lajóu , nm Definizione istrégiu de terra Sinonimi e contrari terràglia Traduzioni Francese objet, récipient en terre cuite Inglese handmade terracotta Spagnolo objeto de barro cocido Italiano manufatto di tèrra còtta Tedesco Gegestand aus Steingut.

launèdhas , nf pl: leonedhas, leunedhas, lionedhas, liunedhas Definizione genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu Sinonimi e contrari bísonas, bisones, bísosas, cannas, trubedhas / grima Frasi sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas 2. zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada Terminologia scientifica sjl Etimo ltn. ligulella Traduzioni Francese instrument de musique à vent sard, à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air Inglese launedhas (typical reed-pipe of Sardinia) Spagnolo instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña Italiano spècie di zampógna tìpica sarda Tedesco sardische Hirtenflöte.

leputzàrju , nm Definizione chie faet o bendhet lepas, gurtedhos Sinonimi e contrari bultedhàgiu Terminologia scientifica prf. Etimo srd. Traduzioni Francese coutelier Inglese knife producer Spagnolo cuchillero Italiano fabbricante di coltèlli, coltellinàio Tedesco Messerschmied.

lumbrèra , nf Definizione funtana de lughe e, nau de gente, chie giaet lughe, faet de ghia Frasi cale lumbrera donosa in turre ermosa naschistis ◊ che afungo intro de ojos tuos e ruo in d-unu mundhu ermosu de lúghida lumbrera (C.Meridda) 2. professionista de sa limúsina, si daiat lumbrera e no cheriat a pedire in logu sou Etimo spn. Traduzioni Francese lumière Inglese luminary, source of light Spagnolo lumbrera Italiano luminare, fónte di luce Tedesco Lichtquelle, Leuchte.

lúrbe , nm Definizione persona lègia e mala de fàere a tímere Traduzioni Francese tête de bagnard, individu louche Inglese mug Spagnolo persona fea y mala Italiano cèffo, uòmo di aspètto brutto Tedesco Gauner.

lútzu 1 , nm: allutzu Definizione genia de pische mannu de mare (faet fintzes de metro, a murru longu e a dentes mannas) Frasi est passadu unu lutzu mannu e si che l'at mandhigadu in d-unu bucone Cognomi e Proverbi smb: Lutzu, Luzzu Terminologia scientifica psc, sphyraena sphyraena Etimo itl.s luzzu Traduzioni Francese brochet Inglese sea pike Spagnolo espetón, barracuda Italiano lùccio di mare Tedesco Pfeilhecht.

mancànte , agt: mancanti Definizione nau de cosa, chi no dhu'est totu, chi no est su tanti giustu (e fintzes chi no est fata bene, chi tenet pecu, neghe); nau de gente, chi no est tanti giusta de conca, chi est fora de tinu (si narat fintzes de chie orruet chentza atuamentos candho dhi benit atacu de malegaducu), chi no si cumportat bene; nau de una línia serrada, chi est tundha ma no parívile, no totue chepare (o a distàntzia diferente de su centru) Sinonimi e contrari faltu, iscassu / macu | ctr. bundhante, bundhansciosu Frasi cantu sunt torraos acatant custa robba mancante: tandho ghirant e dant sa denúntzia ◊ isse est mancante de talentu tantu chi dat provas de veru tontu ◊ cussu est ómine mancante de sentidu ◊ cuss'ómini est mancanti de unu bratzu ◊ coment'e limpiadura est unu paghedhu mancanti 2. mancantedhu est, custu piciochedhu: arrebbugiu chi no fait! ◊ ant fuidu che pópulu mancante (P.Cau)◊ su babbu istaiat che mancante mirendhe si podiat bídere su fizu torrendhe ◊ orabrora so istadu mudu pario unu mancante, comente sa pudhedra mi ndhe at betadu ◊ sas àteras fint tontas o mancantes e ant trascuradu totu ◊ cussos sunt ventureris mancantes e ingurdos Traduzioni Francese manquant, imparfait, hors de raison, elliptique Inglese lacking, out of one's mind Spagnolo que falta, carente, chiflado, elíptico Italiano mancante, carènte, imperfètto, fuòr di sénno, ellìttico Tedesco mangelnd (di = an+ Dat.), fehlend, verrückt.

