disòra , avb Definizione fora de s'ora adata o giusta, a trigadiora, in ora chi no andhat bene: s'impreat sèmpere cun sa prep. a e si narat mescamente in su sensu de apustis de s'ora sua / a oras e a disoras = in calesisiat ora Frasi torro a domo a disora: sa lughe insegus lasso cun amigos in festa (G.M.Cherchi)◊ su pudhu est cantandhe a disoras ◊ no andhes a disora ca no ti lassant intrare ◊ no torres a disora ca manzanu depimus pesare chito! ◊ sos istranzos sunt bénnidos a disora Etimo spn. Traduzioni Francese horaire inopportun Inglese out of time, after hours Spagnolo deshora Italiano fuòri oràrio Tedesco außer der Zeit.

essía , nf: essida, essita, iscia 1 Definizione su essire; logu inue si essit o si podet essire, terrinu o ortu a ue essire a fàere faina, tempus de essire o chi essit; cosa chi essit in sa carre, coment’e maladia, difetu; cosas curiosas chi si narant e chi faent erríere o a pentzare; cosa o dinare chi s'ispendhet; nau de is foedhos, sa parte chi càmbiat, in finitia, e chi giaet s'idea de cantidade (unu o medas, sing. o pl.), e de calidade (de mascu o de fémina) Sinonimi e contrari andada, disessida, tucada / essidorzu / essidura, fruscedha / gastu, ispesa | ctr. intrada, recuia Modi di dire csn: pitzocu, zòvanu de prima e. = chi ancora no connoschet logu atesu, chi est comintzendhe a essire; sa e. de sas ebbas de Sant'Antoni = sa tucada de Lolle, de su fumu, a no si torrare a bídere prus; fàghere o dare un'intrada un'e. = intrare e essire (o bogare) in lestresa; dare sa e. a una cosa = fuliarechela; dare sa e. a unu, a un'animale = lassai andai Frasi ch'est in s'ispidale, ma oe lu ponent in essida ◊ candho s'illieraiat, sa mama faghiat sa prima essida a s'incresiare ◊ sas essidas tuas za!… no torras prus, eite?! ◊ manteniat sa vintza in possa che a s'ocru e dontzi essita fit a inie ◊ tucaiat cada die a domo de sa mama: custa fit sa essida sua 2. burrincu afissiau: candu movit a sartu, carriau, a sa essia s'istrumpat e no movit prus 3. custa essida chi zughes in sa pedhe bido chi si est isparta! 4. arratza de essidas chi faghes, candho faedhas!…◊ sas essidas de Nàniu, chi nachi su chi at fatu a sa muzere tiat àere sanadu su babbu puru!…◊ si fuint postos a ríere intenninne cussa essida ◊ est minore ma faghet de cudhas essidas paret unu mannu! Etimo srd. Traduzioni Francese sortie Inglese exit, going out, witty remark Spagnolo salida Italiano uscita, battuta Tedesco Ausgang, witziger Einfall.

essídu , pps, agt: essiu Definizione de essire; chi at girau e connoschet logos e gente, àteros logos; chi portat essiduras Sinonimi e contrari issiu 1 | ctr. intradu 2. est una picioca pagu essia e tropu pitica ◊ in Europa bi at zente istudiada e meda essida (P.Canu)◊ lassa ca bandu dèu: tui ses pagu essia e non ia a bolli chi t'imbodhighint 3. zuto sas laras essidas, de sa frebba de custas dies coladas ◊ cussu piciochedhu est totu essiu in fatze Traduzioni Francese sorti Inglese gone out, experienced Spagnolo salido Italiano uscito Tedesco ausgegangen, erfahren.

