sedhítzi , nm Definizione cagalloni istrantaxu o cardulinu de mari, minca morisca: nada deosi po sa forma e su colore, est una genia de erba o codrolinu longhitu e grussu (ma no lisu), in colore de castàngia Sinonimi e contrari bidhitzini, minchemoru, pidhíciu Terminologia scientifica rba, Cynomorium coccineum Traduzioni Francese cynomorium écarlate, éponge de Malte Inglese maltese mushroom Spagnolo Jopo de lobo, hongo de Malta Italiano fungo di Malta Tedesco Malteser Schwamm.

selíre , nm: cirile, serile, silíriu, sirile, sirili, tirile, tzerile Definizione imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura Sinonimi e contrari bilga, coxonale, pissiarolu, sira Frasi candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese pénis d'animaux Inglese animal penis Spagnolo pene de las reses Italiano pène di animale Tedesco Penis der Tiere.

setziàda , nf: sitiada Definizione cicia de su giuighe po iscurtare is imputados, is testimòngios; sa reunione de is giuighes de unu tribbunale apustis de su dibbatimentu po betare sa senténtzia Traduzioni Francese séance du tribunal Inglese sitting of a court Spagnolo sesión Italiano seduta dei giùdici in càmera di consíglio Tedesco Sitzung der Richter in dem Beratungssaal.

sòca , nf, nm: assoga, socu, soga, sogu Definizione corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita Sinonimi e contrari cànnabu, fune, isciocu, sagone, sédina / cabu Modi di dire csn: soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu Frasi est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou… 2. su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu 3. sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria 4. fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat! Etimo ltn. soca Traduzioni Francese corde en cuir, courroie Inglese leather rope Spagnolo soga, cuerda de cuero, correa Italiano fune di cuòio Tedesco Lederschlinge, Lederseil.

sòca 1 , nf Definizione s'arraighina de una mata in su tretu ue est ingrussada, coment'e fata a nodu, de prus a mancu a paris de terra Sinonimi e contrari cioca 1, ispicone 2, raighina, tzompa Frasi candu s'ispillonat su cardu si ndi bogant is pillonis de a ingíriu de sa soca Terminologia scientifica rbr Etimo ctl. soca Traduzioni Francese pivot d'un arbre Inglese taproot Spagnolo raíz fusiforme Italiano fittóne di una pianta Tedesco Hauptwurzel.

soliàta , avb Definizione po su prus, giai sèmpere Frasi sas crapas anzant, soliata, dai primos a binti de nadale (E.Espa) Traduzioni Francese habituellement Inglese usually Spagnolo de costumbre Italiano solitaménte, di sòlito Tedesco gewöhnlich.

sòlla , nf Definizione pigighedhu de cosa pitichedhedha e fine, mescamente de pódhine; froca comente calat a orrugos lados cantu s'unga / s. de pódhini = una de is partes prus fines de su pódhine; s. de nue = nuighedha bianca Sinonimi e contrari atiza, cadassa, crosta, freadu, itzolla, muga, pagiagoda, tizola, tògia* / abighíngiu, arritzu 1, brutura, fioca, grisu 1, rena, renza, tadhàine / ispiàtzulu 2. is paperis che solla si apatant in su pamentu (F.I.Congiu) Cognomi e Proverbi smb: Solla Traduzioni Francese grain, fragment, flocon de neige Inglese speck, snowflake Spagnolo pizca, copo de nieve Italiano brùscolo, fiòcco di néve Tedesco Körnchen, Schneeflocke.

tadhàine , nm Definizione su nie comente calat de is nues a orrughedhos lados / leporedhas de t. = tàpiles de froca Sinonimi e contrari atògia, fioca, ispiàtzulu, solla 2. réndhias sont sas pàrpalas e a s'ischintidha bia de sa mirada rutu est su tadhàine de sa morte Etimo srdn. Traduzioni Francese flocon de neige Inglese snowflake Spagnolo copo de nieve Italiano fiòcco di néve Tedesco Schneeflocke.

