calichemúru , nm: calighemuru, calixemuru, carigamuru Definizione càlixi de muru: una genia de erba chi faet meda in is imbagas de is muros, a fògia tundha, grussita e pagu pagu a bisura de imbudu (a logos dhi narant cobertore, crabetore), cun su tenaghe chi est su cambu puru e in mesu in mesu Sinonimi e contrari alighemuru, caulemuru, capedhemuru, cocoratza, cocorroi 1, salighemuru Frasi cussa crabitura abbannonada est prena de aminzone e de carigamuru Terminologia scientifica rba, Umbilicus rupestris Traduzioni Francese ombilic de Vénus Inglese pennywort Spagnolo ombligo de Venus Italiano ombelico di Vènere Tedesco Nabelkraut.

cambizadòre , nm Definizione domadore, annestradore de cuadhos Terminologia scientifica prf Etimo srd. Traduzioni Francese dompteur de chevaux Inglese horse-breaker Spagnolo domador de caballos Italiano domatóre di cavalli Tedesco Zureiter.

cambrài , nm Definizione genia de tela, fine, de cotone Sinonimi e contrari cambré, cambresina, cambrí, trambichi Terminologia scientifica ts Etimo spn. Traduzioni Francese toile de Cambrai Inglese cambrai cloth Spagnolo cambray Italiano téla di Cambrai Tedesco Kambriktuch.

cambresína , nf Definizione genia de tela, fine, de cotone Sinonimi e contrari cambrai, cambré, cambrí, trambichi Terminologia scientifica ts Etimo ctl. cambresina Traduzioni Francese toile de Cambrai Inglese cambrai cloth Spagnolo tela de Cambray Italiano téla di Cambrai Tedesco Kambriktuch.

campínu, càmpinu , agt Definizione nau de erba, chi est de campu, chi creschet chentza trebballada, chentza manígiu o contivígiu de sa gente / sóriche càmpinu = s'alaepedhe, ma fintzas sa sorigàrgia; rusta càmpina = ginia de pínnixi de is matas; pudha càmpina = pidraxu, pitarra; istúrulu càmpinu = isturru niedhu Frasi frores càmpinos ◊ ant ispianadu su monte: l'ant fatu netu che terra càmpina Etimo srd. Traduzioni Francese des prés Inglese of the meadows Spagnolo de prado Italiano di campo, pratènse Tedesco Feld…

canía , nf: canina Definizione is canes, chedha de canes Sinonimi e contrari canesia, canília Frasi za bi ndhe at de cania in cussa pinneta!…◊ sunt in sudhu currindhe fatu a totugantos che canina fatu a fera! Etimo srd. Traduzioni Francese troupe de chiens Inglese a pack of dogs Spagnolo perrada, perrería, jauría Italiano quantità di cani Tedesco Meute.

cannitzàda , nf: acannitzada Definizione sa canna intéssia de is teuladas Sinonimi e contrari arreciau, canníciu, incannada 1, incannitadu Etimo srd. Traduzioni Francese treillis de roseaux Inglese cane hurdle Spagnolo cañizo Italiano gratìccio di canne Tedesco Rohrgeflecht.

cannonàdu , nm, pps: cannonatu, cannonau Definizione calidade de àghina niedha chi giaet unu de is méngius binos sardos / coment'e pps., de cannonare Sinonimi e contrari cagnolare Frasi su cannonau cosa sua si callat in s’unga! Terminologia scientifica frt, bfg Traduzioni Francese vin rouge exquis Inglese delicious wine of red quality Spagnolo garnacha Italiano vino prelibato di qualità róssa Tedesco köstliche Rotweinsorte.

cantàre 1 , nm: cantari, chintare 1, chintari Definizione pesu, tanti de baranta chilos (= 100 líbberas); aina po pesare: c. russu (pesat fintzes a chentu chimbanta líbberas), cantaritu (pesat fintzes a chentu líbberas): su c. est fatu che una pesa, ma chentza pratu, solu cun is gàncios, e si pigat in duos cun su gànciu de pigare intrau in d-unu fuste grussu / s'untza che betat su cantare = bastat pagu pro fàghere dannu, mescamente candho sas cosas sunt in tàntaris che a sa canna de una pesa, o fintzas a fortza de fàghere cosas chi no andhant bene Sinonimi e contrari pesa Frasi de sa cunfetura de Fonne ndhe cherio tres cantares ◊ at béndiu centu chintaris de casu ◊ cussa cosa pesat duus cantaris ◊ su meda in cosas goi no si misurat a prammos e ne a cantares 2. bae a Bodale a ti dare su cantare, pro piaghere, chi est a pesare su porcu Cognomi e Proverbi prb: a untza a untza si faghet su cantare Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese poids de cent livres Inglese weight of 100 pounds Spagnolo peso de ciento libras Italiano péso di cènto libbre, cantaro Tedesco 100 Pfund-Gewicht.

