A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

dogmàticu , agt, nm Definition chi pertocat is dogmas; nau de unu, chi foedhat o faet chentza averguare si su chi narat est beru, giustu o nono, e no bolet intèndhere cosa in contràriu Translations French dogmatique English dogmatic Spanish dogmático Italian dogmàtico German dogmatisch, Dogmatiker.

dògna , agt: dogni, dógnia, donni, dontzi, donza, donzi, dónzia, dugna, ónnia Definition foedhu chi acumpàngiat unu númene po inditare chi est cadaunu, donniunu, totugantos, dónnia síngulu; a bortas si narat a ispantu po calecuna cosa chi paret matuca meda Synonyms e antonyms cada / debberone, maduru Sentences dónzia tantu andhat giutèndhesi unu biazu de fozas ◊ in dugna famíglia ndi sutzerit de dugna manera ◊ zumpe dónnia monte e dónnia mare pro lòmpere a terras inue frades chircant sos frades! ◊ dónnia die andhaiat a si vaturet una fasche de linna 2. che giughet donzi tivedha cant'est lalgu s'istradone! ◊ betaiat donzi ràndhine… cantu a una nughe! ◊ li atzufat torra e lu agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ zughet dogni sanna cantu un'ispadinu! ◊ sont abbaitanne chin dontzi ocru cantu a su puntzu! Etymon ltn. omnia Translations French chaque English every Spanish cada, todo Italian ógni German jeder, jede, jedes.

dognadintredí , avb Definition a d. = una die eja e una nono Synonyms e antonyms dintadí.

dógni, dógnia dògna

dognòra , avb Definition fatuvatu, dónnia tanti, sèmpere Synonyms e antonyms otora.

dognúe , avb Definition in dónnia logu Synonyms e antonyms totube Sentences in dognue mentuados, no sezis bonos a nudha!

dognúne, dognúnu , prn: donniunu, donzune, donzunu, dugnunu, ognunu Definition dónnia persona, calesiògiat persona Synonyms e antonyms cadaunu Sentences sa cosa dh'ispartzint e donniunu s'ingollet su cantu suo ◊ dugnunu est comenti est nàsciu e comenti est istétiu pesau ◊ sos cunsizos no sunt tzertu metanzos e los iscultat dognunu cuntentu ◊ si a dognune fide portas tue, de fide già ndhe incontras in totue (P.P.Pintore) Etymon srd. Translations French chacun English everyone Spanish cadauno Italian ognuno German jemand.

doichésimu , agt Definition su de dóighi, de is cosas ordinadas a filera.

dóichi, dóighe, dóighi, dóixi dòagi

doiddói , avb: dueddue, duiddui Definition istare d. = istare a su tanta tanta, èssere pentzosu, abbarrare a su pentza e torra, ma nau sèmpere cun avb. de nega in su sensu de decídiri chentza dhue pentzare meda Sentences no istat duiddui a fàghere su chi li benit a conca ◊ no apo a istare duiddui de andhare! ◊ isse no istat duiddui a rispòndhere male! (G.Ruju)◊ Mammai no istat duiddui e luego faet intrare sa pitzinna a papare ◊ no istes doiddoi: nara! Etymon srd.

dolàdu , pps, nm: dolau Definition de dolare; doladura, bículu de linna, de pedra o de àteru chi che andhat segandho a segure a acropadura Synonyms e antonyms alciuza, àstua, doladura, gliesca, iscata, isciapa, schedra 2. calo a funnagu e ne artzo unu sacu de dolau de prana, ca ci no mi preneis su logu de ludu!

doladúra , nf: dolatura Definition manera de ifinigare e allisare linna segandho a pígiu grussitu, prus che àteru cun aina manna (segure); manera de fàere una cosa a sa grussera, cun pagu precisione; is orrugos de linna a pígiu chi essint trebballandho deosi a doladura Synonyms e antonyms berrumballa, doladu, pulidura / cdh. ràsciula, sciapedha Sentences s'iscala de su carru la faghiant a doladura 2. tue ses fatu a doladura: bonu, onestu, ma pagu díligu! 3. sa doladura totu a su fogu! ◊ bae a fora a fàghere doladura, ca imbrutas su logu Etymon srd. Translations French corroyage English rough-shaping, shaving Spanish doladura, viruta Italian sgrossaménto, trùciolo German Zurichtung, Holzspan.

dolàre , vrb Definition trebballare linnàmene, segare a pígiu grussu prus che àteru cun aina manna e pagu precisa Synonyms e antonyms asciai, scuadrigiai Sentences dolare a bistrale, a lepa ◊ est chin sa lesorja dolandhe una cutzichina pro fàchere una cherva Etymon ltn. dolare Translations French dégrossir English to thin (down) Spanish dolar Italian digrossare German zurichten.

dolàspiu , nm Definition cumprimentu (es. a sa santa glória!, a dhu connòsciri in su celu!) chi si faet a is parentes de unu mortu po acunnortu Synonyms e antonyms assolta, pàsimu, passéntzias.

dolatòre , nm Definition maistu de cupas, chie faet carradas Synonyms e antonyms botaju Etymon srd.

dolatúra doladúra

dolàu 1 , agt Definition nau de erbas, chi si che funt intostadas, boladas, faendho su frore Synonyms e antonyms boladu | ctr. gevi, modhe Sentences custa làtia est dolada, càuli dolau.

dolénsia , nf: doléntzia Definition cosa chi dolet, chi dispraxet, su dispraxere po calecuna cosa Synonyms e antonyms dispiachere, dolentia, dolixéntzia Sentences in dogni doléntzia prontu a Maria recurre! ◊ nos sias amparu forte in sas dolénsias e males ◊ lastimosos relatade sas doléntzias de unu disdiciadu! Etymon spn. dolencia.

dolènte , nm Definition parente custrintu de unu mortu Synonyms e antonyms dobidori.

dolentía , nf: dolintia Definition genia de dispraxere chi si sentit po un'àteru / àere dolentia = tènnere dolu Synonyms e antonyms dabori, dispiachere, dolénsia, dolu, làstima Sentences dendhe ti sunt sa morte sentza ispada, mancu sos tuos ndhe ant dolentia ◊ pro peus disastru e dolentia a mama no bidesi ◊ mísera e pòvera in pannos chi ndhe càusat dolentia ◊ a su mancare tuo, Elena mia, mi est mancada sa lughe e prus no miro che umbra acant'a mimmi e dolentia Etymon srd. Translations French chagrin English grief Spanish pena, pesar Italian dispiacére, dolóre, péna German Leid.