scrabutzinài , vrb: scrabutzionai Definizione iscarrafiare o forrogare comente faent is pudhas; passare o andhare friga friga, nau siat de gente e siat de bestiàmene / s. su fogu = morigare, acontzare su fogu Sinonimi e contrari arruncinai, scarrovai, sciorroncinai, sforrogonai, scrabussonai / scrovinai Frasi is pudhas funt scrabutzinendi terra 2. e bessiminci, gei ses un'ora scrabutzinendi! 3. su fogu est istudau, no serbit a dhu scrabutzinai! ◊ tocat a scrabutzionai su fogu po no ndi dhu lassai istudai Traduzioni Francese se frotter Inglese to rub oneself Spagnolo frotar, rozar Italiano strusciarsi Tedesco sich streifen.

scràfi , vrb: iscàlfere*, scràfiri Definizione passare is ungas in sa carre o fintzes àteru a arrasigadura; nau rfl. in cobertantza e cun tzacu, istare chentza fàere nudha, o fintzes peleare cosa ifadosa, males / s. sa rúngia a unu = rispòndhereli, faedhàreli a istruncadura, a irmurriadura Sinonimi e contrari arratare, iscarpire, iscrafire, tratai Frasi chi mi spítzuat unu sintzu abarru scrafendi! 2. cussus abarrant in domu a si scrafi, a totu dí! ◊ cussa si at lassau e immoi tocat a nosu a scrafi! Traduzioni Francese se gratter Inglese to scratch oneself Spagnolo rascarse Italiano grattarsi Tedesco sich kratzen, faulenzen.

sderrinài , vrb: isterrinai*, sterrinai, stirrinai Definizione betare a terra, crocare in terra, su si pònnere crocaos Sinonimi e contrari imbrossinare, istèrrere, isterricorjare, isterrighinare, sterrionai, stragai Frasi candu ti ses puntu ses acabbau sderrinau in d-unu letu Traduzioni Francese terrasser, abattre, s'étendre Inglese to knock down, to lay (down), to lie down Spagnolo derribar, tumbar Italiano atterrare, abbàttere, stèndere a tèrra, stèndersi Tedesco niederwerfen, niederschlagen, sich hinlegen.

se , prn: sèi 1, sèis, sene, sese, sesi Definizione prn. de 3ˆ p., ma nau fintzes de 1ˆ e sèmpere impreau cun prepositzione, a cmpl. (cun vrb. si narat sèmpere si) Modi di dire csn: a sene matessi = a isse etotu, a sèi; cun sèi; dae sene, de intr'e sèi suu = desesi, de sèi, de sèi etotu, de sèi sua, de sèi sú, de sèi miu, de sèi tú, de sèi insoru, a sèi miu = itl. spontaneaménte; in sèi, in se, in se issoro, in se mia; èssere foras de sesi = issentindhe, irbariendhe, ammachiau; po sèi, tra sèi; intr'a sèi miu, tra sèi miu, tuu, de sèi miu; in sèi miu, in se mia; nàrriri sèi sèi = nàrrere tra isse; bogai a unu foras de sèi = bogare de su mundhu; torrare in sesi = atuare, sapíresi (prus che àteru apustis de unu dimaju, de ammachiadura e gai); èssere, no èssere in se, in sèi = atuare, no atuare, èssere fora de se; cantada de sèi = a gara de improvisadores, a sa campidanesa Frasi fiat unu fariseu prenu de bentu, cuntentu de s'importàntzia chi si donàt de sèi ◊ si n'abbitzaiat dae sene matessi de sos males chi li voliaiat su vinu ◊ de sèi miu imparu de prus ◊ fit ammorgodhau in su pessare suo e candho est torrau in sesi s'est sapiu de sa pupa chi si li fit parada in dainantis ◊ "Nosus seus bècius!", si fiat fata intr'e sèi ◊ dhu portat asuba de sèi ◊ issa fiat bella de sèi ◊ fit foras de sèi de su dolore ◊ fit torrandhe in sesi dae cussu pessare chi non lu dassabat in pasu ◊ candu non ti biu no mi potzu in sèi miu reposai ◊ issos in se issoro ant nau: Feus una festa a sos izazos ◊ ita fait s'ómini su no èssi in sèi: non bollint crei chi bínciat su binu! (R.Murgia Pani)◊ dèu narau sèmpiri in sèi miu: Nerit sa genti su chi bolit nai! (Nieddu)◊ a sèi miu etotu mi fia pentzau Etimo ltn. se Traduzioni Francese se, lui, elle, soi Inglese oneself Spagnolo Italiano Tedesco sich.

