apentàre , vrb Definizione fàere cosas cun apentu, cun passione (trebballu o àteru), ma fintzes giogare; pigare calecunu bucone po asseliare su fàmene, papare Sinonimi e contrari apassionare, apinniocare, indeletare, intertènnere Frasi mancari mi apente in su pensare, sena risposta addurat cussu tou lagrimare (A.Pes)◊ s'abe si apentat a fàghere su mele ◊ mi apento a iscríere ◊ a sos zogos si bi apentant sos mannos puru ◊ cudhu massaju no ischiat apentare criatura ◊ ti mi astringhes a sinu e mi carignas, mi nínnigas, mi cantas e mi apentas (G.Sini)◊ deo, sa rosa mia, si la tenia in manu mi la tia apentare! 2. sas béstias si apentabant de lustínchinu, de rubu e de turgusa (G.Piga) Etimo srd. Traduzioni Francese s'appliquer Inglese to apply oneself Spagnolo aplicarse, deleitarse Italiano applicarsi, dilettarsi Tedesco sich hingeben, sich aus Liebhaberei beschäftigen.

apretàdu , pps, agt: apretau Definizione de apretare; chi est in apretu, in bisóngiu mannu, chi dhue at presse Sinonimi e contrari apretosu 2. su cadhu mi at leadu sa manu e mi so àpidu apretadu a mi che imbolare a terra ◊ mi so àpidu apretadu a bèndhere su bestiàmine ◊ unu si est apretadu tenet presse meda 3. sa cosa est apretada e non potzu prescindi mancu una dí ◊ no trascuris de ti curai ca sa cosa est apretada! Traduzioni Francese pressé Inglese forced by need Spagnolo apretado, en apuros Italiano costrétto, incalzato dalla necessità Tedesco aus Notwendigkeit gezwungen.

connatzionàle, connatzionali , agt, nm Definizione chi o chie est de sa matessi natzione Traduzioni Francese compatriote Inglese from the same country, compatriot Spagnolo compatriota Italiano connazionale Tedesco aus demselben Lande, Landsmann.

corrigàle , nm Definizione istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu Sinonimi e contrari corredha, corredhu, corriscedhu Frasi zughiat unu corrigale de tabbacu Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese tabatière de corne Inglese horn stuffbox Spagnolo petaca, tabaquera Italiano tabacchièra di còrno Tedesco Schnupftabaksdose aus Horn.

corriscédhu , nm Definizione istugighedhu de corru, cun su tapu, po dhue pònnere su tebbacu Sinonimi e contrari corredha, corredhu, corrigale Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese tabatière de corne de bœuf Inglese ox-horn snuffbox Spagnolo petaca de cuerno de buey Italiano tabacchièra di còrno di bue Tedesco Schnupftabaksdose aus Horn.

crobecàda , nf: crubecada Definizione crobe, istrégiu de pramma o de fenu, cun covecu po pònnere o chistire pane, farra Frasi in sa crubecada allogu símbula grussa e frégula Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese panier Inglese basket Spagnolo panera Italiano zana, césta di fibre di palma Tedesco Korb aus Palmenfaser.

dàe , prep: dai, dea 1 Definizione foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi… Sinonimi e contrari de Frasi istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras! 2. dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha! 3. a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu? 4. est mortu dai su dispiaghere Etimo ltn. de ab Traduzioni Francese de Inglese to, from Spagnolo de Italiano da Tedesco von, aus, vor.

