre , nm Definitzione maistu de cupas, chie faet carradas Sinònimos e contràrios botaju Ètimu srd.

dolatúra doladúra

dolàu 1 , agt Definitzione nau de erbas, chi si che funt intostadas, boladas, faendho su frore Sinònimos e contràrios boladu | ctr. gevi, modhe Frases custa làtia est dolada, càuli dolau.

dolénsia , nf: doléntzia Definitzione cosa chi dolet, chi dispraxet, su dispraxere po calecuna cosa Sinònimos e contràrios dispiachere, dolentia, dolixéntzia Frases in dogni doléntzia prontu a Maria recurre! ◊ nos sias amparu forte in sas dolénsias e males ◊ lastimosos relatade sas doléntzias de unu disdiciadu! Ètimu spn. dolencia.

dolènte , nm Definitzione parente custrintu de unu mortu Sinònimos e contràrios dobidori.

dolentía , nf: dolintia Definitzione genia de dispraxere chi si sentit po un'àteru / àere dolentia = tènnere dolu Sinònimos e contràrios dabori, dispiachere, dolénsia, dolu, làstima Frases dendhe ti sunt sa morte sentza ispada, mancu sos tuos ndhe ant dolentia ◊ pro peus disastru e dolentia a mama no bidesi ◊ mísera e pòvera in pannos chi ndhe càusat dolentia ◊ a su mancare tuo, Elena mia, mi est mancada sa lughe e prus no miro che umbra acant'a mimmi e dolentia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chagrin Ingresu grief Ispagnolu pena, pesar Italianu dispiacére, dolóre, péna Tedescu Leid.