dragòne , nm: dragoni Definizione sordau chi cumbatit prus a cuadhu chi no a pei; genia de mata po bellesa, ma chi faet fintzes unu vernissu orrúbiu, tinta, bona po meighina Frasi apo a girare dae mata in mata, che bandhidu chi giàgarant dragones Terminologia scientifica mtm, dracaena draco Traduzioni Francese dragon, sang de dragon Inglese dragoon, tarragon Spagnolo dragón, drago de Canarias Italiano dragone, sàngue di drago Tedesco Drachenbaum.

èlema , nf Definizione genia de erba chi faet in oros de mare in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota orrostia o budhia: cun cust'erba faent sa merca Sinonimi e contrari atzibba, elimedha Terminologia scientifica rba, Atriplex portulacoides Traduzioni Francese pourpier des mers Inglese kind of vervain Spagnolo verdolaga marina Italiano porcellana di mare Tedesco eine Salzmeldesorte.

elimèdha, elimédhu , nf, nm Definizione genia de erba chi faet in oros de mare in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota orrostia o budhia Sinonimi e contrari èlema, atzibba Terminologia scientifica rba, Atriplex portulacoides Traduzioni Francese pourpier des mers Inglese kind of vervain Spagnolo verdolaga marina Italiano porcellana di mare Tedesco eine Salzmeldesorte.

fachíle, fachíli , nm: facile, facili, fancili, focibi, frachile, fucibi Definizione ispétzia de faciola chi si ponet in cara a su molente e a is cuadhos trebballandho: si apicat a is origas de su pegus cun is origales (o sinono a su tzugu); cosa in cara po s'apariéntzia, pruschetotu nau a disprétziu Sinonimi e contrari caratza, carota, cavanera, frangili / bisura Modi di dire csn: betare in fachile una cosa a unu = refatzare una cosa a unu, afachilare a unu; pònniri su f. a unu = fàgherelu a birgonza, afachilare, ma si narat fintzas in su sensu de che lu colare, de fàghere menzus; zúghere su fachile de…= portai bisura de…, pàrriri… Frasi no bidet ite bi at fora de giannile chie giughet trint'annos su fachile (L.Ilieschi)◊ pro èssere veru trusu postu si at subra de sa caratza su fachile ◊ a s'Itàlia seus serbendidha a conca incrubada che molentis a facili ◊ chi ti dh'ischint, in bidha ti ponent fachile o cantzone! 2. tue giughes de Giudas su fachile! ◊ in bidha s'ant catzadu su capoto e a Bono li ant ghetadu su frachile Etimo srd. Traduzioni Francese œillère Inglese blinkers Spagnolo anteojera Italiano spècie di màschera, paraòcchi Tedesco Blendleder, Scheuklappe.

faturànte, faturànti , nm Definizione chie còmporat bestiàmene po dhu torrare a bèndhere Sinonimi e contrari carnanseri Traduzioni Francese marchand de bétail Inglese cattle dealer Spagnolo comerciante de ganado Italiano commerciante di bestiame Tedesco Viehhändler.

feminàlla , nf, nm: feminaza, feminazu, femmiarxu, femminazu Definizione chedha de féminas, féminas medas, is féminas Sinonimi e contrari feminiu / cdh. feminàglia Frasi a missa donzi die bi andhat meda sa feminaza ◊ cussa est fèngia de feminalla ◊ su feminazu pensaiat a samunare, prugare e fàere a pane su trigu Etimo srd. Traduzioni Francese les femmes Inglese women (a lot of) Spagnolo mujerío Italiano le dònne, quantità di dònne Tedesco Frauen (Pl.).

feridòri 1 , nm: vedidore Definizione astoredhu, astoritu feridore, genia de pigione mannu: una calidade si agatat in Sardigna e Córsica ebbia Sinonimi e contrari ispaderi, spraberi Terminologia scientifica pzn, accipiter nisus, a.n. wolterstorffi Traduzioni Francese épervier d'Europe, épervier de Sardaigne Inglese eurasian sparrowhawk Spagnolo gavilán Italiano sparvièro, sparvièro di Sardégna Tedesco Sperber, eine Sperbersorte.

