codiàna , nf, avb: cogiana, cojana, congiana Definizione s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos Frasi codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro 2. s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale… Cognomi e Proverbi smb: Cojana, Coiana, Coyana Etimo srd. Traduzioni Francese dernier, derrier, à la fin, enfin Inglese the last part, the back side of a thing Spagnolo cola, fin, última Italiano l'ùltima parte, la parte posterióre di qlcs Tedesco letzter Teil, hinterer Teil.

codinàrzu , nm: cudinarju, cudinarzu, cutinàgliu Definizione logu de codina, inue si bogat codina Sinonimi e contrari rocàgliu Frasi in cussos cudinarzos de terra sútile in maju sos orzos sont zai cambiandhe colore Terminologia scientifica slg Etimo srd. Traduzioni Francese terrain caillouteux Inglese stony ground Spagnolo suelo pedregoso Italiano terréno sassóso, di arenària Tedesco steiniger Boden.

còfa , nf: gofa Definizione genia de istrégiu mannu tundhu e artu, totu apertu in pitzu, fatu cun pertighedhas fines téssias, o fintzes de canna, po portare pedra pitica, carrare frutuàriu e àteru Sinonimi e contrari iscofa 1 Frasi in cussa ofelleria faiant su dinai a cofas ◊ cussa no est cosa de pigai a cofas: o ita est, giarra?! ◊ inchi ti ndi essit pigau una cofa de dimónius! Terminologia scientifica stz Etimo ctl. cofa Traduzioni Francese corbeille de vannerie Inglese wicker basket Spagnolo cesta, canasta Italiano césta di vìmini Tedesco Weidenkorb.

cogàlzu, cogàrzu , nm: corcarju, corcàrgiu, crocarzu, crogàgiu, crogàgliu, crogàrgiu, crogarzu, crogaxu Definizione ispétzia de cullera de corru po usu de is pastores in su cuile: dha faent de sa punta de unu corru de boe o de su mascu de is brebès, o fintzes de linna mannas / ungras de cogarzu = tropu longas; tocare su corcarju a ccn. (nadu brullendhe) = tocare sa manu Sinonimi e contrari collàrgiu, cragallu, giogalzu, locarzu, pilita / cdh. curredha Frasi no ndi dhu ant a bodhí mancu a crogaxu! ◊ in su cubile bi at abbarrau corcarjos e fruales ◊ a sos oto annos fio crapitarju: tandho li desi ghetu a su corcarju, a su recotu, a sa bituera (P.Piga)◊ e chie leat tirudhas, tirudhones, palas de forru e cogalzos! 2. segadichelas cussas ungras de cogarzu! Cognomi e Proverbi prb: chie faghet trudhas faghet cogarzos ◊ chie zuchet corcarju papat late! Terminologia scientifica ans Etimo ltn. cochlearium Traduzioni Francese cuiller de corne Inglese horn spoon Spagnolo cuchara de cuerno Italiano cucchiàio di còrno Tedesco Hornlöffel.

cógnu , nm: cóngiu, conzu Definizione istregighedhu de terra a pònnere abba o binu a bufare, a un'asa; istregighedhu, misura de mesu litru / min. congixedhu; pani de cóngiu = zenia de durche Sinonimi e contrari congiali, cungiou Cognomi e Proverbi smb: Congiu, Congeddu, Conzeddu Terminologia scientifica stz Etimo ltn. congius Traduzioni Francese cruche Inglese terracotta tankard, pitcher Spagnolo jarra Italiano boccale di tèrra còtta, orciòlo Tedesco Steinkrug, Krüglein.

coíbi , nm, nf: coile, coili, cubile, cuibi, cuila, cuile, cuili, cuvile Definizione logu a ue faent fúrriu po crocare is animales, su chi si faent issos etotu coment'e tana o nidu (coile de lèpores, de pedrighes) o su chi faet sa gente (cuile de brebès e àteru) coment'e acorru, aprigu, cun aprigu po su pastore puru; in cobertantza, letu Sinonimi e contrari acubiladorju, apàsciu, coilarza / majone Modi di dire csn: fàchere cubile a solu = pastorigare a sa sola; bogai su lèpuri de su cuili = bogare dae sa tana Frasi at paradu su cuile in sa tanca ◊ in istiu faghent cuile in sa sedha ◊ a corcare, pastore e bestiàmine ghirant a su cuile ◊ ses tentatzioni fatu po dispraxi, no lassas in paxi, mergiani atriviu: in coili miu dannu as causau! (F.Pischedda) Cognomi e Proverbi prb: abrili su lèpuri a cuili Terminologia scientifica pst Etimo ltn. cubile Traduzioni Francese tanière, bergerie Inglese lair, fold Spagnolo guarida, aprisco Italiano cóvo di animali, ovile Tedesco Bau, Schafstall.

