Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

disorientadúra , nf Definitzione su no cumprèndhere inue est, unu chi si est pérdiu, su no dhue cumprèndhere prus in calecuna chistione introbicada meda Sinònimos e contràrios | ctr. orientamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu désorientation Ingresu disorientation Ispagnolu desorientación Italianu disorientaménto Tedescu Orientierungslosigkeit, Verwirrung.

disorientàre , vrb Definitzione pèrdere o fàere pèrdere s'orientamentu, is puntos 'cardinales' o necessàrios po su valore chi tenent, de no si connòschere prus inue est, unu, in logu chi no connoschet bene, o de no cumprèndhere in calecuna cosa o chistione introbicada Sinònimos e contràrios scioncai 2. un'iscola istranza nos at disorientadu a su puntu chi tenimus dúbbiu mannu de chie e ite semus Tradutziones Frantzesu désorienter Ingresu to disorient Ispagnolu desorientar Italianu disorientare Tedescu desorientieren, verwirren.

disorientàu , pps, agt Definitzione de disorientare; chi no dhue cumprendhet prus, in calecuna cosa o chistione.

disozàre , vrb Definitzione pèrdere, bogare o leare s'ógiu, sa sustàntzia o, in cobertantza, sa cosa chi si tenet Sinònimos e contràrios isozare*, isozigare, sdollai Frases sos guvernantes nos sunt disozendhe cun sas tassas.

dispaciài, dispaciàre dipaciàre

dispàciu , nm: dispatzu Definitzione su che dispatzare, mandhare bogare a ccn. o calecuna cosa; cosa, mescamente isceda, chi si mandhat o chi si giaet a ischire Sinònimos e contràrios bocada, bocadura, dispatzada Frases a s'ammoradu li at dadu su dispàciu Ètimu ctl., spn. despatx, despacho Tradutziones Frantzesu expulsion, congé Ingresu expulsion, leave Ispagnolu expulsión (f), despedida Italianu espulsióne, congèdo Tedescu Ausschluß.

díspari , agt Definitzione nau de númeru, chi no si podet ispartzire in duas partes oguales chentza lassare arrestu (es. unu, tres, chimbe, sete, e àteros, che a totu is números 'primos'); fintzes chi est diferente, de diferente manera Sinònimos e contràrios cucu 5 / cdh. dísparu | ctr. paris Ètimu itl. dispari.

disparída , nf Definitzione su essire de sa vista e mancare de sa cosa de no si bíere e ne ischire inue est Sinònimos e contràrios iscumparta, iscumpàrfida, iscumpàssida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu disparition Ingresu disappearance Ispagnolu desaparición Italianu scomparsa Tedescu Verschwinden.

dispàrte , avb Definitzione a una parte, in àtera parte, abbandha o a parte de ccn.

dispatzàda , nf Definitzione su dispatzare Sinònimos e contràrios bocada, catzada, dispàciu Ètimu srd.

dispatzàre dipaciàre

dispàtzu dispàciu

dispedía, dispedída , nf: dispidida, dispiria Definitzione su si dispedire tzucandho a calecunu logu atesu, su giare is saludos, andhare a saludare; s'úrtima parte de is modas (no sèmpere) chi si cantant in parcu; su mòrrere Sinònimos e contràrios andada, dirghiada, tucada / disispedida, illissessata, molte / cdh. dispidita Frases chin boghe trémula e lena bos poto fagher sa dispedida prite parto a terra anzena (G.A.Solinas)◊ isvilidu de tantos patimentos fit aprobe a fàghere dispidida a s'impiegu ◊ cun custa dispidida dolorosa mi lassas! 2. candho lompet s'ora de su destinu, nois puru faghimus sa dispedida ◊ como già l'as isortu su lórumu de sa vida… pro custa dispedida no agato cunfortu! (G.Porcheddu Useli) Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu congé, adieu Ingresu leave, death Ispagnolu despedida Italianu commiato, congèdo Tedescu Abschied, Hinscheiden.

dispedíe , vrb: dispedire, dispediri, dispidire, dispidiri Definitzione fàere o giare sa dispidida, saludare andhandhosindhe, pruschetotu partendho po andhare atesu, fàere viàgiu longu, mancare tempus meda; fintzes mandhare, bogare, fàere andhare Sinònimos e contràrios dipaciare, saludae / lescensciare Frases si est dispedidu ca fit tuchendhe a sordadare ◊ si seus dispidius badhendi in pratza ◊ si funt dispidius e si ndi funt andaus ◊ o babbu meu caru, est arribbada s'ora de mi ne dispedire! ◊ cudh'ómine s'est dipididu e aviadu s'est 2. dispedichelu! ◊ l'at dispediu chin pacas paràgulas firmas ◊ su babbu e sa mama si avicinesint pro mi dispedire ◊ a su teracu su mere che l'at dispedidu ca no poniat mente Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu prendre congé Ingresu to say goodbye (to s.o.) Ispagnolu despedir Italianu congedare, accomiatarsi Tedescu verabschieden ( sich ).

dispedíre, dispedíri dispedíe

dispégu , nm Definitzione coment'e disapégu, manera de fàere chentza interessamentu, abbandhonu Sinònimos e contràrios abbandhonu | ctr. contibizu.

dispendiàre , vrb Definitzione isperditziare sa cosa, sa siendha, su dinare, ispèndhere tropu po nudha o po cosas de pagu contu Sinònimos e contràrios aperdimentare, burrusciare, desbaratare, distrúere, isbaire, ispazetare, ispèldere, istravuciare, sparafiai | ctr. avitare, collire Ètimu srd.

dispéndiu , nm Definitzione su dispendiare, su isperditziare Sinònimos e contràrios burrúsciu 1, disperdíssiu, isfallazu, isperdíciu, istrubberia | ctr. avitu, rispàrmiu Ètimu spn. dispendio Tradutziones Frantzesu gaspillage Ingresu squandering Ispagnolu despilfarro Italianu spèrpero, scialàcquo Tedescu Verschwendung.

dispènsa , nf Definitzione genia de permissu chi cuncedit un'autoridade de fàere calecuna cosa chi po régula no si iat a pòdere; genia de libberedhu fatu a sa bona po calecunu argumentu; logu inue si ponet o si tenet provistas de papare Sinònimos e contràrios permissu / arrebústu, robbatia Frases fateint una lege chi si fint fradiles bi cheriat una dispensa dae Roma po si coxuare 3. a boltas, de podatàriu, guvernat su capellanu sas bidhas cun d-una manu, cun s'àtera sa dispensa (F.I.Mannu) Tradutziones Frantzesu livraison, dépense Ingresu exemption Ispagnolu exención, fascículo, despensa Italianu dispènsa Tedescu Erlaß, Speisekammer.

dispensài, dispensàre , vrb Definitzione giare su permissu de fàere calecuna cosa chi po régula no si iat a pòdere; giare, regalare cosa Sinònimos e contràrios disgagiai / donai | ctr. obbligai 3. m'eis a dispensai sèmpiri is gràtzias chi mi sunt necessàrias.