de , prep: di Definizione medas bortas pronunciada e iscrita chentza sa /d/ (= ’e, cun aféresi de sa /d/), est foedhu chi si ponet innanti de un'àteru (nm., prn., vrb.) po inditare totu impare: a) a chie apartenet o pertocat una cosa; b) s’arraighina, su logu, su tempus a ue apartenet unu o una cosa (ma fintzes in su sensu de bènnere, istesiare, durare), s'argumentu o chistione chi si giughet chistionandho, sa genia de una cosa, su materiale chi faet sa sustàntzia de una cosa; c) sa càusa chi at fatu naschire un'efetu, d) in maneras de nàrrere chi podent inditare fintzes una calidade; e) aina, su chi serbit po fàere calecuna cosa; cun avb. o àteras prep. faet àteros avb. e àteras prep., cun is infinios faet prop. dipendhentes implícitas. A sa campidanesa, si agatat ainnanti foedhos chi cumènciant cun /a/ o cun /o/, a logos dha càmbiant a di: si est fatu di òru, est di aici. Iscriendho cumbenit méngius a dha regularizare chentza elisione (aféresi), si no est po bisóngiu precisu de métrica in poesia, e chentza àteru cambiamentu ca giai si narat in totu su sardu ateretanti bene de Sinonimi e contrari dae Modi di dire csn: de a mie, de a tie, de a isse, de isse = meu, tou, sou; de pro isse = dae se, desesi; tocai de fusti, tocai de perda = iscúdere a fuste, a pedra; a su de intendher gai… = intendhidhe gai, candu at inténdiu aici…; no de… ma peri, puru, fintzas… = no isceti no…, no solu no… ma fintzas…; unu manígiu meda connotu de totu su sardu est su cuncordu de su prn. "ndhe, ndi" postu innantis (e fintzas apustis!) de nàrrere unu nm. o fintzas verbu, chi po cussu si precisat cun sa forma "de + nm./vrb.": sos preíderos no si ndhe ponent prus de àbbidu ◊ de casu no bi ndh'amus ◊ no ndi bollu, de cussu! ◊ ganas ndi tenis, de andai? Frasi custa est sa domu de fradi miu ◊ fillu de chini ses? ◊ teniat unu personale fatu a manu de Deu ◊ custa est pira de ierru ◊◊ de aundi ses aproviau? ◊ seu de Castedhu ◊ baidindi de s'ananti miu! ◊ dh'at passau de parti a parti ◊ dhu pigu de bàsciu o de pitzus? ◊ est che faladu de sas aeras ◊ pariat benendi de s'inferru ◊ de su cantu est, babbu tou? ◊ drommu de is tres a is cuatru ◊ de candho che sezis, inoghe? ◊ bandu de innòi a ingui ◊ innantis de faedhare, pessa! ◊ est duradu de Pasca a sant'Istèvene ◊ dh'abetaus de oi a cras ◊ s'olia nos at a essire de bàtoro a chimbe maghinadas ◊ de oi bau narendi "Mai prus non si biu" 2. cussos sunt contos de segamigasu ◊ de ite bos interessades, bois? ◊ de chini ses fuedhendi? ◊ Mereu at iscritu poesias de amore e de rebbellia ◊ est un'iscannedhu de férula ◊ cussa cosa dh'apu posta apitzus de sa mesa ◊ chentza de cussu no podimus fàghere nudha ◊ chentza de nudha no ti lasso 3. at batidu una fasche de linna ◊ ita bolis, de custu o de cudhu? ◊ sos líbberos sunt fatos de pabilu ◊ at cotu macarrones de patata ◊ at fatu duos pischedhos de casu ◊ Antoni est un'ómine de cabbale ◊ custa est una mata de olia ◊ est lezindhe a lughe de candhela ◊◊ s'est mascadu de pane, de abba, de sonnu 4. no poto istare de sos dolores ◊ de comente l'at leadu l'at fatu rúere ◊ chi no fut de cuss'ómini mi nd'iant furau totu ◊ inoghe no si che parat de su fritu ◊ est istontonau de su fadiori e de su sonnu ◊ est cassidu de su sidi ◊ Rosa est ancora marària de is ballus ◊ sa campana fit betza de s'impreu 5. tocat de nai ca…◊ bisonzat de andhare ◊ so sanu de pòdere tribagliare ◊ sunt dies bellas de fàghere faina ◊ est unu poeta de ammentare ◊ est ora de andhare ◊ cosa de crere, como, chi una mama mazat una criadura malàida!…◊ custa est cosa de valori ◊ no nc'est nudha de papai? ◊ tenzo sa màchina de cosire ◊ cussos sunt logos de disisperu ◊ cosa de macos, a fàghere gai! ◊ faedha de ómine, como, za che ses mannu! ◊ custa est un'aina de segai ◊ ci dh'as giau peràula de pobidha ti dhu pogno in precetu: leadidha! ◊ est un'ómine de paràgula 6. peri sas ragas, no de sa robba, ti che aiant pinnicau si no fit istau pro mene! ◊ no de ndhe balanzare, de dinari, ma che ndhe ispendhet puru! 7. arguai de tui! ◊ pòberu de mimi chi seu malafortunau! 8. andhat bene de goi ◊ no mi lessis de aici ◊ si est móidu de botu ◊ at postu sos matones de ata ◊ segai a unu de tressu ◊ at fatu de pressi (debressi) 9. ocannu est annada de olia ◊ est annada mala de cariasa ◊ annada bona de trigu ◊ est unu pudhighinu de naschidorzu ◊ dí de basca, de frius, die de bentu, de abba, note de iscuru, de luna, die de sole ◊ isfortunada, mama de dolore! ◊ no tenzo isterzu de late ◊ custu est mastru de ferru, cudhu est mastru de linna Etimo ltn. de Traduzioni Francese de Inglese of, at, to, from Spagnolo de Italiano di, da Tedesco von, aus.