sècere , vrb: sèciri, sètzede, sètzere, setzi, sètziri, tzètzere Definizione pònnere o istare cun is nàdigas postas (in terra, in cadira, a cuadhu o àteru) a manera chi sa carena no peset in is cambas; nau mescamente de cosa, pònnere a manera de istare prus bàscia e firma (aus. àere); calare o istare bene, a manera chi una cosa si adatat, o istat firma; nau de animale mascu, cobèrrere sa fémina; nau de cosa avolotada, pausare, su si pònnere de sa malesa in su fundhu / pps. sétzidu, sétziu Sinonimi e contrari cecire, seciai, sèdere* / zúchere / pasare | ctr. ficare, istantargiai, pesai Modi di dire csn: sèciri a isperrancòscia, sètziri a s'imperrimperrada = a s'imperriotu, coment'e a cadhu, un'anca a un'ala e una a s'àtera de carchi cosa; sètziri in sa mesa = sere acurtzu a sa mesa pro manigare; setzi che ollu a petza = andhare bene meda, èssere própiu addatu; sètziri in callu (nadu de carchi cosa a ccn.)= cúrrere a cazu, cúrrere de culu, piàghere chentza unu motivu zustu, gai segundhu su meledu; sa festa de Secidindomu = de santu Seindomo (de no andhare a perunu logu) Frasi pighit sa cadira e setzassidha! ◊ unu tzertu amigu un'ègua teniat chi no dha setziat solus che issu e dèu ◊ su pitzinnu sétzilu in sa cradea! ◊ in sa cosa dividia s'àngelu si dhue secet ◊ beni a inolle e secedí! 2. non c'est perda chi non setzat a muru ◊ dh'est sétziu che capedhu a tingiosu ◊ su bistiri mi setzit bèni ◊ setzit prus befa chi no frastimu 3. su caboni at sétziu is pudhas 4. s'àcua trulla boit lassada sètzi ◊ su binu tocat a dhu lassare sètzere chi no abbarret trudu Cognomi e Proverbi prb: buconi pretziu, s'àngelu si dhoi setzit ◊ chini setzit cuadhu allenu ndi calat candu non bolit Traduzioni Francese s'asseoir Inglese to sit Spagnolo sentarse Italiano sedére, assìdersi Tedesco sitzen, sich hinsetzen.

sfoghigiài , vrb Definizione coment'e pigare fogu, èssere abbruxandho Sinonimi e contrari afocazare, brugiare, scallentai 2. sa Sardigna est dogna istadi sa própiu cosa, sfoghigiada Etimo srd. Traduzioni Francese brûler, prendre feu Inglese to revive Spagnolo quemar Italiano rinfocolarsi Tedesco sich wieder erhitzen.

sfrisciurài , vrb: irfrissurare* Definizione bogare sa frisciura; su si fàere in bàtoro, fàere dónnia isfortzu po ccn., fàere de totu pommore de unu, trummentare o fintzes su si arrennegare po unu, po ccn. cosa Sinonimi e contrari smerai 2. si est sfrisciurau po nudha! Traduzioni Francese s'évertuer Inglese to get angry, to rack one's brain Spagnolo afanarse Italiano arrovellarsi Tedesco sich anstrengen.