taschèdha , nf Definizione sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu) Sinonimi e contrari istaca, mocilla, tasca Terminologia scientifica stz Traduzioni Francese musette en cuir Inglese skin haversack Spagnolo mochila de piel Italiano tascapane di pèlle Tedesco Lederwandertasche.

tèma , nf: atema, dema, tzema (sa t. = nr. satèma) Definizione càusa, iscusa de unu male, maladia mancari no grave; fintzes prantu longu Sinonimi e contrari ciaca, insemia, iscóticu, iscúgia, mendhea, taca 3, témiu, tzemia* Frasi as collidu tema: mi pares tunconidu Traduzioni Francese symptôme Inglese illness beginning Spagnolo principio de enfermedad Italiano difètto alla salute, princìpio di malattìa Tedesco schlechte Gesundheit, Anfang einer Krankheit.

terrénu , agt, nm: terrinu, tirrinu Definizione de sa Terra; chi est o istat in terra, a paris a terra; tretu largu e longu de terra, terra de propiedade no tanti manna distinta cun làcanas, nau fintzes solu in su sensu de ispàtziu, logu coment'e pígiu de fora, de pitzu, de sa Terra Sinonimi e contrari terranzu / terra / cdh. tarrenu Modi di dire csn: (nadu de cosa) esserebbei a terrinu cobertu = a meda, de che cuguzare su terrinu; ingulliresichelu su terrinu = isparèssiri de no dhu pòdiri agatai; terrinu friscu = terra russa in logu ue bi sumit abba, benatzu; terrinu de bogare = logu dortu de bogare a ràllia pro lu pòdere triballare Frasi sigomente est ómine terrenu, binchet o perdet, segundhu comente ◊ tra totu meses si pesat màgiu solu fioridu, mese su prus favoridu de sa terrina bellesa ◊ cun boghe prus che terrina cantemus in allegria! 2. est un'aposentedhu terrenu ◊ Cristos est nàschidu in d-un'istalla terrena ◊ nosu tenestis domus terrenas 3. est unu terrenu bonu po seminai a lori ◊ creit fostei ca is terrenus dhus iant a pagai po su chi ballint? ◊ alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos ◊ cantu fiocat faghet bene ca intrat abba a su terrinu 4. bi fit s'olia in terra a terrinu cobertu ◊ no lu podent agatare in logu: paret chi si che l'at ingullidu su terrinu… Etimo itl. Traduzioni Francese terrain, pièce de terre Inglese land Spagnolo terreno, terreno, campo pequeño Italiano terréno, appezzaménto di tèrra, suòlo Tedesco Boden, Grundstück.

testíle 1, téstile , nm Definizione orrughedhu de téula, de istrégiu de terra segau (pratu, cícara o àteru) Sinonimi e contrari tabàciu / cicílliu, ciciu, cínciaru, tertevillu, trastighile, tzíntziri, tzíntzulu, zínzaru 1, zínzili Etimo ltn. *testuile Traduzioni Francese débris, tesson Inglese tilefragment (kitchenware) Spagnolo tejoleta, trozo de barro cocido Italiano còccio di tégola, di stovìglia Tedesco Scherbe.

tilimbavuristèra , nf Definizione genia de matighedha chi ponent po bellesa: innanti de isparare, acabbandho s'ierru, si càrrigat de frore in colore de orrosa e apustis faet una teghighedha cun su sèmene: sa fògia est larga, matuca, agiummai tundha Sinonimi e contrari pudhedhu Terminologia scientifica mt, Cercis siliquastrum Traduzioni Francese arbre de judas Inglese judas tree Spagnolo ciclamor Italiano àlbero di Giuda Tedesco Judasbaum.

