corronchínu , nm Definizione frutuàriu tropu cruo, piticu; su granu de s'avena areste / mele c. = (de corronca) mele de mata, de àrbore, genia de cosa apicigosa, in colore de mele, chi bogant unas cantu matas (es. prunas, ceréxias) Frasi sa bruscanalla in chirca de corronchinu est in chirca de li dare s'assangrada, ma no bi la faghent si no est a s'irfidiada Cognomi e Proverbi smb: Corronchinu Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese fruits verts, tavelés et trop petits Inglese discarded fruit, not ripe or too small Spagnolo redrojo Italiano frutta di scarto, non ben matura e tròppo pìccola Tedesco unreifes und kleines Obst.

costàlla, costàllu , nf, nm Definizione traessa longa, posta de fundhu a susu (e no in paris de unu cosciale a s'àteru) in is gecas, in is costanas de su carru; sa parte grussa de is fògias, is fògias etotu in su truncu de erbas mannas (gureu, càule, beda)/ trabballu fatu a costallas = cosa, mescamente linna, triballada a manera de pàrrere a costas Sinonimi e contrari listroni / colta, crosta / costana Frasi ant obertu s'eca de costallas, po intrai a domu ◊ est una geca a costallus 2. bella costalla chi portat custa beda! ◊ dh'est arréscia sa costalla e at bófiu piriciou a bufai ◊ sa costalla de su gureu, ispilloncada, est bella cota e crua Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese nervure de certains feuilles Inglese rib Spagnolo listón, costilla Italiano listóne, còstola di alcune fòglie (càvolo, cardo) Tedesco mittlere Blattrippe.

costàna , nf Definizione donniuna de is tzivinedhas frucaxadas chi si ponent in su carru in forma de arrestellu po usu de seidare trigu messau; is costaos de sa pica, de su lacu, de un'istrégiu; su muru a inghíriu de unu putzu; freadura in costas de un'animale / sas costanas de su carru sunt fatas cun bàtoro cannelas e bàtoro ultedhos (listellos): sas primas ficadas in su fundhu de su carru, sos àteros intrados in sas cannelas parallelos a su fundhu e muntesos frimmos cun sos tisidhos; c. de porta = antarile Sinonimi e contrari costazera, zerda 1 / malandra Frasi teniat trabballu meda: arrodas de fai e de arrangiai, butus e carrus cun is costanas segadas 2. sas costanas de sa córbula, de sa padedha, de su furru, de su poju, de su carru ◊ candu su forru est intrebigau si connoscit a su colori de is costanas ◊ sa mama dh'at ciciu in sa cadiredha a tres costanas, su pipiu 3. colaiat in costanas de istradone 4. est una calarina tota a costanas, romasa romasa Etimo srd. Traduzioni Francese paroi d'un récipient Inglese sides (container) Spagnolo costillas Italiano fianchi di un recipiènte o sìmili Tedesco Seiten eines Gefäßes.

costríntu , pps, agt, nm: custrintu Definizione de custrínghere; chi s'istimat, chi si tenet in su coro (nau de ccn.) Sinonimi e contrari obbrigadu / corale Modi di dire csn: sos custrintos = sos parentes prus de acurtzu; amigu costrintu = amigu coriale Frasi su sardu a su sàmbene custrintu in donzi part'e mundhu si est distintu (G.Soro)◊ l'at custrintu a fàghere su chi no cheriat 2. sos vichinos e sos parentes custrintos picant a sa domo de su mortu sa cosa de mannicare ◊ s'avedali miu est custrintu prus che fradi 3. fatu s'interru, in domo resteint solu sos custrintos ◊ ant dadu s'avisu a donzi custrintu chi Fulanu fit mortu ◊ su malàidu devet reposare: sa zente si aviat e imbarant solu sos custrintos Traduzioni Francese obligé, intime, prochain Inglese compelled, close Spagnolo forzoso, íntimo Italiano costrétto, ìntimo, pròssimo (détto di parènti od amici) Tedesco gezwungen, intim, nah.