essíre, essíri , vrb: bassí, iscire, vessire Definizione andhare fora de ccn. logu (pruschetotu serrau e fintzes tènnere sa essia a fora), bènnere a fora a manera de si bíere, de si pòdere ischire, connòschere, èssere o andhare prus ainnanti de una línia, andhare a giru o a un'àteru logu, naschire o fintzes istesiare, acabbare, mòvere de su postu suo (nau de un’arremu), cumpàrrere, su ischire, su pàrrere, su arresurtare, nau de cosa a bèndhere su dhue èssere in is butegas; arresurtare de una cosa, de una chistione, de sa créschia; acabbare una faina longa, una chistione manna Sinonimi e contrari abbenai, irghelare, resurtare / nàschere, girai / bocare, caciare, leare | ctr. intrae Modi di dire csn: essimiche da'ia! = bessiminci!, baidindi!; essíreche pala pala, costa costa = arrispúndiri, ei, ma no a tonu, arrispúndiri fuedhendi de àteras cosas; essíreche in machines, in coranta mois = acabbai narendi machíminis, isciolórius, cosas esageradas; essíreche male = certai, essiri in disacórdiu, a iscórriu, iscuncordai; essire in malas = certai meda, de abarrai a prima; essire foras de contu = iscassuletare, irbariare, ammachiaisí; essire de mente = iscarèsciri; a su chi essit essit = comente andhat andhat, andhet comente cheret!; essire fora ’e pare (nau de maridu e mulleri)= iscuncordai, andaisindi donniunu a contu suu; essiresindhe cun… = iscabbullirisí de unu dépidu, de una dificurtadi cun… Frasi su dinai nci essit sentza de isciri comenti ◊ sas monzas de Paule essint a passizare ◊ mama e fiza sont iscindhe a sa cortichedha ◊ comente essis de iscola ghira a domo! ◊ candho proet essint sos cocois ◊ mai essidos a logu semus, nois: sempre in bidha ◊ su binu essit de sa carrada ◊ sa domo nostra essit a sa cortita ◊ s'arriu nci essit a mari ◊ est essidu su sole ◊ su maistu fendi su muru ndi est essiu foras de prumu ◊ in sa contonada ant lassadu predas chi essint pro tènnere cun àteru muru ◊ seghendhe no ch'essas fora de sa sinza! ◊ in atunzu, comente proet essit s'erba ◊ mi che at essidu una dente ◊ no li at essidu una peràula: mudu che lódhuru! ◊ mi che at essidu unu fiadu de sa mandra ◊ bandu a pigai is pipius ca funt essendi de iscola 2. e za no essit, mih, cussu brunzu: si che intendhet atesu meda! ◊ su frúschiu essit prus de sa boghe ◊ essimichelu dae mesu, cudhu maleducadu chi no est àteru! ◊ essimindhelu dae mesu, custu bardulete! ◊ cussu preigadore addaghi abberit buca già ischit inue ch'essire! ◊ candu fuedhas tui essis sempri de sa chistioni ◊ a sa ruta chi at dadu che l'est essidu su bratzu dae su codhu 3. a chie faghet una morte bi at trinta annos, si essit iscobiadu ◊ sa faina fut essia bèni ◊ donzi tantu mi ch'essit a faedhare a sa campidanesa ◊ essidu mi at finitesa, si mi cherzo cojuare! ◊ mi at essidu cunzuntura e la collo ◊ bellu triballu mi at essidu ◊ sa faina essit male si no bi at forramenta addata ◊ is contus essint giustus ◊ est essida sa boghe chi Fulanu est cojendhe ◊ segundhu sa ua bi essit prus binu ◊ de custu cantu de robba bi essit una fardita ◊ sa padedha de su minestrone est essida prena ◊ custu est pisedhu chi essit mannu de carena ◊ de peràulas ndh'essit sempre àteras 4. a su mànigu li essit su sale, su píbere, s'aghedu ◊ a su binu l'at essidu unu tastu malu ◊ mi fut essia sa conca a fruschedhas 5. est giai essiu su gureu ca ndi apu biu bendendi ◊ in atunzu essit su mandarinu, s'arantzu ◊ cun sos médios de como, sa cosa essit in donzi tempus: in sas butegas agatas de totu 6. frades caros, bos auguro de ch'essire chena pena! ◊ che as a essire cras, de custas chistiones!…◊ dae custa faina no ch'essimus a presse, ca est meda 7. custos duos fint semper paris, ma de candho ant tentu diferéssia sunt essidos in malas 8. m'abbàida, tenia de fàghere unu cumandhu ma mi ch'est essidu dae conca! 9. arguai a tie chi ti ndh'essat cun neune, mih, de custu chi as bidu! ◊ bae ca de su chi mi as nadu no mi ndhe at essidu cun neune! ◊ cussu no ndhe muntenet de segretu: si cumbinat, che li essit che nudha! ◊◊ cudhu ti at fatu dies e dies de triballu e tue ti ndh'essis cun carchi fiascu de binu?! ◊ a fàghere isposonzu no bi cheret duos sodhos, no: bi cheret ispesa manna! Etimo ltn. exire Traduzioni Francese sortir Inglese to go out Spagnolo salir, brotar, asomar, propagarse, volverse Italiano uscire, sgorgare, spòrgere, propagarsi, diventare Tedesco hinausgehen, herauskommen, hervorquellen, austreten, hinausstrecken, sich verbreiten, werden.

frazàdu , pps, agt: frazatu Definizione de frazare; chi est totu andhadu male, ispaciau Sinonimi e contrari allosingiau, consumidu, frunzuladu, lizinidu 2. cun sos pannos frazados e niedhos andhat fin'a pedire pro campare Traduzioni Francese consumé, usé Inglese worn out Spagnolo desgastado, consumido Italiano consunto, liso Tedesco durchgescheuert.