cóinu , nm: cóniu, conu Definizione est sa fortza chi faet s'istògomo po caciare: si narat agiummai solu su pl. Sinonimi e contrari bómbitos, irbútida, prémidas, préntios Modi di dire csn: èssere a conos = a prentos de bómbitu; conos bagantes = irfortzu de bombitare ma chentza catzare nudha Frasi custa cosa pigat a cóinus fintzas a is prus sanus de istògomu! ◊ e búmbitus e agrónius e iscràmmius e isciarrocus e currúghinus e cónius ◊ peri a cónios, totus fachiant nessi finta de l'assazare ◊ sos ingurdones mànigant torra, si passant sos conos ◊ sa còglia frisca de nuche li at postu sos conos ◊ sorri tua est a cóinus e a dolori de conca ◊ dogna tanti mi benit cóinus! 2. fit una perca ue essiat unu conu de abba frisca e bundhante Etimo ltn. conare Traduzioni Francese haut-le cœur, sursaut Inglese regurgitation Spagnolo arcada, basca Italiano conato di vòmito, rigùrgito Tedesco Brechreiz.

colàrdine , nm: coràrdile Definizione agriore, abbruxore de istògomo Sinonimi e contrari coràrghidu, coràssidu, fogóriu Terminologia scientifica mld Etimo srd. Traduzioni Francese brûlure d'estomac Inglese heartburn Spagnolo ardor de estómago Italiano brucióre di stòmaco Tedesco Magenbrennen.

colerósu , agt Definizione chi est malàidu de colera, chi dhi at picigau colera Frasi ndhe l'ant batidu a fàghere barantena che unu colerosu Traduzioni Francese cholérique Inglese choleraic Spagnolo colérico Italiano infètto di colèra Tedesco cholerakrank.

cóncu , nm: cuncu Definizione genia de istrégiu, mescamente de linna a pònnere a papare a su porcu, a catzigare su furesu, s'àghina, ammurgiare su casu; concale de porcu / bufare totu a unu c. = totu a unu tirone, chentza torrare àlidu Sinonimi e contrari lacu, pica Frasi pica cussa baca e múrghela a cussu concu de preda ◊ sos bervegarzos zughiant murtorzos, zodharzos e concos pro ammurzare su casu 2. in sa funtana at bíbiu abba chin sas manos a concu 3. pigat unu tzicherone de late e si che dhu bufat totu a unu cuncu ◊ bidindhe cudha isprammada bi faet bufare unu cuncu de abba Cognomi e Proverbi smb: Concu Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese auge en bois Inglese big wooden basin Spagnolo recipiente de madera Italiano gròssa cónca di légno Tedesco großes Holzgefäß.

confusionéri , agt, nm: cubisioneri, cunfusioneri, cuvusioneri Definizione chi o chie pesat cuvusiones, ponet a brigare s'unu cun s'àteru, betat apare is chistiones; fintzes chi o chie cunfundhet cun tropu facilidade cosas diferentes Sinonimi e contrari confusionajolu, cunvisionadori, cunfusionista / carraxeri Frasi a s'imprabastuleri no lu acrustes ca est confusioneri! Terminologia scientifica ntl Etimo ctl. confusioner Traduzioni Francese semeur de discordes Inglese sow seeder of discord Spagnolo sembrador de discordia Italiano seminatóre di discòrdia Tedesco Zwietracht Säer.

coràssidu, coràssiu, coràssili, coràssu , nm: coràtzidu Definizione iscancamentu de coro; abbruxore o agriore de istògomo, imbarratzu de istògomo po cosa mala a digirire; a logos, fintzes apentu mannu, sentidu Sinonimi e contrari colàrdine, coràrghidu, fogóriu Frasi est mortu de coràssiu ◊ de sa tristesa, dugna noti mi pigat su coràssiu ◊ fiat tussendi pariat chi teniat coràssiu 2. tengu su coràssiu a s'istògumu ◊ cussu a papai no dhu bollu ca mi pigat su coràssiu a s'istògumu ◊ chi bufu binu papendi castàngia mi fait a coràssiu Terminologia scientifica mld Etimo srd. Traduzioni Francese brûlure d'estomac Inglese heartburn Spagnolo ardor, acidez de estómago Italiano piròsi gàstrica, brucióre di stòmaco Tedesco Sodbrennen.