si 3 , prn Definizione prn. de 3ˆ pers. sing. (in log. = bi, a isse, a issa, ma fintzes si) e pl. (= log. lis, a issos, a issas, s'unu a s'àteru) impreau a cumplementu indiretu, e 'diretu' puru o cmpl. ogetu in verbos rfl. e po assimbígiu fintzes cun vrb. pronominale; a bortas tenet unu significau de cumbénia, de favore (vantàgiu), o fintzes de dannu (discumbénia), s'impreat puru cun significau passivu (si passivante) chentza unu sugetu precisu e forma vrbl. de 3ˆpers.; si manígiat coment'e prn. de arrispetu (in camp.) po una persona manna, o de importu, o chi no si connoschet (log. = a bois, bos)/ a/c. a logos, candho est postu a úrtimu impare cun su verbu, che dhu fúrriant a sia, sidha; a bortas est impreau impare cun su prn. mi cun vrb. pronominale e si ponet innanti de cust'àteru: su sàmbene si mi sicat in sas venas ◊ canno si mi nch'istutant totu sas luchedhas, tue ispinghe su butonedhu! ◊ in conca mia si mi poniat in bia unu dúbbiu ◊ su mossu si mi frimmaiat in bula a nodu Sinonimi e contrari bi, dhi, lis Frasi indiretu: candho màsciu e fémina restaiant ammajados si lu naraiant cun sos ojos (E.Giordano)◊ si dhu fatzu dèu, a mammai, custu trabballu ◊ narasidhu, a fradi tuu, a benni! ◊ donasidha a fillus tuus custa cosa! ◊ donasidhu su dinai, candu benint a circai po sa festa! ◊ s'annomíngiu si dh'iat postu s'amigu etotu ◊ a su capitanu su piachere si l’aiat pediu su zenerale 2. diretu: cras si bidimos! ◊ tra frades e sorres no sunt e no si faedhant ◊ sunt sempre a briga: no si podent bídere! ◊ tra fradis e sorris si agiudant apari ◊ sos àinos si ratant paribari ◊ ant brigadu e si sunt mazados puru ◊ innantis si est imbrutadu e apustis si est samunadu ◊ cussu a nosu s'istimat tropu ◊ bantaxeri, si abantat po dónnia cosa! ◊ cussus si funt arricaus ◊ su pipiu s'istrúpiat cun cussa cosa! ◊ no si connoscheus ma su chi contat est s'istima 3. pronominale: bosatrus si crieis chi andat bèni meda? ◊ bosatrus si pentzais in pratza cun custus itzérrius! ◊ si est drommidu, si est torradu a pessare, si ch'est bortuladu, si creit tropu, s'impessat mannu ◊ si ndi funt iscidaus ◊ candho s'istracat si pasat ◊ a si ndh'irbulat de prànghere!…◊ a su tzocu si sunt totu assuconados ◊ si funt pisciaus de s'arrisu ◊ si ch'est abbadherigadu de su prantu ◊ sos fiores si che sunt sicos ◊ si sunt dispedidos e si che sunt andhados ◊ no si sunt ammentados prus de nudha ◊ fint totugantos abbaidendhesilu, su fogu, ma no si ndhe moiat unu a che lu bochire ◊ custa cosa debbiledha si segat ◊ tziu Francischinu s'est mortu 4. pavore/dannu: su pitzinnu si at segadu unu pódhighe ◊ cussu istrossa si at pistu s'ungra a martedhu ◊ fradi tuu si at comporau una camisa noa ◊ essint introidha e si faghent unu ziru ◊ si ant fatu una bella divertida ◊ nàrali a mamma tua a si la lassare, custa cosa! ◊ sa peta si l'ant cota e manigada ◊ sos puzones si che sunt manighendhe sa ua ◊ su chi li daes si leat ◊ si funt impobidhaus de is benis nostrus 5. passivu: cussu bi est de fàghere e cussu si faghet ◊ si cussa cosa nos bisonzat si còmporat! ◊ sos trastes si sestant e si cosint ◊ in sos tzilleris si bi bufaiat binu de propiedade ◊ si biriat fatu fatu ca Bobore pasciat in sa bidha de Franciscu 6. impersonale: innòi si bivit mali ◊ in cue si b'istat bene ◊ comente si narat candho si abbojat a unu? ◊ candho si retzit un'azudu si narat "A bos lu torrare in cosas de bonu!"◊ nara, piciochedhu, aici si fait cun genti manna?! ◊ gai no si narat! ◊ no s'iscóbiat mai! ◊ no si apitat, no si pedit! ◊ in duas dies no si li faghet a finire su triballu ◊ si tirat a innantis! ◊ no si colat in sos binàrios! ◊ inoghe no si fumat! ◊ si contat de unu pastore chi furint morindhodhi is brebès… 7. rispetu: si dhu nau dèu, a fustei, ca est aici! ◊ setzassí, su maistu! ◊ su dotori, no si dha pighit chi no dh'apu postu in menti! ◊ bengat, tzi'Antoni: si pighit a bufai! 8. figuraisia ca sa genti no si arregordat mancu comenti fiat s'àcua de prúniu 9. ite si siat chi fetas, faghe! ◊ sa nosta no est ne mellus e ne peus de ita si siat àtera língua Etimo ltn. sibi, se Traduzioni Francese se, lui, elles, eux, soi Inglese oneself Spagnolo se, Italiano si, se Tedesco sich.

sisirinàre , vrb rfl Definizione fàere che a su sísini, chi si giaet a bíere po sa bellesa po magnosidade Sinonimi e contrari impompare, ispazariare Frasi su púlighe si tricat, si sisirinat che persone abberu abbituada a sa tzivilidade ◊ su paone est allegru, at sos ojos lútzigos, si sisirinat, s'impompitat, est s'animale prus pazosu ◊ candho est in mesu a zente, tota si sisirinat Traduzioni Francese se pavaner Inglese to strut about Spagnolo pavonearse Italiano pavoneggiarsi Tedesco sich brüsten.

