A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

vicàriu , nm Definitzione babbai retore, su preide chi tenet su contivígiu de is cristianos chi faent fúrriu a una crésia Sinònimos e contràrios arratori, prebbanu Frases cust'orta a gopai vicàriu dhi fadeus curri s'àdria! ◊ domíniga su vicàriu at fatu una bella préiga Ètimu itl. vicario.

vicepàrracu , nm Definitzione preide in parte de s'arretore o chi impare contivígiant una parróchia.

vicesíndhigu , nm Definitzione amministradore chi tenet s'incàrrigu de fàere de síndhigu candho custu est impediu in manera grave.

víche! , iscl Definitzione genia de foedhu chi si narat coment'e avertendho, ammeletzandho, o fintzes solu po fàere giare atentzione Sinònimos e contràrios miche! / bih!, lah!, mih!

vichinàdu, vichinàtu , nm: bichinadu*, vighinadu Definitzione parte de una bidha, orrugas e domos de acantu unu bivet, sa gente chi dhue bivet Sinònimos e contràrios apendítziu, bodheu, trechinzu Frases mi paret chi pro ghirare contàscias vi ndh’at in custu vichinadu menzus de mene ◊ in su vichinadu vi aviat una tzia vetza predale 2. su vichinadu vidiat a Vadore semper chin sa broca a tira, artziandhe e falandhe a su càntaru (G.Chironi) Terminologia iscientìfica bdh.

vichínu , agt, nm: bichinu*, vighinu Definitzione chi o chie bivet apresu in su matessi bighinau Sinònimos e contràrios bighinante, trichinzarju Frases vichinos e amicos si acortziavant a ibbabbu ◊ candho est ghirada Antioca, sas vichinas sunt astrintas a la dimandhare.

vicíle , nm: begrile*, vicrile, frichile, vrichile Definitzione acorru po dhue pònnere is bigos Sinònimos e contràrios bijarzu.

víciu , nm: bicru*, ircu, vicru, viglu, vricu Definitzione su fedu de is bacas candho est de pagu tempus, fintzes a pagos meses, siat mascu o fémina / vicru marinu = igumarras, o lampu de igumarras Sinònimos e contràrios fricu Frases torrat vaca a vachile, sos vícios a su bàgliu, giocant in su vardau sos anzones (S.Zichi).

vícru víciu

vída , nf: bida, vira, vita 2 Definitzione su naschire, crèschere e mòrrere de totu is cosas, ma mescamente de is organísimos vegetales e animales, genia de fortza, de capacidade chi custos tenent de si mòvere, de fàere, de cambiare, de si adatare a s'ambiente e, in is organísimos superiores (su cristianu) de pentzare, cumprèndhere e imbentare: in su primu sensu est fintzes su tempus chi si durat bios / min. vidighedha, nau fintzes in su sensu de v. metzana, difícile, de istare male Sinònimos e contràrios | ctr. molte Maneras de nàrrere csn: s'àtera v. = sa vida chi bi tiat èssere apustis de sa morte; a v. leada = in donu e pro tota vida; pigai sa v. a unu = leàre sa vida, bochírelu; fai v. mala = istare o èssere in su bisonzu (o, chistionendhe de su cumportamentu, fàghere male, èssere dados a su víssiu, bíviri a sa v. irada); no ndi pòdiri sa v. = sufrire meda de no agguantare prus; lèzere o purgare sa v. a unu = chircare, de unu, totu su male chi at fatu, abberu siat o nono; fàgheresi sa vida (triballendhe) = balanzare, batire su tantu de campare; a totu vira, vida vida (durada)= totu sa vida; ponnerebbei, lassarebbei sa v. = mòrrere in carchi dificurtade o logu perigulosu; ti siat cara sa vida chi!…= genia de ammaletzu, arguai a tui chi!… Frases in custu mundhu totu su chi est vida rispetade! (A.Palitta)◊ a chie de vida brivant, a chie de fama e onore ◊ sa vida nostra est mesurada ◊ fatzu una vira sdegoliara ◊ vida, che mama t'istimo e ti addoro (P.Secchi)◊ ti ndi as a regordai po totu vida ◊ chini est ch'in custu mundu podit nai chi sa vida dha serrat bèni o mali (Maxia L.)◊ ti aspeto totu sa vita! ◊ non cherent mancu immazinare una vita chena cussu frate de intratura! 2. fémina mala, cussa, chi ligit sa vira a sa genti in mesu de s'arruga! ◊ li faghiat sas ficas e li leziat sa vida ◊ cussos tribagliantes si faghent sa vida ◊ cussu faghet su guardianu in domo de don Zuanne chena èssere pagadu, a vida leada ◊ cussu dispiaghere li at leadu annos de vida! ◊ vi at crapàrgios chi sunt vida vida chin crapas ◊ no bi andhes ca bi lassas sa vida! 3. ti siat cara sa vida chi in preséntzia mia usis prus unu chistionai pagu rispetosu! Ètimu ltn. vita Tradutziones Frantzesu vie Ingresu life Ispagnolu vida Italianu vita Tedescu Leben.

vidabbidènti , agt Definitzione chi est craru, chi si cumprendhet luego, nau de cosa o chistione; chi assimbígiat meda meda a un'àteru Sinònimos e contràrios ladinu / lindepintu, pentifilau, pintellintu.

vidàle , nm: bidale Definitzione coment'e unu cugudhedhu de làuna chi si ponet a sa punta de su pódhighe po cosire cun s'agu Sinònimos e contràrios dighidale*.

vidàle 1 , agt Definitzione chi campat, chi tenet vida longa Frases oriji longu vidale, oriji curtu vida curta Tradutziones Frantzesu vital Ingresu vital Ispagnolu vital, longevo Italianu vitale Tedescu vital.

vidàndha viànda

vidànu , agt Definitzione chi tenet vida, nau in su sensu de campare tempus meda Tradutziones Frantzesu qui vit longtemps Ingresu long-lived Ispagnolu longevo Italianu longèvo Tedescu langlebig.

vidassòni, vidatzòne , nf: beidatone* Definitzione de totu su sartu de una bidha, sa parte chi si prenet a laore, a duos annos a duos annos a fúrriu cun s'àtera metade de custa parte etotu lassada a pàsculu.

víde , nf: bide*, vite 1 Definitzione genia de linna de tantas calidades chi bogat s'àghina e faet a pértigas longas Sinònimos e contràrios aidi, salmentu Frases custu est locu de lavore, de orzu, de vide, de ficu, de uliva.

vidèa , nf: bidea, fidea Sinònimos e contràrios idea*, intentu, pensamentu, pensu.

vidéntzia , nf Definitzione su bíere personas mescamente po calecuna cosa de istraordinàriu, de ispantosu, coment'e ispetàculu; candho capitat dannu a gente, una morte mala, est fintzes sa perítzia chi andhat a bíere su mortu po averguare cosas precisas de comente est mortu 2. no si podet tocare su mortu si no est arribbàa sa vidéntzia (E.Espa).

vídeo , nm Definitzione aparíciu chi permitit de fàere bíere is figuras e cosas iscritas manigiadas o trasmítias cun televisione, computera e cosas deasi.