ferríghine , nf Definizione iscadra o medra de ferru, s'iscartu de su ferru iscagiau in sa forredha de su ferreri o in logu inue iscàgiant ferru Sinonimi e contrari cagaverru, férrina Traduzioni Francese scorie de fer Inglese slag Spagnolo metralla, cagafierro Italiano scòria di fèrro Tedesco Schmiedesinter.

fiàdu , nm, nf Definizione css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e àteru); nau in cobertantza (fintzes fiadedhu), una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere chi no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. fiadutzu Sinonimi e contrari animabi, pecus Modi di dire csn: malu fiatu = fiadu malu, cristianu pagu bonu; fiadu berbeghinu, béchinu, bulu, fiadu minudu (animali piticu); fiadu russu = animali mannu Frasi ite bella fiadu, cussa baca! ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos ◊ li ant regaladu fiados minudos e fiados russos ◊ in su saltu paschiat paritzos fiadutzos ◊ fia teracu anzenu ma mi ndhe essei e mi ponei abbandha cun fiados mios 2. arratza de fiadu chi at buscadu, a maridu, Fulana: mandrone de prima calidade! Traduzioni Francese bête, pièce de bétail Inglese beast, head (of cattle) Spagnolo cabeza de ganado, res Italiano béstia, capo di bestiame Tedesco Vieh, Tier.

filivérru , nm: filuverru Definizione filu de ferru, fintzes un’orrugu (canna de f.); nau in cobertantza, abbardente, pitziosa / camba o canna de f.; calidades de filiverru: zingadu, ispinosu, fine, grussu, chídrinu, modhe Sinonimi e contrari / cdh. filufarru Frasi azis postu ferradas a balcones, filuverru pungosu in dogni gianna ◊ a prèndhere custa cosa che cheret duos filiverros Terminologia scientifica mtl Traduzioni Francese fil de fer Inglese iron wire Spagnolo alambre Italiano filo di fèrro Tedesco Eisendraht, Draht.

fiòca , nf: floca, froca Definizione tàpile, orrughedhu de nie comente calat de is nues candho niat, ladu e fine; s'abru de s'ou iscumbatau cun tzúcuru fintzes a essire biancu nidu e coment’e ispruma / min. frochita, froca minuda a zisa de suchitu; àcua froca = abba astrada, frita meda; fritu (agt) che fioca = fridu meda Sinonimi e contrari atògia, ispiàtzulu, pàmpula, solla, tadhàine Frasi a bàtiles falada est sa fioca, cobertu at pastura, linna e roca ◊ fit una die de iberru mala e frita, fit frocandhe a froca lada 2. po fai sa turta s'abriou si pesat a froca 3. sos iltrunellos sunt acudindhe che a sa fioca, a su gialdinu ◊ totu gallizendhe a chie la podiat bogare prus bella, sas fàulas fint falendhe che a sa froca! (M.Dore) Cognomi e Proverbi smb: Fiocca Terminologia scientifica tpm Etimo ltn. floccus Traduzioni Francese flocon de neige Inglese snowflake Spagnolo copo de nieve Italiano fiòcco di néve Tedesco Schneeflocke.

frachèsa 1 , nf: afrachesa* Definizione genia de budhiore chi benit a totu sa carena (ma fintzes po basca) Sinonimi e contrari apoporada, bura, frachígliu, pampori Frasi soi totu cun sa trémula e a frachesas ◊ si proit andat bèni, bastus chi no fatzat frachesa de soli Traduzioni Francese bouffée de chaleur Inglese flush (hot) Spagnolo vaharada de calor Italiano vampata di calóre Tedesco Hitze, Glut.

francúdu , agt: francutu Definizione chi portat farrancas; in cobertantza, furone Sinonimi e contrari brancudu / furànciu, ungrudu Frasi cussu est unu satanassu francudu ◊ cussos sont lupos francutos! Etimo srd. Traduzioni Francese armé des serres, rapace Inglese claw provided, predatory Spagnolo con garras, de presa Italiano provvisto di artìgli, rapace Tedesco klauig.

frantzichèna , nf: afrantzuchena* Definizione avantzos de papare, siat de su pràngiu o siat de sa chena Sinonimi e contrari arremusulla, arrogalla, cífrinu, coilla, fafaruza, fratamuza, pispisa, romasiza, tzimuca, vèglia Traduzioni Francese restes d'un repas Inglese leftovers Spagnolo sobras Italiano rimasùglio di pasto Tedesco Rest.

frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua, freuledha, frígula Definizione ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru Sinonimi e contrari ambu, pistizone, sucu Frasi beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus Cognomi e Proverbi smb: Fregula Etimo itl. frégolo Traduzioni Francese pâtes alimentaires granulées pour soupe Inglese typical sardinian pasta for soups Spagnolo pastas sardas para sopas Italiano tipo di pasta sarda per minèstre Tedesco sardische Suppennudeln (Pl.).

friuvógu , nm Definizione calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Sinonimi e contrari cdh. caldafriosa Frasi est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Etimo srd. Traduzioni Francese fièvre avec des frissons de froid Inglese fever with cold shivers Spagnolo fiebre con escalofrío Italiano fèbbre con brìvidi di fréddo Tedesco Fieber mit Schüttelfrost.

frochèdha , nf Definizione chirrione, frocos de lana, is chi no abbarrant impare cun sa parte manna de una lana túndhia; nie a frocos (e fintzes pallasina abbruxada chi bolat, frochedha de chinisu) Sinonimi e contrari fioca Frasi chin frochedhas tesso trama (M.Dore) Traduzioni Francese flocon Inglese wool remnant Spagnolo vedija, lana suelta Italiano pezzame di lana Tedesco Krempelwolle.

fungubísinu , nm: fungupísina Definizione busina de matzone o tebbacu de margiani, genia de codrolinu, pitichedhedhu, chi, candho est passau, istrecandhodhu faet coment'e unu bufietu (e po cussu dhi narant fintzes sa fodhe) Sinonimi e contrari bussamariana, buscicaninu, fogubíssimu, ispiscinifogu, pisinache 1, scapavumu Terminologia scientifica atn, Lycoperdon bovista Etimo srd. Traduzioni Francese vesse-de-loup Inglese puffball Spagnolo pedo de lobo Italiano véscia di lupo Tedesco Bovist, Bofist.

furriadólzu , nm, agt: furriadórgiu, furriadorju, furriadorzu, furriadroxu Definizione tretu inue si fúrriat, a ue si faet fúrriu, logu (e aprigu, barracu, pinnetu, domo) a ue si torrat a crocare, a istare Sinonimi e contrari biradorzu, furriada, ghiradorju / barraca, domo, pinnetu / bidhichedha, bidhiciolu, madau, trechinzu Modi di dire csn: non lassare perdas in furriadórgiu = circai a perda furriada, forrogare e betare apare totu, chirchendhe; bentu furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada Frasi Tzitzu fit ómine chi connoschiat onzi segretu e furriadorzu ◊ custos sunt ammentos de unu tempus chena furriadorzu 2. me in su Sulcis unu tempus is bidhas fiant furriadroxus ◊ aiant fatu unu bellu pículu de caminu a pè ca s'istrada no imbatiat finas a su furriadolzu ◊ die manna cun die visitant cuiles e furriadolzos ◊ sos furisteris fint remonzendhe sos trastos pro leare su caminu de su furriadorzu Terminologia scientifica pst, slg Etimo srd. Traduzioni Francese tournant, point de repère, point de retour Inglese turning-point, land mark Spagnolo punto de vuelta, de referencia Italiano punto di svòlta, di riferiménto, di ritórno Tedesco Wendepunkt, Bezugspunkt.

germànu , nm: ghermanu, giolmanu, grammanu, gremmanu, zermanu Definizione (f. -a) ghermanu primarju, fradile de segundhu gradu (fígiu de tziu fradile o de tzia sorresta de su babbu o de sa mama): a logos, manu primarzu / ozu ghermanu = ozuermanu, de olia Sinonimi e contrari bremanu Frasi germanu miu est surdu perdali ◊ poniant su lutu pro su mortu fintzas sas sorrestas e sas gremmanas primazas, a bortas Terminologia scientifica ptl Etimo ltn. germanus Traduzioni Francese cousin germain Inglese second cousin Spagnolo primo segundo Italiano cugino di 2° grado Tedesco Vetter oder Cousin zweiten Grades.

«« Cerca di nuovo