atentzionàdu atensionàu
atentzionàre atenscionàre
atentziòne, atentziòni atensciòne
atentzionósu atensionósu
atepèndhere, atepènnere , vrb: depèndhere* Definitzione agiummai coment'e pèndhere de ccn. o de calecuna cosa, in su sensu de no èssere a contu suo, èssere parte de…, e duncas de dèpere istare a su chi bolet s'àteru, nau fintzes in su sensu, foedhandho de cosas, chi si depent a o chi benint de calecun’àtera cosa o de ccn. / atepèndhere a macu, a surdu = èssiri de cussa genia, pecai a macu, a surdu; atepèndhere a una famíllia, a unu sótziu = èssiri de… Frases custa est una chistione chi atependhet a vostè ebbia 2. sa richesa chi teniat li fit atepesa dae su babbu.
atepiàu , agt Definitzione nau de unu, chi est ufrau, oféndhiu, ammurrionau.
atepònnere , vrb Definitzione
su si pònnere o andhare contras a un'àteru
Sinònimos e contràrios
apònnere
Frases
a su pitzinnu lu cheriant giamare cun su númene de su babbu, ma sa mama si est ateposta
Tradutziones
Frantzesu
opposer,
s'opposer
Ingresu
to oppose
Ispagnolu
oponer
Italianu
oppórre,
oppórsi
Tedescu
entgegenstellen,
sich widersetzen.
ateramènte , avb Sinònimos e contràrios mancu Frases ateramente a istudiare ses bonu! Ètimu itl.t altramente.
àtere , prn: àteri,
àtiri,
atre,
atri Definitzione
prn. sèmpere impreau po gente, podet inditare siat ómine e siat fémina, siat unu o medas
Frases
at bénniu atre a mi circare? ◊ gai ndhe còmporet àtere, cantu ndhe còmporo deo! ◊ in cussa domo no b'istant sos meres, ma àtere ◊ nois o àtere, calicunu l'at a fàghere! ◊ ne a fizos mios e ne de àtere fato cussu! ◊ no as a disigiai ne mulleri e ne richesa de àtiri! ◊ at contau istoriedhas a sos frades e a donzi àtere ◊ cantu bortas ti as a èssi pentzau e biu po èssi atri?!
Sambenados e Provèrbios
prb:
sa lege est pro àtere, no pro chie la faghet ◊ chie no est bonu pro edhu no est bonu mancu pro àtere
Ètimu
ltn.
alter
Tradutziones
Frantzesu
autrui
Ingresu
someone else
Ispagnolu
otros,
demás
Italianu
altri
Tedescu
andere.
aterechè , prep: atrechè Definitzione
meda méngius, meda prus mannu, meda peus, totu un’àtera cosa / a/c. apustis de custu foedhu, sa cunsonante de cuménciu de su foedhu prus ainnanti no mudat mai sonu e antzis si afortit (aterechè fatu!… = aterechefatu!, aterechè brullas!… = nr. aterechebbrúllas, aterechè gai!… = aterecheggài)
Sinònimos e contràrios
sinochè
Frases
atereché gai si ndh'at bidu! ◊ aterechè isse bi ndh'at! ◊ aterechè brullas: totu abberu fit! ◊ aterechè chibudha bi cheret pro essire fortes!…◊ a Larentu nachi si l'est isparadu su fusile: aterechè brullas! (G.Ruju)◊ atrechè divertimentos: a traballare est!
Tradutziones
Frantzesu
bien plus
Ingresu
something better
Ispagnolu
mucho más
Italianu
tutt'altro,
bèn piú,
bèn altro
Tedescu
alles andere,
ganz anderes.
ateretànte, ateretàntu , avb, prn, agt: aturetanti,
aturetantu Definitzione
un'àteru tanti oguale, su própiu tanti, de sa matessi manera
Sinònimos e contràrios
acetotu,
matessi
Frases
in cada aversidade fis de amparu e zeo fipi pro tene ateretantu ◊ in custu solenni istanti chi mi depu separai, babbu mi at a perdonai: perdonit aturetanti mamma! (G.Cadeddu)
2.
fintzas tue as a fàghere ateretantu ◊ fit una corte neta e sa domo deviat èssere ateretantu ◊ aturetantu iant fatu Gavinu cun Eugéniu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
autant de,
autant,
aussi
Ingresu
as much (as)
Ispagnolu
igualmente,
otro tanto
Italianu
altrettanto
Tedescu
ebensofiel.
atèrga , nf: cerga, terga* Definitzione genia de fògia larga meda e istrinta craca chi imbodhigat a tantos pígios s'ispiga de su trigumoriscu; bestimentu chi is meres giaiant a is tzeracos in dies de festa o a sa fine de s’annu; genia de pane a corona, a chimbe o sete 'melas', chi si faiat a Pascamanna po dhu giare Sinònimos e contràrios impanna, palliatza / buata 1, fòdera, raga Terminologia iscientìfica rbr, pne.
atèrghere , vrb: tèrghere, tzèrghere* Definitzione betare in sa terga o tergu, imbucare, ingurtire, papare cun allurpidura Sinònimos e contràrios atatamacare, atatare, ingomare.
àteri àtere
ateribílche , nm: atilibilche, atilibische, atilipirche, atolibische, tilibilche*, tzilibrichi Definitzione pibitziri, genia de bobboi de tantas calidades e colores, longhitu, a bortas mannu cantu unu pódhighe (anacridium aegyptium), a bortas non prus de duos centímetros, cun is cambas de asegus longas e cun dua paja de alas: si movet a brínchidos e a bolu puru, ponet sa cria in terra, est tímiu ca dhue at annadas chi ndhe naschit a meda e si che papat s'erba, is laores, tra s'acabbada de su beranu e s'istade Sinònimos e contràrios bibbilibrínchidhi, mammagràida, pibiciri, pibisiu, telaporca, tziabróssima, tzilibrínchidi, tzimpilighe Frases benis a mi dare agiudu e ses in cue ancora… e no mi che isbarras fora, atilipirche pantzudu! Terminologia iscientìfica crp, dociostaurus maroccanus, calliptamus italicus.
aterighèlta atalighèlte
aterighínu , nm Definitzione camminu istrintu Sinònimos e contràrios terighinu, botorinu, izola, strintu Frases tronat su càrrulu in s'aterighinu… Ètimu srd.
aterignòne atalingòne
aterigúghe ataligúghe
atèrra assèrra