innidigàre , vrb Definizione fàere essire o bogare de su niu Etimo srd. Traduzioni Francese chasser, prendre du nid Inglese to drive out Spagnolo expulsar, desanidar Italiano scacciare, tògliere dal nido Tedesco aus dem Nest heraustreiben.

irbrofodhàre , vrb Definizione fàere o essire a fodhe, illargare, pigare un'àtera forma prus larga Sinonimi e contrari ilfodhonare, infodhonare, istiriolare, sciabudhai, sciadhonai, sciodhai Etimo srd. Traduzioni Francese déformer Inglese to put out of shape Spagnolo deformar Italiano sformare Tedesco aus der Form bringen.

irfurràda , nf Definizione su irfurrare Sinonimi e contrari iforradura, sciorrada Etimo srd. Traduzioni Francese défournage Inglese output Spagnolo hornada Italiano sfornata Tedesco Herausnehmen aus dem Backofen.

irfurràre , vrb: isfurrare, sforrai Definizione bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu Sinonimi e contrari sciorrai | ctr. iforrare Frasi sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente 2. sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue! 3. su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi) Etimo srd. Traduzioni Francese retirer du four Inglese to take out of the oven, to churn out Spagnolo deshornar Italiano sfornare Tedesco aus dem Backofen herausnehmen.

irgrustiàre , vrb Definizione istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos Sinonimi e contrari iscamedhare, iscedhai, iscrobare, istagiai, istellare, istropedhare, strumai 1 Etimo srd. Traduzioni Francese faire sortir du troupeau Inglese to take from the flock Spagnolo descarriar, retazar Italiano sbrancare Tedesco aus der Herde absondern.

irmeudhàe, irmeudhàre , vrb: irmidudhare, irmiodhai, smoedhari Definizione bogare o pèrdere su meudhu, pèrdere sa fortza Etimo srd. Traduzioni Francese enlever la moelle, épuiser Inglese to weaken, to take the marrow out Spagnolo desmeollar, debilitar Italiano smidollare Tedesco das Mark herausnehmen aus, entkräften.

irmurtíre , vrb: ismultire, ismurtire Definizione pèrdere s'abba, nau pruschetotu de erbas e linnas (ma fintzes de casu nou, de arrescotu); fintzes coment'e prentzare, fàere pèrdere s'abba Sinonimi e contrari addormicare, sumortire Etimo srd. Traduzioni Francese dessécher Inglese to dry up Spagnolo marchitar Italiano smùngere Tedesco den ganzen Saft saugen aus.