slargài , vrb: illalgare* Definizione fàere o essire prus largu Sinonimi e contrari | ctr. astrínghere, acurtziare Traduzioni Francese élargir Inglese to widen Spagnolo dilatar, ensanchar Italiano slargare, dilatare Tedesco erweitern, sich erweitern.

smandronài , vrb Definizione lassare sa mandronia Sinonimi e contrari ismandronire, spreitzai | ctr. ammandronae Etimo srd. Traduzioni Francese guérir de sa paresse Inglese to give up lazing Spagnolo desemperezarse Italiano spoltronirsi Tedesco sich aufraffen.

smerài , vrb rfl: ilmerare* Definizione bogaresindhe s'ànima, fàere de totu pommore de unu, su àere smeru po dh'agiudare Sinonimi e contrari aurzire, desintragnai, immatare, irfrissurare Frasi su pastori si smeràt cun is amigus suus sa dí de sa tundimenta, candu si torrànt s'agiudu Traduzioni Francese se prodiguer Inglese to do all one can Spagnolo esmerarse Italiano prodigarsi Tedesco sich aufopfern.

sobènnere , vrb: sovènnere, subènnere, subenni, suvènnere Definizione àere o fàere presente a sa mente una cosa passada (o fintzes chi depet bènnere, ma coment'e cosa chi s'ischiat)/ pps. subésiu, subénniu / mi, ti, dhi subenit a mimme, a tui, a issu = benit a mente a…, mi ammento, ti ammentas e gai; subenne a unu = ammentàreli; suvènnere a sos bisonzos de… = agiudai a… Sinonimi e contrari ammentai, arragodai, suvenire | ctr. ilmentigare, scarèsciri Frasi a su babbu dhi sobeniat ca giustu a cuss'ora Gesús dh'iat nau: Fillu tuu est biu ◊ dhi sobeniat su pòberu babbu ◊ ti suvenzat assora chi deo su chi fia so ancora (B.Mureddu)◊ mi subèngiu ca tenia unus otu annus candu fiat sussédiu cussu ◊ no mi subèngiu su nòmini de cussu ◊ no mi suvenit ite si narat ◊ cussu ciai mi dhu subèngiu!◊ dèu, chi mi subenit su chi mi est sussédiu, nau ca no est cosa bona!◊ mannedhu si subenet de candho fut piciochedhu issu ◊ mi sovenit su tempus antigu ◊ mammai, subénnia s'est de chini est custa cosa? Traduzioni Francese se souvenir, se rappeler Inglese to remember Spagnolo recordar, acordarse Italiano rimembrare, ricordare Tedesco erinnern, sich erinnern.

solbèschere , vrb: sulbèschere, surbèschere Definizione torrare, ischidare apustis de unu disimaju, pigare torra fortza apustis de si èssere inténdhios male; ischidare de su sonnu Sinonimi e contrari abbeltudare | ctr. dilmagiare, disimainai, ildimajare / ischidare Frasi apustis chi si est dilmajadu si est sulbéschidu ◊ cudha trota, canno che l'apo torrada a s'abba, a lenu a lenu si est surbéschida (N.Molinero) 2. su bagamunneri fut crocadu in sa panchina e comente dh'ant tocadu si fuit solbéschidu e aiat apertu sos ogos Traduzioni Francese reprendre connaissence, réanimer Inglese to recover one’s senses, to reanimate Spagnolo reanimar Italiano rinvenire, rianimare Tedesco wieder zu sich kommen.

solivrinàre , vrb: assolovrinare, solovrinare, soluvrinare Definizione fàere o torrare cosa tostada a brodu, a lícuida, a fortza de fogu o, segundhu, fintzes solu cun su caente (es. nie, butiru, chera); fàere a orrugos, guastare, pistare, pònnere a tréulu Sinonimi e contrari ifàghere, iscagiae, sciolli, sòlbere, solobrare / arrogai, chimentare, fragassare 2. si càpitat un'àtera bia chi faghes cussa ti solóvrino sos ossos! ◊ su rú li at solovrinadu sa cara e iscorrioladu sos bestires Etimo srd. Traduzioni Francese dissoudre, se désintégrer Inglese to dissolve, to disintegrate Spagnolo disolver, desintegrar Italiano dissòlvere, disintegrarsi Tedesco auflösen, sich zersetzen.