carigài , vrb: carigare Definizione fàere a càriga, nau mescamente de sa figu ma fintzes de àteros frutos / carigàresi de unu = pagaresindhe, vengaisí Sinonimi e contrari acalabiare, acalamai, addormicare, allacanae, allartzanai, allizare, ammustiai, apabassai Frasi sa figu cota, si no ndh'est bodhida, si che càrigat dereta ◊ sa figu si ponit in su soli a carigai ◊ sa figu est carighendi 2. za mi ndhe at fatu, ma mi ndhe so carigadu! Etimo srd. Traduzioni Francese sécher des figues Inglese to desiccate Spagnolo secarse (de la fruta) Italiano assecchire (détto di frutta) Tedesco trocken werden.

carnanséri, carnasséri, carnatzéri , nm: carniceri, carnitzeri, carranasseri, carronasseri, cranatzeri, crannatzeri, crannetzeri Definizione chie faet e bendhet sa petza; chie còmporat e bendhet bestiàmene po sa petza Sinonimi e contrari bancalaju, bangadore, bangàgiu, caitzeri, caitzu, faturanti, macedhaju, petzàrgiu Frasi bandu anca ’e su crannatzeri e ti pigu duas bistecas po ti dhas fai arrustias ◊ su crannatzeri nostu bendit petza de angioni de callu ◊ candu su bòi est làngiu, su carnatzeri est tristu 2. cussus no funt dotoris: funt crannatzeris!… Terminologia scientifica prf Etimo ctl. carnicer Traduzioni Francese boucher, commerçant de bétail Inglese butcher, cattle merchant Spagnolo carnicero Italiano macellàio, commerciante di bestiame Tedesco Metzger.

carrafàle , agt, nf: cordofali, corrofale, garrofali Definizione calidade de cheréssia barracochina, matuca meda Sinonimi e contrari cdh. carrafali Modi di dire csn: fàula carrafale = manna meda; poeta carrafale = fentomadu, bonu Frasi sa cariasa areste tenet tenaghe tundhu che a sa carrafale…◊ at collitu ménnula durche e cariasa corrofale 2. talentone, poete carrafale! (P.Casu) Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese cerise variété burlat, napoléon Inglese kind of very big cherry Spagnolo garrafal Italiano qualità di ciliègia mólto gròssa Tedesco sehr große Kirsche.

carràmbalu , nm Definizione matzu de ispigas de moriscu; cosa chi istat pendhendho, iscaligione de àghina, fintzes cambu cun cheréssia Sinonimi e contrari campaninu, cicillone, iscalúgia, pimpillia, popurustu, pripixone, scalonina, scrichilloni, sprimpilloni, tzitzicra / apesile, pubúsulu Terminologia scientifica rbr Traduzioni Francese gerbe d'épis de maïs Inglese bunch of panicles Spagnolo manojo de mazorcas Italiano mazzo di pannòcchie Tedesco Maiskolbenstrauch.

carronàda , nf: corronara, garronada* Definizione tretu inue unu caminu, un'orruga o àteru, girat a un'àtera bandha; fintzes buturinu, orruga istrintedha e chentza essia Sinonimi e contrari furriada / botorinu Frasi arribbada passilla passilla fintzas a sa carronada de predi Carta (B.Lobina)◊ in sa carronada de s'istradone si torreit a boltare a mi saludare ◊ est abetendu de biri su trenu passendinci in sa carronada Terminologia scientifica bdh Traduzioni Francese virage Inglese winding Spagnolo viraje Italiano tortuosità, curva di strada Tedesco Gewundenheit.

casósu , agt Definizione nau de su late, chi rendhet meda a casu Etimo srd. Traduzioni Francese lait riche en fromage Inglese rich of cheese Spagnolo leche que da mucho queso Italiano ricco di formàggio Tedesco reich an Käse.

cassiadórju, cassiadórzu , nm Definizione logu, tretu inue si podet passare de unu camminu a un'àteru o, nau de s'abba, de un'erriu a una cora, de una cora a un'àtera Sinonimi e contrari gruxeri, iscansadórgiu, lavadoja, leada, liadroxu, sciogadroxu Frasi a oru a riu, in s'ortu, bi tenimus su cassiadorzu de s'abba Etimo srd. Traduzioni Francese carrefour triviaire Inglese crossroads, grip point Spagnolo encrucijada Italiano trìvio, crocìcchio, punto di présa Tedesco Dreiweg.

catalúfa , nf Definizione genia de otrobba Frasi dhi ant arrigalau una fànuga cun sa mosta de sa catalufa Terminologia scientifica ts Traduzioni Francese damas de coton Inglese cotton damask Spagnolo catalufa Italiano damasco di cotóne Tedesco Damast.