fràzu , nm, agt Definizione su bènnere mancu de sa cosa posta a fàere una faina, trebballu, isfortzu, e fintzes su pentzare cun dispraxere a calecuna cosa chi no andhat bene; chi est frazadu Sinonimi e contrari consumu / dispiachere, impudu Frasi restant de afidare luego, cun pagu frazu, ca, tantu, sa picioca puru est chena parentes ◊ bi ant fatu abbusos, frazos, dannos ◊ làssala inoghe a manigare, a fiza tua, no tet èssere su frazu de!… 2. bestit frazu e lutuosu mantu Cognomi e Proverbi prb: male cuadu, frazu de pubidha Etimo srd. Traduzioni Francese usure, souci Inglese wearing out, grief Spagnolo desgaste, disgusto Italiano logorìo, crùccio Tedesco Abnutzung, Kummer.

galtàre , vrb: gastai, gastare, ghestare Definizione fàere gastos, àere ispesas, pérdua de calecuna cosa / gastare malu sàmbene = àere sorte mala Sinonimi e contrari ispèndhere | ctr. balanzare, lucurare 1 Frasi chie cheret leare late friscu e tenet pagos sodhos de gastare benzat a domo mia! ◊ gastendi nci bolit manera, no est a ispendi po su bentu! ◊ sos mandrones no gastant unu cagliaresu ◊ comente tenes dinare de gastae si no tribballas? ◊ canno unu at de si gastare su dinaredhu suo, si lu devet tremesare vene prima ◊ iat nau de èssere prontu a fàere cussa festa nodia gastandho issu etotu ◊ chi no ghestao nudha fio erricu! 2. timio de dèvere gastare tempus legendhe fantasias e chimeras ◊ cussa fémina no at gastau una làcrima pro sa morte de sa pitzinna Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese dépenser Inglese to lay out Spagnolo gastar Italiano spèndere Tedesco ausgeben.

ilborrocàre, ilborrochiàre , vrb: isborrocare Definizione su essire, su cumenciare de calecuna cosa cun fortza, a s’airada, a meda, betare a terra, isconciare; fintzes foedhare male, a frastimos, pigare a boghes Frasi càglia chi mi sicas! - ilborrocat sa rosa tota fele ◊ isborrocat riendhe a tota gana Etimo srd. Traduzioni Francese sortir avec violence, jaillir, éclater Inglese to pelt (down), to burst out Spagnolo irrumpir Italiano erómpere, scrosciare Tedesco hervorbrechen, rauschen.

ilgheleníre , vrb: irghelenire, irghilinire Sinonimi e contrari irghilinare, isteniai Frasi o mama, it'est custu prantu? Ndhe ses irghilinia! ◊ tempus gúrpinu irghiliniu de pistoléssia (F.Satta)◊ est irghiliniu dae s'istrachidúdine e dae su pessamentu de su chi li est costandhe ◊ fit cun sa frebbe arta, sos ocros irghelenios e dilliriandhe ◊ aite ses goi irghelenia, torràndheti fine che filu de cusire? Traduzioni Francese épuiser Inglese to wear out Spagnolo agotar Italiano sfinire Tedesco erschöpfen.

ilvariàdu , pps, agt: irbariadu, irvaliatu, irvariadu, irvariatu, isvariadu, isvariatu Definizione de irbariare; chi at pérdiu su tinu, chi no est giustu de conca, chi est macu deunudotu; conca maca, chi faet o est faendho cosas a machine; chi ndhe andhat macu po calecuna cosa Sinonimi e contrari ammachiau, afoglietadu, desessidu, dischissiau, disvariadu, fariadu, ilgiradu, issentidu, macu | ctr. atinadu 2. irbariadu macu, a ue cheres andhare?! ◊ pariant fiotu de isvariados fuidos dae manicómiu ◊ cussos fiados sunt che irvariados rasighendhe sa terra a sa sicura! ◊ cudhos irvaliatos credent fintzas sas fàulas 3. est ilvariadu fatu pro sa bòcia ◊ s'imbreacu zuchet sas ancas a tratzu, sa tremuledha, sos chervedhos irvaliatos Terminologia scientifica ntl Traduzioni Francese fou, passionné Inglese gone mad, crazy, keen, out of one's mind Spagnolo loco, alocado, apasionado Italiano impazzito, pazzo, fòlle, scalmanato, appassionato Tedesco verrückt, wahnsinnig, begeistert.