isbusciàre , vrb: isbussiare, sbussai Definizione bogare su dinare de sa bussa, bogare o pònnere dinare po ccn. cosa Sinonimi e contrari ibbugiare | ctr. imbusciai 2 Frasi sa domo mia paret malaita pro totu su chi devo isbussiare (G.Ruju)◊ faghe isbusciare s'últimu centésimu Traduzioni Francese débourser Inglese to pay (out) Spagnolo desembolsar Italiano sborsare Tedesco aus dem Beutel ziehen ausgeben.

iscabadhicàre , vrb Definizione betare o fàere orrúere de cuadhu Sinonimi e contrari iscabadhare Etimo srd. Traduzioni Francese désarçonner Inglese to unsaddle Spagnolo derribar, desarzonar Italiano disarcionare Tedesco aus dem Sattel werfen.

iscancarài, iscancaràre , vrb: scancarai Definizione mòvere o iscravare is càncaros a un'apertura, bogare de is grofales, bogare de pare; iscabbúllere de calecuna cosa / iscancarata de risu = iscacagliada; iscancaraisí de mandai, donai cosa = smeraisí, isperrumàresi Sinonimi e contrari iscancaredhare, iscancaritare, isconsiminzare, spulliciae / iscabbúllere 2. fit trabballante e netu de bíssios, ma su èssere aggarrau est maladia mala a iscancarare 3. a intèndhede su teu de una mamma po su fizu che iscàncarat s'ànima ◊ papo calecuna cosa tantu po che iscancarare su fàmene 4. cussus no si funt iscancaraus mai de mandai unu moi de trigu! Etimo srd. Traduzioni Francese faire sortir des gonds Inglese to unhinge Spagnolo desquiciar, desgoznar Italiano scardinare Tedesco aus den Angeln heben.

isconsiminzàre, isconsimizàre , vrb: iscosciomingiai, iscossiminzare, iscossimizare, iscossomingiai, iscussimintzare, iscussiminzare, scoscimingiai Definizione bogare de pare, iscosciare, illascare, guastare male una cosa, nau mescamente de is peis o cambas de unu trastu; fàere dannu Sinonimi e contrari destrui, dissantarare, ildeossare, irgangalistae, isbabbarrare, iscadapiare, iscunsertare, istracassare, istraessare, scannugai, scosciai | ctr. conziminare, ingrauciare Frasi si che la fúrrias gai, cussa cradea l'iscossiminzas, totu! 2. donzi note l'iscrujuraiat s'àitu e chin sa robba l'iscussimintzaiat su semenatu Etimo srd. Traduzioni Francese dégonder, disjoindre Inglese to unhinge, to break up Spagnolo romper, destrozar Italiano sgangherare, sconnèttere Tedesco aus den Angeln heben, aus den Fugen bringen.

iscumentàre , vrb Definizione isconciare, betare apare (nau de màniga, èssere lasca, mòvere aintru de s'ogu de sa ferramenta) Sinonimi e contrari irfàchere, isciasciai, isconciare, iscunsertare, isordulare | ctr. cumentare Frasi sos coros cherent provaos e, candho benit, sa prova iscumentat cantu bi at ◊ irfriguraos in cada mermu, in cust’ísula nighedha che atramentu, iscumentant su rànchiu mutricore ◊ s'àinu chi t'iscumentet, a tie solu! 2. seo andhau a su ferreri po mi fàere una pariga de cotzas po mi cumentare su marrone, ca dhu tenio totu iscumentau (M.Deiana) Traduzioni Francese effarer, disjoindre, défaire Inglese to break up, to destroy, to dismay Spagnolo deshacer Italiano sgomentare, sconnèttere, disfare Tedesco erschüttern, aus den Figen bringen, zerstören.

«« Cerca di nuovo