crabitínu , agt: crapitinu Definizione de crabitu / a sa crabitina = manera de acontzare e bèndhere sos anzones a sa russa: abbertos (fora su petorru) e irmatados, ma chentza ndhe lis tirare sa pedhe Frasi teniat una tzamarra de pedhe crabitina, a pilu a intro e chen'aforru 2. su crabitu, s'angioni si dhu donaus fatu a sa crabitina Etimo srd. Traduzioni Francese de chevreau Inglese caprine Spagnolo cabrituno Italiano di caprétto Tedesco Ziegen…

cradàmpulu , nm Definizione genia de erba e de frore: buca de lioni, buca de cani, de su mortu niedhu, erba ’e trota Terminologia scientifica rba, antirrhinum majus Traduzioni Francese gueule de lion Inglese snapdragon Spagnolo boca de dragón Italiano bócca di leóne Tedesco Löwenmaul.

cràdiu , nm Definizione puntedhu de canna o de linna chi si fichit in terra po singialare cosa (es. unu puntu, ue si depet prantare o pònnere calecuna cosa) o fintzes, si su cràdiu est a nae longa, po arraigare cosa prantada; segundhu, fintzes ràgiu de orroda Sinonimi e contrari arradicra, brocu, cerboni Traduzioni Francese piquet, petit pieu Inglese stake Spagnolo piquete Italiano picchétto, palétto di sostégno Tedesco Pflock.

craincròa , nf Definizione petzu de croi, in is arcos fatos a pedra o a matone, sa pedra o matone de mesu a bisura de cotza chi serrat s'arcu, in su tretu prus artu Sinonimi e contrari serràglia Terminologia scientifica dmo Traduzioni Francese clef de voûte Inglese keystone Spagnolo sagita, sillar de clave Italiano chiave di vòlta Tedesco Schlussstein.

crimizòne , nm Definizione chedha de gente; muntone o gurdone de frutuàriu Sinonimi e contrari tribizone, trumulloni Traduzioni Francese groupe de personnes Inglese group Spagnolo corrillo Italiano gruppo di persóne Tedesco Gruppe von Personen.

crinèra , nf Definizione sa parte de ananti de un'istedhu coudu, sa punta Etimo itl. criniera Traduzioni Francese chevelure de la comète Inglese coma (of a comet) Spagnolo cabellera Italiano chiòma di cométa Tedesco Koma.

crobecàda , nf: crubecada Definizione crobe, istrégiu de pramma o de fenu, cun covecu po pònnere o chistire pane, farra Frasi in sa crubecada allogu símbula grussa e frégula Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese panier Inglese basket Spagnolo panera Italiano zana, césta di fibre di palma Tedesco Korb aus Palmenfaser.

cróbu 1 , nm: ciopu 1, cropu 1, crou 1, giobe*, lobu Definizione inghíriu, incropada de cosa (filu, fune, codriola, e àteru) fatu coment'e acapiandho a nodu, ma lenu, largu de pòdere iscúrrere po cassare un'animale; orrugu de sartitzu curtzu, longu su tanti de fai unu cricu cun is càbudos acapiaos impare; lóriga de cadena e fintzes asa de istrégiu piticu Sinonimi e contrari cannaca, lantu Modi di dire csn: tènnere a cropu = a latzu; piscare a unu in cropu = sighire a unu faghindhe su dannu, in grímines Frasi dhu portat acapiau a crobu de suncurri 2. mi at donau duus crous de sartitzu ◊ sa sartitza est menzus fata a crobos minores 3. sos barratzellos fint fachenne sa posta a sos bardaneris pro los piscare in cropu e nche los issacare in galera ◊ est una cuculia chene cropos Cognomi e Proverbi smb: Crobu Traduzioni Francese lacet, saucisson Inglese lace, sauseges drum Spagnolo lazo, cordón Italiano làccio, ròcchio di salsìccia Tedesco Schlinge, Wurststück.

cumbeniàre , vrb: acumbeniare* Definizione pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Sinonimi e contrari acumbenentziare Traduzioni Francese doter un appartement de tous les conforts Inglese to provide with comforts Spagnolo poner comodidades en la casa Italiano provvedére del conveniènte, di comodità Tedesco für die Bequemlichkeit sorgen.

cumprendhínzu , nm Definizione su cumprèndhere Sinonimi e contrari cumpresa Etimo srd. Traduzioni Francese compréhension Inglese understanding Spagnolo comprensión Italiano il capire, l'azióne di comprèndere Tedesco Verstehen.