spassiài , vrb: ispassare* Definizione fàere cosa de divertimentu, po ispàssiu; lassare andhare a passiu, iscapu, su bestiàmene Sinonimi e contrari desogai, diveltire, ispaliare, spassillai, sulassai / iscapae / ispedientare Modi di dire csn: s. s'arxola = lassare intrare su bestiàmine a s'arzola, pustis chi ndhe ant collidu su laore; s. sa bidatzoni = intrare su bestiàmine a s'istula Frasi funt essius a sa festa po si spassiai ◊ cussu andat a circai féminas po si spassiai 2. is bòis nci dhus spassiaus in sa tanca manna Traduzioni Francese s'amuser Inglese to enjoy oneself Spagnolo entretener, divertir Italiano spassare, divertirsi Tedesco belustigen, sich amüsieren.

spreviài , vrb Definizione passare ora chentza fàere faina, ispassiandhosi, chentza pentzare a su trebballu Sinonimi e contrari addiviai, desogai, disaviare, istrabiare 1 Frasi tochit ca esseus a màchina, aici si spréviat unu pagu! ◊ seu bessendinci a spreviai Traduzioni Francese s'amuser Inglese to take one's mind off Spagnolo divertirse, entretenerse Italiano svagarsi, distrarsi Tedesco sich zerstreuen.

stainài , vrb: istagnai*, stangiai, staniai, staniari Definizione pònnere s'istagnu (metallu) a un'istrégiu de làuna (o de àteru a istrégiu de terra) siat ca est prus sanu e siat po tupare si dhue at istampighedhos; si narat fintzes de su sàmbene chi essit de una segada, in su sensu de si firmare cagiandho, de dhu fàere firmare d'essire; nau de s'abba, abbarrare apaulada, fàere a istagnu Sinonimi e contrari tupai 2. tenit calincuna cosa po stangiai su sànguni? Traduzioni Francese étamer, vernisser Inglese to tin, to solder, to stanch, to stagnate, to glaze Spagnolo estañar, restañar, estancarse Italiano stagnare, invetriare Tedesco verzinnen, sich stauen.

stentài , vrb: istentai* Definizione tratènnere, abbarrare, istare in d-unu logu o faendho calecuna cosa unu tanti de tempus (chi prus che àteru est meda o tropu cunforma a su bisóngiu, ma podet èssere fintzes pagu nau in su sensu de istare) Sinonimi e contrari adasiai, afilusigare, biltentare, tricare / tratèniri | ctr. coitare Frasi bai, cica is pegus e no ti stentis furriotendi! ◊ seus torraus puru: no fut cosa de si stentai! 2. mi seu stentau una mes'oredha ca tenemu pressi ◊ stentadí, abarra cun mei! ◊ stentissidha ancora, gopai! ◊ su mundu istat narendi chi mi stentas debbadas ◊ no est lómpiu ancora: si depit èssiri stentau in su trabballu Traduzioni Francese hésiter, s'attarder Inglese to delay Spagnolo tardar detenerse Italiano indugiare, trattenére, trattenersi Tedesco aufhalten, sich aufhalten.

stramancài , vrb: istramancai*, stremancai Definizione fàere andhare male, fàere mancare, mancare de no ischire inue est unu o una cosa, pèrdere, fintzes andhare cun pagu seguresa a s'istòntona istòntona / stramancaisí de pari = nau de duos, èssere o istare tempus chentza si torrare a bíere; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su camminu Sinonimi e contrari malograi, pèldere | ctr. acatare Frasi cussu bòi depit èssi corrinendi su cumpàngiu, ca faint aici candu si stramancant de pari ◊ at lassau is brebeis po andai a circai sa chi s'est stramancada ◊ allà, una cosa ti nau: is congixedhus no mi stramanchist! (A.Garau)◊ apu stramancau sa lítera chi portamu, depit èssi chi mi nc'est lissinada ◊ de candu tenit a mimi a serbidori, nerit candu dh'apu stramancau una brebei! ◊ totu su chi si stramancat in su boscu si torrat a agatai ◊ candu ti biu, de cantu mi praxis stramancu sa bia! 2. at pediu agiudu ma ant circau de dhu fai stramancai ◊ issu si fiat stramancau de is cumpàngius e fiat torrau a Castedhu po ndi pigai is launedhas Traduzioni Francese perdre, s'égarer Inglese to lose (one's way) Spagnolo perder, extraviarse Italiano smarrire, smarrirsi Tedesco verlieren, sich verirren.

«« Cerca di nuovo