córdula , nf: Definizione s'istentina de unu pegus mescamente piticu filada, a imbodhigadura, cun àteros orrugos de matzàmene (bentre, cordule, orrugu de napa, àteru) e poi cota a orrostu o, si est pegus mannu, iscotada e apustis orrustia o fata a cassola / fai sa córdula a sa musca = èssere limidos, susuncus Sinonimi e contrari codra Terminologia scientifica mng Etimo srd. Traduzioni Francese tresse de boyaux servant à faire rôtir Inglese gut plait prepared to be roasted Spagnolo trenza, madeja, revoltillo, mazo Italiano tréccia di intestini per arròsti Tedesco Darmflechte zum Braten.

coriàndru , nm Definizione dhu narant a duas calidades de erba, ambas duas bonas po cura Sinonimi e contrari brentedha, cacalacasu, cacaràgiu, culuebba, ocicanu, pibirina, preiderina, priorissa 1 Terminologia scientifica rbc, Coriandrum sativum, Smyrnium rotundifolium Traduzioni Francese coriandre Inglese coriander Spagnolo cilandro Italiano coriàndolo, smìrnio di Càndia Tedesco Koriander.

coritóstu , agt Definizione chi no sentit cordozu nudha, chi no tenet dolu o làstima de nudha, de neune, chi est malu Sinonimi e contrari bàrbaru, isferitzadu, malincorante | ctr. corimodhe, cumpassivu Etimo srd. Traduzioni Francese impitoyable Inglese heartless Spagnolo despiadado Italiano duro di cuóre, spietato Tedesco umbarmherzig.

corrédhu , nm Definizione min. de corru; istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu; istúgiu po chistire paperis; genia de tassa po bufare, de corru; genia de imbodhigadura de is pilos, petonaos a manera de fàere coment'e unu corru curtzu; fintzes una genia de pentzamentu o ravinu malu a iscutulare Sinonimi e contrari corritedhu / corredha, corrigale 2. a su maridu lu cumannaiat a bacheta e lu faghiat pisciare in corredhu ◊ a tabbacare de su corredhu meu chie bi at a pònnere maledade?! Cognomi e Proverbi smb: Correddu / prb: cartas cantant in corredhu Terminologia scientifica stz Traduzioni Francese étui à corne Inglese horn-case Spagnolo estuche de cuerno Italiano astùccio di còrno Tedesco Hornfutteral.

corrigàle , nm Definizione istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu Sinonimi e contrari corredha, corredhu, corriscedhu Frasi zughiat unu corrigale de tabbacu Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese tabatière de corne Inglese horn stuffbox Spagnolo petaca, tabaquera Italiano tabacchièra di còrno Tedesco Schnupftabaksdose aus Horn.

corrighínu , nm: corríginu, corróxinu, corrúxinu, currighinu, currughinu, currúxinu Definizione boghe mescamente de animale (àinu, boe, leone), ma fintzes de gente; murrúngiu de istentinas Sinonimi e contrari borrighinu, borróchinu, corrinu, gridas, irrónchiu, órriu Modi di dire csn: pràngiri a corrúxinu = prànghere a órrios, a corrighinu; currúxinu de prantu = cadha de prantu, prantu a órrios Frasi in campu s'intendhent corrighinos de àinu ◊ dhoi fiant is moentis totu a currighinus ◊ búmbitus e agrónius e iscràmmius e isciarrocus e súrbius e borrocus e currúghinus e cónius 2. s'intendhiat piantu, giuilamentos e corrighinos ◊ si fiat abbrancada apitzus prangendi a corrúxinu 3. custus funt currúxinus de bentri isbuida ◊ iat abboxinau chi pariat unu tiàulu a sfinitzus e a corróxinus de brenti Cognomi e Proverbi prb: currúxinu de mobenti no àrtziat a celu Terminologia scientifica bga Etimo srd. Traduzioni Francese braiment, cri plaintif Inglese bray, cry Spagnolo rebuzno, grito de llanto Italiano ràglio, grida di pianto Tedesco Iahen, Schrei.

corriscédhu , nm Definizione istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu Sinonimi e contrari corredha, corredhu, corrigale Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese tabatière de corne de bœuf Inglese ox-horn snuffbox Spagnolo petaca de cuerno de buey Italiano tabacchièra di còrno di bue Tedesco Schnupftabaksdose aus Horn.

corrischèdha , nf Definizione tega, mescamente de pisu Sinonimi e contrari teca Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese cosse de certaines légumineuses Inglese pod Spagnolo vaina Italiano baccèllo di legumi Tedesco Hülse.

«« Cerca di nuovo