cumprèsa , nf Definizione su cumprèndhere / leare c. de una cosa = cumprèndiri Sinonimi e contrari cumprendhinzu Frasi a sas maladias no semper si lis picat cumpresa ◊ bae e picandheli cumpresa, a sa bida!…◊ e chie ndhe li daet cumpresa a cussu?!…◊ semus in su tortu solu pro male cumpresa ◊ no ndhe li apo leadu cumpresa de ite dipendhet cussa cosa ◊ su pensamentu suo si furriaiat a cosa de paga cumpresa (N.Falconi)◊ a su tempus no si ndhe li leat cumpresa! Etimo srd. Traduzioni Francese compréhension Inglese understanding Spagnolo comprensión Italiano l'azióne di comprèndere, di capire Tedesco Verstehen.

de , prep: di Definizione medas bortas pronunciada e iscrita chentza sa /d/ (= ’e, cun aféresi de sa /d/), est foedhu chi si ponet innanti de un'àteru (nm., prn., vrb.) po inditare totu impare: a) a chie apartenet o pertocat una cosa; b) s’arraighina, su logu, su tempus a ue apartenet unu o una cosa (ma fintzes in su sensu de bènnere, istesiare, durare), s'argumentu o chistione chi si giughet chistionandho, sa genia de una cosa, su materiale chi faet sa sustàntzia de una cosa; c) sa càusa chi at fatu naschire un'efetu, d) in maneras de nàrrere chi podent inditare fintzes una calidade; e) aina, su chi serbit po fàere calecuna cosa; cun avb. o àteras prep. faet àteros avb. e àteras prep., cun is infinios faet prop. dipendhentes implícitas. A sa campidanesa, si agatat ainnanti foedhos chi cumènciant cun /a/ o cun /o/, a logos dha càmbiant a di: si est fatu di òru, est di aici. Iscriendho cumbenit méngius a dha regularizare chentza elisione (aféresi), si no est po bisóngiu precisu de métrica in poesia, e chentza àteru cambiamentu ca giai si narat in totu su sardu ateretanti bene de Sinonimi e contrari dae Modi di dire csn: de a mie, de a tie, de a isse, de isse = meu, tou, sou; de pro isse = dae se, desesi; tocai de fusti, tocai de perda = iscúdere a fuste, a pedra; a su de intendher gai… = intendhidhe gai, candu at inténdiu aici…; no de… ma peri, puru, fintzas… = no isceti no…, no solu no… ma fintzas…; unu manígiu meda connotu de totu su sardu est su cuncordu de su prn. "ndhe, ndi" postu innantis (e fintzas apustis!) de nàrrere unu nm. o fintzas verbu, chi po cussu si precisat cun sa forma "de + nm./vrb.": sos preíderos no si ndhe ponent prus de àbbidu ◊ de casu no bi ndh'amus ◊ no ndi bollu, de cussu! ◊ ganas ndi tenis, de andai? Frasi custa est sa domu de fradi miu ◊ fillu de chini ses? ◊ teniat unu personale fatu a manu de Deu ◊ custa est pira de ierru ◊◊ de aundi ses aproviau? ◊ seu de Castedhu ◊ baidindi de s'ananti miu! ◊ dh'at passau de parti a parti ◊ dhu pigu de bàsciu o de pitzus? ◊ est che faladu de sas aeras ◊ pariat benendi de s'inferru ◊ de su cantu est, babbu tou? ◊ drommu de is tres a is cuatru ◊ de candho che sezis, inoghe? ◊ bandu de innòi a ingui ◊ innantis de faedhare, pessa! ◊ est duradu de Pasca a sant'Istèvene ◊ dh'abetaus de oi a cras ◊ s'olia nos at a essire de bàtoro a chimbe maghinadas ◊ de oi bau narendi "Mai prus non si biu" 2. cussos sunt contos de segamigasu ◊ de ite bos interessades, bois? ◊ de chini ses fuedhendi? ◊ Mereu at iscritu poesias de amore e de rebbellia ◊ est un'iscannedhu de férula ◊ cussa cosa dh'apu posta apitzus de sa mesa ◊ chentza de cussu no podimus fàghere nudha ◊ chentza de nudha no ti lasso 3. at batidu una fasche de linna ◊ ita bolis, de custu o de cudhu? ◊ sos líbberos sunt fatos de pabilu ◊ at cotu macarrones de patata ◊ at fatu duos pischedhos de casu ◊ Antoni est un'ómine de cabbale ◊ custa est una mata de olia ◊ est lezindhe a lughe de candhela ◊◊ s'est mascadu de pane, de abba, de sonnu 4. no poto istare de sos dolores ◊ de comente l'at leadu l'at fatu rúere ◊ chi no fut de cuss'ómini mi nd'iant furau totu ◊ inoghe no si che parat de su fritu ◊ est istontonau de su fadiori e de su sonnu ◊ est cassidu de su sidi ◊ Rosa est ancora marària de is ballus ◊ sa campana fit betza de s'impreu 5. tocat de nai ca…◊ bisonzat de andhare ◊ so sanu de pòdere tribagliare ◊ sunt dies bellas de fàghere faina ◊ est unu poeta de ammentare ◊ est ora de andhare ◊ cosa de crere, como, chi una mama mazat una criadura malàida!…◊ custa est cosa de valori ◊ no nc'est nudha de papai? ◊ tenzo sa màchina de cosire ◊ cussos sunt logos de disisperu ◊ cosa de macos, a fàghere gai! ◊ faedha de ómine, como, za che ses mannu! ◊ custa est un'aina de segai ◊ ci dh'as giau peràula de pobidha ti dhu pogno in precetu: leadidha! ◊ est un'ómine de paràgula 6. peri sas ragas, no de sa robba, ti che aiant pinnicau si no fit istau pro mene! ◊ no de ndhe balanzare, de dinari, ma che ndhe ispendhet puru! 7. arguai de tui! ◊ pòberu de mimi chi seu malafortunau! 8. andhat bene de goi ◊ no mi lessis de aici ◊ si est móidu de botu ◊ at postu sos matones de ata ◊ segai a unu de tressu ◊ at fatu de pressi (debressi) 9. ocannu est annada de olia ◊ est annada mala de cariasa ◊ annada bona de trigu ◊ est unu pudhighinu de naschidorzu ◊ dí de basca, de frius, die de bentu, de abba, note de iscuru, de luna, die de sole ◊ isfortunada, mama de dolore! ◊ no tenzo isterzu de late ◊ custu est mastru de ferru, cudhu est mastru de linna Etimo ltn. de Traduzioni Francese de Inglese of, at, to, from Spagnolo de Italiano di, da Tedesco von, aus.

