A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

dhàdhe , nf Definitzione bardúfola pitichedha.

dhas , prn: las Definitzione prn. de 3ˆ p. pl. fémina po gente o cosa manigiau a cumplementu ogetu Frases cussas boxis dhas intendu e dhas connòsciu ◊ cussas fainas issu dhas fiat a prexeri ◊ sas arbeghes inue dhas tenes? ◊ como mi che tiro is botas e dhas pòngio a asciutare ◊ is piciocas si parant a fúrriu de sa pratza ibertandho a dhas brindhare is piciocos po ballare ◊ sas brullas sunt bellas e dhas aggradesso Ètimu ltn. illas Tradutziones Frantzesu les Ingresu them Ispagnolu las Italianu le (prn.) Tedescu sie.

dhèdha , nf Definitzione foedhu chi narant is pipios pedendho sa tita Sinònimos e contràrios allatadora, allatarza, allatera, dida, mammedita, tadàgia.

dhedhé!, dhedhè! , iscl Definitzione (sigomente est incurtzau de dhedhedhu, po pipiu o po ómine, sa /e/ de acabbu est serrada, ma si est nau a fémina est aperta, dhedhè, de dhedhedha): foedhu chi si narat cun sentidu forte a chie si dhue tenet cunfidàntzia, mescamente a is pipios Sinònimos e contràrios ninnu, dhedhu Frases ses minuju, dhedhé, ma ses galanu! ◊ biendhe ses, dhedhé, cudhu nurache? ◊ dhedhè, comente ti cheres basada, a tzocu? Sambenados e Provèrbios smb: Dedde' Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mon chou!, mon trésor! Ingresu darling Ispagnolu cariño, querido Italianu amóre!, tesòro! Tedescu mein Schatz!

dhedhédhu , nm, iscl Sinònimos e contràrios dhedhu, ninnu.

dhédhu , nm, iscl Definitzione (f. -a) númene chi narant a is pipios, o fintzes a unu mannu in cunfidàntzia, candho s’istimat meda Sinònimos e contràrios dhedhé, ninnu Frases e ita dhi nant a custu dhedhu? ◊ tochendu su baullu, forti at nau: "Ajó chi est ora, dhedhu, de t'iscidai!" e su piciochedhu ndi at resuscitau ◊ dhedhu meu bellu, proite ses pranghindhe? ◊ chi non fais custu tui, dhedha mia, calincunu machiori apu a fai! Tradutziones Frantzesu petit Ingresu toddler Ispagnolu pequeño Italianu piccino Tedescu Kleine.

dhi , prn: li Definitzione prn. de 3ˆ persona sing. chi si manígiat po su cumplementu dativu e de 'interessu', fintzes coment'e forma de arrespetu: pl. dhis (a issos, a issas) Sinònimos e contràrios si 3 / bos Frases dhi nau ca est aici! ◊ pia a èssere cuntentu de dhi mustrare su chi teneus ◊ su cavalieri miu, e ita dhi potzu nai?! (S.A.Spano)◊ unu pagu de ispera dhi est sobrada pro custa zente ◊ si dhu fatzo ischire, ca ndhe dhi paret bene ◊ at pigau s'ascioni po ndi dhi tirai su croxu, a su truncu ◊ a fustei ita ndi dhi parit? ◊ est pedindhe de dhi mutire su dotore ◊ at bófiu a unu chi dhi teniat cunfiantza meda Ètimu ltn. illi Tradutziones Frantzesu lui Ingresu him, her Ispagnolu le, con pron. diretto: se Italianu gli, le (a lui, a lei) Tedescu ihm, ihr.

dhi 1 , avb Sinònimos e contràrios dhoe Frases in terra, in s'ingroni, dhi fut santu Sidori, ca fut bona pariga de annus chi no dhi fiant sa festa.

dhía , avb Sinònimos e contràrios be, dhoe Frases ant fatu unu depósitu nou in azunta a su chi dhia fuit prima ◊ si narat ma no si dhia cretet de diaberu.

dhidhía , nf Definitzione códula de pedra, pedrighedha o predischédhula de tantos colores, lisa, de oros de mare o de erriu Sinònimos e contràrios bàtile, ladhia, lecucu, tridhia Frases s'abba ischértiat in mesu de dhidhias biancas e niedhas Ètimu srdn.

dhidhói , agt, nm Sinònimos e contràrios bambioco, scimprotu, tontassu Frases custos funt tres frades dhidhois…

dhidhòne , nm Sinònimos e contràrios budhone 1, dhudhu, mataudhone Terminologia iscientìfica zcrn.

dhis , prn: lis Definitzione pron. de 3ˆ p. pl. impreau po gente e po cosa (= a issos, a issas, a cussos, a cussas, po cumplementu dativu o de 'interessu'): si ponet siat abbandha e innantis de su vrb., siat totu a unu ma apustis e si podet acumpangiare cun su prn. si Frases ponemindhe unu, de mutu, ca si dhis canto!◊ cantaesidhis custa batorina! ◊ chissai cantu dinai dhis ant a donai po benni a innòi! ◊ Andria cun babbu si dhis capitat bufetant puru ◊ candho sagrant unu préide o unu mussennore dhis ponent sas manos in pitzu de sa conca ◊ seo timendho chi che dhis fuat calecuna cosa ◊ dhis apo nadu de mi fàere custu Ètimu ltn. illis.

dhòdha , nf Definitzione foedhandho de o cun piciochedhos, sa natura de s'ómine Sinònimos e contràrios bichiriola, billella 1, drolla, lelledha, pica 3, pilledha, puzonedha Ètimu srd.

dhódhi , nm Definitzione dhu narant a duas genias de pigionedhos: pilloni de beranu o chirisi de perca, minudedhedhu; pigionedhu de unu colore orrúbiu coment'e de aràngiu in su petus e in su gúturu Sinònimos e contràrios barbarrúbia, brinci, ghiri, grodho 1, iscalzurúgiu, lidhi, petiruju, princiotu / buginu, cherre Frases so abbaitandhe a tie, dhodhi cambedha, amicu de s'aratore chi sichis in su surcu brinca brinca (G.Farris)◊ est zirendhe che sórighe a sos gatos, però li naro si no dat atentu la tzapamus che dhodhi intro sos latos (N.Tarquini). Terminologia iscientìfica pzn Ètimu srdn.

dhòdho , nm Sinònimos e contràrios mucu Ètimu srd.

dhodhói , agt, nm Sinònimos e contràrios babbasucu, ballalloe, scimprotu Frases fint argas de muntonarzu, unu tazu de dhodhois chi apenas zirao sas palas istichiant sa corra ◊ cussa est una dhodhoa ◊ si non times nudha ti morint che unu dhodhoi! Ètimu srd.

dhodhòne , agt Sinònimos e contràrios dhodhoi.

dhodhósu , agt Definitzione chi portat mucu Sinònimos e contràrios lorodhosu, mucanosu, mucosu, triedhudu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu morveux Ingresu snotty Ispagnolu mocoso Italianu moccióso Tedescu schleimig.

dhódhuru , nm Definitzione cosa tundha, manna Sinònimos e contràrios lódhuru Frases arratza de dhodhoroni de murorrua!…