matàdu , nm Definizione logu prenu cracu de tupas, de matighedhas Sinonimi e contrari crachi, lita, matarzu, mateda, separzu, tupedu Frasi su re l'at fatu aciapare e che l'at fatu fulliare in su matadu Etimo srd. Traduzioni Francese maquis Inglese scrub Spagnolo matorral Italiano luògo ricco di vegetazióne selvàtica Tedesco Gehölz.

mecaríu , nm Sinonimi e contrari dormitóriu, indrommitóriu Traduzioni Francese narcotique Inglese narcotic, poppy estract Spagnolo meconio Italiano estratto di papàvero, narcòtico Tedesco Opium.

mediài 1 , vrb Definizione essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos Sinonimi e contrari irmedhighinare, ismemoriai Etimo srd. Traduzioni Francese être hors de soi Inglese to be beside oneself Spagnolo estar fuera de sí Italiano èssere fuòri di sé Tedesco außer sich sein.

moderína , nf, nm: modinia, moredina, moretina, moridina, muderina, mudrina, muredhina, muredina, muredinu, muretina, muridina, muridinu, muritina Definizione mura de pedra, muntone de pedra arregorta comente ndhe essit in s'aríngiu, in is terras trebballadas, ma fintzes assentada: muredinu est muredhu puru Sinonimi e contrari morighina, muragadha, muredha, murissina Frasi sos narvonajos faghiant sa linna a carvone e sa pedra la colliant tota a moderinas ◊ fit tota sa tzitade una ruina, muredinas de pedra cun calchina ◊ sa tzitade l'ant fata a una muridina cun sos bombardamentos ◊ su pastoredhu est a libbru in manu in sa mudrina, cun sos anzones paschinne 2. si est sétziu in su muredinu isciorrocau Etimo srdn. Traduzioni Francese amas de pierres Inglese heap of stones (rubbles) Spagnolo majano, montón de piedras, escombros Italiano murìccia, cùmulo di piètre, di macèrie, mòra Tedesco niedrige Steinmauer, Steinhaufen.

mòri , nm Definizione logu po passare, po andhare a pei, longu, prus che àteru in campu, in su sartu; logu po andhare bastat chi siat Sinonimi e contrari àndara, caminu, guturinu, sémida Modi di dire csn: andai mòri mòri = andhare caminu caminu (dif. de andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi); fai mòris fadhitus, fallitus = andhare s'unu a cara a s'àteru faghindhe forchidhos, chentza si abbojare, colendhe in caminu o carrela diferente, fàchere caminu irvàriu; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su caminu Frasi gi andu ma no passu in su mòri! ◊ si andas in su mòri as a podi fai tesoru de gràtzia e de virtudi ◊ in ciú mòri deretu camminai! 2. dèu seu andada a iscola e cussu fut torrendi, ma no si seus bius: si bit ca eus fatu moris fadhitus! Cognomi e Proverbi smb: Mori Traduzioni Francese sentier Inglese path Spagnolo senda, vereda, camino Italiano sentièro, vïòttolo di campagna Tedesco Feldweg, Fußpfad, Fußsteig, Pfad.

mortorzéri , agt Definizione chi andhat aifatu de is mortògios, chi cricat mortógiu Sinonimi e contrari mortorgiali Frasi ses atatu chei s'ae mortorzera (G.A.Cossu)◊ sempre subra de sas ruinas sas aes mortorzeras faghent festa! Etimo srd. Traduzioni Francese qui cherche des charognes Inglese carrion searcher Spagnolo carroñero Italiano che va alla ricérca di carógne Tedesco aassuchend.

moschíta , nf Definizione duas genias de pigione chi narant fintzes topi de mata Sinonimi e contrari cherricherri Terminologia scientifica pzn, sylvia undata corsa, s. conspicillata Traduzioni Francese fauvette pitchou Inglese dartford warbler Spagnolo curruca tomillera Italiano magnanina, sterpàzzola di Sardègna Tedesco Provencegrasmücke, Brillengrasmücke.

múdulu , agt: múrulu, mútulu Definizione nau prus che àteru de craba (o fintzes de mascu, de becu), chi no at fatu corros, chi est o est abbarrada a conca nida Sinonimi e contrari cóciu 1, morcudu, múticu, pabadi | ctr. corrudu Frasi fiadu anzenu, múdulu o corrudu, romasu o rassu, fit totu sou ◊ deo apo a èssere múdulu, ma tue ses corrudu! ◊ una craba est cúncula de corra e una múdula a sonalla ◊ is bacas nostas funt múdulas Cognomi e Proverbi smb: Mudulu Etimo ltn. mutilus Traduzioni Francese sans cornes (bête) Inglese unhorned Spagnolo sin cuernos Italiano sènza còrna, privo di còrna Tedesco hörnerlos.