immaodhàu , agt, pps: immeudhadu, irmeudhadu, irmidudhau, ismiudhatu, smuedhau Definizione chi at pérdiu sa fortza; de irmeudhare Sinonimi e contrari arréndhidu, smeudhiu, spuligau | ctr. ammeudhadu Frasi cussos sunt immeudhados, dados a su vítziu, sempre imbreagos Traduzioni Francese sans moelle, mollasse Inglese spineless, weakened, taken the marrow out Spagnolo desmeollado, enervado Italiano smidollato Tedesco marklos, kraftlos.

immatài , vrb: immatzai, irmatare, ismatare, smatai Definizione ispatzare, illimpiare su terrenu segandhoche is tupas po dhu prènnere a laore, o fintzes po pàsculu Sinonimi e contrari ammatutzare, ilbratare, illitiare, irbuscare, irrascare, ismatutzare, ispatare, matai Etimo srd. Traduzioni Francese débroussailler Inglese to root out Spagnolo desmontar, rozar Italiano sterpare Tedesco vertilgen.

imprupài, imprupàre , vrb: impulpare Definizione pònnere prupa, crèschere de prupas, nau de animales, gente e fintzes frutos Sinonimi e contrari ammaciociae, imprupire, impurpatzire Frasi chini papat bèni e bufat mellus s'imprupat e ingrassat Etimo srd. Traduzioni Francese remplumer, reprendre de l'embonpoint Inglese to fill out Spagnolo engordar Italiano rimpolpare Tedesco Fleisch ansetzen.

imprupíre, imprupíri , vrb: impulpiri, impurpie, impurpire Definizione pònnere prupas, crèschere in prupas, nau de animales, gente e fintzes frutos Sinonimi e contrari ammaciociae, imprupai, impurpatzire | ctr. ispurpire Frasi sa morisca est totu ossu: no bi at impurpidu ca no li at próidu ◊ s'olia comente proet in atunzu s'impurpit ◊ sos pibionedhos de s'àghina sunt imprupinne Etimo srd. Traduzioni Francese engraisser Inglese to fill out Spagnolo engordar, volverse pulposo Italiano impolpare Tedesco dick werden.

incheàdu , pps, agt Definizione de incheare; fatu a chea, coment'e fatu a fossu Sinonimi e contrari ischeadu / incolonconau 2. gighet sos ojos incheados Traduzioni Francese creux Inglese hollowed out, hollow Spagnolo hundido Italiano incavato Tedesco ausgehöhlt.

indevucàre , vrb: irdevucare Definizione istuvionare, fàere prus tuvuda una cosa coment'e pigandho o bogandho de su fundu, abbasciandho su fundhu Sinonimi e contrari afungurai, aprofundai, aprofundhire, devucare, irfungudare, istuvucare, stuvonai, stuvulai, tuvucare Etimo srd. Traduzioni Francese approfondir, creuser, caver Inglese to hollow out Spagnolo ahuecar Italiano approfondire, incavare Tedesco tiefer machen, aushöhlen.

infinigàe, infinigài, infinigàre , vrb Definizione fàere prus fine, torrare o menguare sa grussària de sa cosa, ma fintzes is capacidades de sa carena, de sa persona Sinonimi e contrari afinai, afinicare, assilingare, assutighilare, conciumire, fragiare, ifiniare, insutiligai, irrussare, isgumentare | ctr. ingrussai 2. at a bivi turmentau de su surrúngiu fintzas chi at a mòrriri infinigau ◊ portu is manus infinigadas Etimo srd. Traduzioni Francese réduire, user Inglese to thin, to wear out Spagnolo adelgazar Italiano assottigliare, logorare Tedesco feiner machen, verbrauchen.

innidigàre , vrb Definizione fàere essire o bogare de su niu Etimo srd. Traduzioni Francese chasser, prendre du nid Inglese to drive out Spagnolo expulsar, desanidar Italiano scacciare, tògliere dal nido Tedesco aus dem Nest heraustreiben.

innodidàre, innoditàre , vrb Definizione distínghere de is àteros, su si pònnere a notu, fàere a bíere Sinonimi e contrari annoditare Frasi su colore de s'istula s'innoditaiat in mesu de sas àrbures Etimo srd. Traduzioni Francese se distinguer Inglese to stand out Spagnolo sobresalir Italiano distìnguersi, spiccare Tedesco sich unterscheiden, hervorragen.

irbrofodhàre , vrb Definizione fàere o essire a fodhe, illargare, pigare un'àtera forma prus larga Sinonimi e contrari ilfodhonare, infodhonare, istiriolare, sciabudhai, sciadhonai, sciodhai Etimo srd. Traduzioni Francese déformer Inglese to put out of shape Spagnolo deformar Italiano sformare Tedesco aus der Form bringen.

«« Cerca di nuovo