catedhína , nf Definizione catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos Sinonimi e contrari catedhàmine Frasi cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos Etimo srd. Traduzioni Francese troupe de petits chiens, groupe de gens Inglese a group of little dogs, sequence of people staying behind like dogs Spagnolo banda de cachorros Italiano insième di cagnolini, codazzo di persóne Tedesco Gruppe von Hündchen, Schwarm.

cèpa , nf: cepra, gepa Definizione cocoroni o preta de sàmbene, orrugu de sàmbene cagiau; linna a tauledhas fines / intèndiri arrancu de cepa = sapíresi in perígulu Sinonimi e contrari drúlluru 2. sa cepa pigosa de s'anima si tiat solovrare 3. su baulu de su mortu fut fatu a tàula cepa Etimo chd. gjeppa Traduzioni Francese caillot de sang Inglese blood clot Spagnolo coágulo, grumo de sangre Italiano coàgulo, grumo di sàngue Tedesco Blutgerinnsel.

che , avb: chei, chi 3, nce Definizione avb. de logu indefiniu, no sèmpere reale (pentzandho a unu innanti e a unu apustis de su èssere de una cosa): prus che àteru inditat istesiamentu de ue unu est (o si narat pentzandho a logu atesu de ue unu est), ma fintzes logu inue unu est: postu apustis de unu vrb. in impr. e totu a unu chentza àteru elementu (es. prn.) si fúrriat in chei e inditat sèmpere logu apresu a chie est foedhandho e a bortas si ponet totu a unu fintzes cun àteru avb. de logu (es. cudhàeche); a logos, si portat aifatu su pron. pl. lis, narant chis: candho che agabbat de múrghere che acósiat sos mojos e bi chis betat sas pedras (C.Frau)◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu (che lis = bi chis)/ a./c.: sa /c/ de cuménciu de custu che no càmbiat mai sonu agatandhosi apustis de vocale: za ch'est = nr. zachèste, ti che fist aviada = tichevíst aviada, mi che cheria cue = michegheriagúe (ma, comente si podet bíere, lassat cambiare sonu a sa cunsonante de cuménciu de su foedhu chi portat ainnanti, giustu segundhu sa régula de is cuns. mudòngias); andhare, bènnere, torrare a che unu (nau sèmpere de gente)= anch'e unu, a su logu aundi est ccn. Sinonimi e contrari abinche, ci Frasi si no si lu tentant, che lis furant su bestiàmine ◊ su culurgione dhu faet mannu: prus de deghe no che ndh'istat in su canistedhu! ◊ che li ant segadu s'anca ◊ si che at béndhidu totu ◊ custu che lu leo a domo ◊ che so pigadu in montes ◊ ch'est essidu in América ◊ no ti che fist aviada? ◊ che li so andhadu acurtzu ◊ mi ch'est fuidu de manos ◊ bogachelu a fora! ◊ noche tucamus a sa festa ◊ so andhendhemiche a domo ◊ mi che ghiro a bidha ◊ che la frundho cantu mi andhat sa manu ◊ una mama preghendhe at isperadu pro unu fizu rútuche in su putu (G.Fadda)◊ torrachei a mi agatare! ◊ benichei candho cheres, a domo! ◊ intrachei linna, a su fogu!◊ su pane si faet còghere in su colostru fintzas a chi dhu suspiri ◊ bisonzat de chi dha bogare a fora! ◊ - it'ora ch'est? - che sunt sas bàtoro! 2. su chi ses chirchendhe ch'est ◊ fradile tou si ch'est bidu? ◊ in custa domo abberichei a cambiare s'ària! ◊ inoghe sunt triballendhechei ◊ lu so aisetendhe ma no si ch'est bidu ancora ◊ sa pisedha che àltziat in s'iscala ◊ che colat tempus meda faghindhe custa cosa ◊ che a issa no nce n'aiat àtera! ◊ si no che fut istada sa mama, su pipiu no aiat ischípiu ite fàere ◊ mi che cheria cue!◊ amamia fintzas a candu no mi chi morzu 3. su pane si ch'est intostadu, s'abba si ch'est sica, su fogu si ch'est mortu e sa linna agabbada, su nie si ch'est sortu, che ant iscontzadu sa domo ◊ cumpresa che l'as! ◊ apo a godire candho che so mortu (L.Loi)◊ si ch'est faghindhe tardu ◊ non che arrennessiat mancu a che bogare faedhu 4. menzus chi sias vénniu tue a che mene ◊ fit cumbintu de andhare a che fémina onesta (G.F.Sedda) Etimo ltn. hinc(e) Traduzioni Francese y, en Inglese there Spagnolo allí, ahí, de él (de ella, de ellos, de ellas), de eso Italiano ci, ce, ne (avverbi di luogo) Tedesco dort.

«« Cerca di nuovo