tiràgiu , nm: tirazu Definizione sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare Sinonimi e contrari leva, levada Frasi mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro Etimo itl. tiraggio Traduzioni Francese passer le conseil de révision Inglese medical examination for call up Spagnolo quinta, fiesta de los quintos Italiano vìsita di lèva Tedesco Musterung.

titivríos, titivríus , nm: atitivriu Definizione genia de trémia chi faet sa carena po fritu chi at pigau Sinonimi e contrari arpilia, astriada, istriore, tidilia Frasi a titivrius, a coru frunziu de s'atzíchidu, est passada puru custa Paschixedha (A.Cannas)◊ cun custu titivrius no drommu ◊ tegno fritu e seo a titivrios Etimo srd. Traduzioni Francese frisson de froid Inglese shiver Spagnolo escalofrío Italiano brìvido di fréddo Tedesco Frösteln.

totorígu , nm: toturigu, tuturigu, tutúrigu Definizione tzugu de un'ampudha e ampullones e àteras cosas deasi, ma fintzes tapu Sinonimi e contrari grugullu Frasi is frascus funt prenus fintzas a tuturigu ◊ dhu pigat coment'e unu tuturigu de crocoriga, nanca tenit sabori de acuardenti! 2. a sa crocoriga dhi cuncordu unu tuturigu (G.Piras) Traduzioni Francese goulot Inglese neck of bottle Spagnolo cuello de botella Italiano còllo di bottìglia Tedesco Flaschenhals.

toviadórju , nm Definizione logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa Sinonimi e contrari assortidorzu Etimo srd. Traduzioni Francese point de rencontre, de convergence Inglese meeting point Spagnolo lugar de encuentro Italiano punto, luògo di convergènza, di incóntro Tedesco Punkt, Treffpunkt.

tràba , nf: trava Definizione genia de trobea chi si ponet a is peis de ananti (in cambúcios) de un'animale mannu: est fata cun pagas lórigas de cadena in mesu e duas lórigas mannas (genia de grigliones, una a cada cambúciu) chi si serrant e aperint a crae (gardu, materatzu): po su prus si narat pl.; in cobertantza, impedimentu mannu chi no lassat camminare o fàere comente si bolet Sinonimi e contrari atravu, iférias Frasi mòvedi tandho, chi arrivada est s'ora de truncare sa trava! ◊ già chi no cheres gropera e ne trava e ne trobea, cherzo ischire it'est s'idea chi ti portat custa sera! (G.Budroni) Etimo ctl., spn. traba Traduzioni Francese entrave Inglese iron hobble Spagnolo traba Italiano pastóia di fèrro Tedesco eiserne Fessel.

tràgiu , nm: traju, trazu 1 Definizione manera (fintzes moda) de si bestire, manera, betu de fàere; fintzes su chi unu paret a cara, a sa carena Sinonimi e contrari grabbu, manera, tratu / aerada, bisura Frasi ses giòvanu de bellu tràgiu, non feu che a mie ◊ su ghéneru teniat unu bonu traju in su manizu de sas piatzas de carbone ◊ bi at poetes a tràgiu lestru e poetes a tràgiu lenu, cantendhe ◊ su tràgiu est su chi distinghet su poete de palcu 2. chie est cudhe? a su traju mi paret gente nostra! ◊ a su tràgiu assimbillant a su babbu ◊ bidei custos benzendhe, ma de tràgiu no pariant de bidha ◊ custas poesias sunt a trazu de trallallera Etimo ctl., spn. trajo Traduzioni Francese allure, port, façon de s'habiller Inglese style, carriage, look Spagnolo traje, porte Italiano fòggia di vestire, tratto, portaménto Tedesco Tracht, Haltung.

tramàdighe , nf Definizione bobboi chi ponent a esca po cassare su pische Sinonimi e contrari tramarígia Traduzioni Francese ver d'eau Inglese sea-mouse, nereid Spagnolo afreza, bayo, lombriz de tierra Italiano afrodite, nerèide, bruco di mare, ésca di fango Tedesco Borstenwurm.

«« Cerca di nuovo