muntonínu , nm Definizione pedhe de mascu brebeghinu Traduzioni Francese cuir de mouton, basane Inglese ram skin Spagnolo piel de musmón Italiano pèlle di montóne Tedesco Schafleder.

múra 1 , nf: amura Definizione su frutu de s'orruo, ma fintzes sa tupa; su frutu de sa morighessa (a logos m. de mata) e fintzes custa mata etotu; genia de anedhu cun trebballu a bisura de mura / m. de terra = fràula; niedhu che m. = niedhu píghidu Sinonimi e contrari arrú, lama 1, muramura, murarrú, murena 1 Frasi cantu est niedha, sa mura, chi tinghet finas su pannu! ◊ a pitzinnos istaimis girendhe sos logos tirendhe mura e chirchendhe nidos Cognomi e Proverbi smb: Mura Traduzioni Francese mûron (du ronce), mûre (du mûrier) Inglese mulberry, blackberry Spagnolo mora Italiano mòra di róvo, di gèlso Tedesco Brombeere, Maulbeere.

nce, nche, nchi, nci , avb: che* Definizione avb. chi inditat logu, no sèmpere reale, de una manera pagu precisa, logu indefiniu (foras candho prus ainnanti si narat su foedhu chi inditat custu logu), e prus che àteru giaet un'idea de istesióngiu de ue unu est (o si narat pentzandho a logu atesu de ue unu est) ma podet inditare fintzes acostimentu: s'impreat istacau de su vrb. si est postu innanti, totu a unu cun su vrb. si est nau apustis (e cun prn. puru): bògache custa cosa!, toca, istesianci!, bessinci!, fuliancedhu!, bogancedhu!, ponincedhu!, ghetancedhu!, leachelu!, remonichelu!, picaenchelu!, vatunchelu!, essimichelu, fulliadechedhu!, enclíticu, nau che unícu foedhu cun sa forma verbale Sinonimi e contrari ci / bi, ince Frasi nemos cheret andhare a nche batire sa botza ◊ cracu a perda a sa craba chi si nchi istésiat ◊ cumenti as fatu a nce dhu fai istrebedhai, su cani? ◊ oe nce funt is sindacaos ci nosi axudant ◊ sa bitella ti nce dha podes leare! ◊ si nche fit sichia a irfungudare ◊ su gurutu est astrintu ma nche colas ◊ - A si podet? a che sezis? ◊ nci fúliu is carramatzinas ◊ pentzanci e apustis mi arrispundis! ◊ si depeis essiri, esseidenci! ◊ seu intrada a cudha domu ponendidenchi su nasu torra 2. dennantis a nce pònnere in marina a pè ince boliat peri coràgiu ◊ deo nce pogno sa matessi ispesa ◊ inoghe che cherias tue! ◊ che so essidu in Bono a cumandhu ◊ su pani ponincedhu in sa mesa ◊ e ita nci negótziat innòi? ◊ cussus piscixedhus no abetu prus po nce dhus papai: tengu fàmini! Traduzioni Francese y, , en Inglese there (here) Spagnolo aquí, acá, en este lugar, allá, allí, en ese lugar Italiano ce, ci, ne (avv. di luogo) Tedesco dort, dorthin, hier, da, hierher, da durch, von.

obèschere , vrb: ovèschere Definizione arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí Sinonimi e contrari abèschere, ammadèschere, arrancare, arrèghere, arrèschere, iscaussire / arròsciri Frasi si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu! 2. ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu? Traduzioni Francese avaler de travers Inglese to go the wrong way Spagnolo atragantarse Italiano andare di travèrso (détto di cibo) Tedesco sich verschlucken, in die Falsche Kehle geraten.

ogiuermànu , nm: olliarmanu, olliremanu, olluermanu, oziamanu, ozualmanu, ozuemmanu, ozuermanu Definizione s'ógiu de s'olia Sinonimi e contrari cdh. ociulmanu Frasi s'ozuermanu est su menzus de sos ozos ◊ po fàere su chibudhau dhue cheret oziamanu 2. sa divisione no est andhada límpia chei s'ozuemmanu e sunt a briga Terminologia scientifica mng Traduzioni Francese huile d'olive Inglese olive oil Spagnolo aceite de oliva Italiano òlio di oliva Tedesco Olivenöl.

«« Cerca di nuovo