dedí, dedía , nm, avb: dedie, didie Definizione de die, su dedie, su die: de sa die, sa parte chi est lughe / avb.: a dedie; a lugh'e dedie = a dedie Frasi su dedie drommit e su denote istat zirendhe ◊ su chi si naru in s'iscuriu naraidhu a dedia! ◊ su sole est a dedie 2. sa títula a didie zirat in s'àghera e in sos ribos ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ cussu si fait a su dedí Traduzioni Francese pendant la journée Inglese by day Spagnolo de día Italiano di giórno Tedesco bei Tag.

disatinàda , nf Sinonimi e contrari ammonestu, bria, certu Etimo srd. Traduzioni Francese engueulade Inglese telling-off Spagnolo reprensión, bronca Italiano lavata di capo Tedesco Rüffel.

dischissiàre , vrb Definizione tocare a conca, essire macu, irbariadu Sinonimi e contrari ammachiae, delliriare, dessessire, irbariare, iscansae, ischissiai, issentire, istinare Frasi sas féminas nos faghent dischissiare (S.Spiggia)◊ a mimme cussas mazinedhas de zocadores mi fachiant dischissiare ◊ si sunt dischissiandhe de su pessamentu ca su frade no at iscritu prus Etimo spn. Traduzioni Francese devenir fou Inglese to go mad Spagnolo desquiciar Italiano impazzire, andar fuòri di tèsta Tedesco verrückt werden.

discumbídu , nm Definizione su nàrrere o giare a ischire chi su cómbidu no si faet prus, su torrare su Chi nono a unu cómbidu o brindhu Etimo srd. Traduzioni Francese révocation, annullation d'une invitation Inglese notice Spagnolo revocación (f), el desdecirse de un ofrecimiento Italiano rèvoca, disdétta di un invito Tedesco Absage.

«« Cerca di nuovo