A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

dexèna dechína

dexennòe, dexennòi decannòbe

dexeòto decheòto

dèxere dèchere

dexessète, dexessèti decassète

dèxi dèche

dèxi 1 dèchere

déxida , nf Definitzione su dèghere, su èssere bellu, de preséntzia Sinònimos e contràrios bellesa, dechidesa, galania Frases piga piciocu bonu e chi siat de déxida puru! ◊ mi praxis meda: tenis cudha déxida!… (R.Frésia) Ètimu srd.

deximílla dechemíza

dexína dechína

dexiòtu decheòto

dèxiri dèchere

déxiu déchiu

dézi! , bvrb Definitzione foedhu de su verbu leare = lezi!, leade!, pigai! Frases dezi custu dinari, bonavémina!

dézis , bvrb: tezis Definitzione foedhu de su vrb. dèpere, 2ˆ p. pl., impreada po fàere su tempus benidore o inditare possibbilidade: azis a… Frases su bastante bos cumprendho,– sezis ispias apo nadu.– Inoghe unu za ligadu – det restare, – sos àteros dezis andhare – a dom'ostra cun su trigu (de Zuseppe Ebreu).

dha , prn: la Definitzione (pl. dhas) prn. fémina de 3ˆ persona po gente e po cosa, fintzes chistione o cosa no tanti precisa, umperau agiummai solu a cumplementu ogetu: issa/issas, cussa/cussas, a issa/issas, a cussa/cussas; faet a dhu pònnere siat innanti e istacau de su verbu, e siat apustis de su vrb. e deosi méngius iscritu atacau cun su vrb., enclíticu, fintzes cun àteru elementu enclíticu etotu); benit umperau fintzes po afortimentu de su chi si narat, chentza dhu pònnere po unu númene precisu (ma impare a su prn. si postu in mesu tra su verbu e dha: in custu manígiu dhi currespondhet un'àtera cosa deosi, sia e, segundhu, mia, tia e sila, tila, mila) Frases totu custa gente inue dha poneus? ◊ si dha biu, dha chistionu dèu a sorri tua ◊ castiadha cussa cosa chi est in su fogu, no si abbruxit! ◊ immoi dha circu in telèfonu, a tzia mia ◊ s'abbiléntzia chi Deus dhi iat donau dha poniat a s'iscabbulli cosa de papai ◊ est pedinne de dha lassare ◊ custa cosa, giaendhosidha seis?◊ sissi, seus donendusidha!◊ ci andhas a Pirodedhu, faimmidha un’imposta! ◊ ci dhi as giau peràula de pobidha, ti dhu pogno in precetu: leadidha! ◊ seo mandhandhedi duas paginedhas ca no isco si totus dhas teneis 2. lampu dha calit, arratza de fémina barrosa chi est, cussa! 3. a bortas is bècius camminant apogendusidha a unu matzocu ◊ giòvunus medas funt droghendusidha e aici ant a tenni dificultadis prus mannas puru! ◊ s'assessore Listrone fut ridinnesidha ◊ lah, chi dha sighis aici, custa matzoca ti dha calu in conca! 5. Ètimu ltn. illa(m) Tradutziones Frantzesu la Ingresu her (prn.) Ispagnolu la Italianu la (prn.) Tedescu sie.

dhàdha , nf Definitzione sorre o fémina chi si dhue tenet cunfidàntzia Ètimu srd.

dhàdhara , nf Definitzione ledàmene a bocighedhas in sa lana de is animales; genia de birilla chi faet su crecu (est una maladia po puntura de bobboi) o àteru frutighedhu tundhu Sinònimos e contràrios àdhara, cadhajoni, ghiritoni, gradhajone, ladhagione / bachica, badharola, cocoredha, cucurudhú, gàdhara*, varvaríssia 2. fia sèmpiri gioghendi a bardúfulas, a pischeras de sitziledhu o a dhàdharas de orroli ◊ sa murta fait dhadharedhas pitichedhas Tradutziones Frantzesu crotte de brebis, galle Ingresu dung Ispagnolu sirle Italianu cacherèllo, galla Tedescu Kot, Kotfleck.

dhadharàre , vrb Definitzione sa boghe e su cantare chi faent is arranas Sinònimos e contràrios cacariare, cascararare Frases ue in pojatzos dhadharàt sa rana como cantant sas màchinas a glória (P.Casu)◊ una bolta una rana dae su ludu ue faghiat vida dhadharendhe bidet altu altu unu boe matudu pagu atesu in su padru pasculendhe (Limbaresu)◊ sas ranas de carrela e de su poju intendho dhadharendhe una pro una ◊ s'arranedha dhàdharat su cantu antigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coasser Ingresu to croak Ispagnolu croar Italianu gracidare Tedescu quaken.

dhàdharu , nm Definitzione sa boghe e càntigu de is arranas Frases s'intendhet dhàdharu de ranedhas Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coassements Ingresu croaking Ispagnolu el croar de las ranas Italianu gracidìo Tedescu Gequake.