Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

úlimu , nm: úllimu, ulmu, úlumu, umbu, úmbulu, umu, úmulu, úrimu, urmu, úrumu Definitzione genia de mata chi podet fàere manna meda Sinònimos e contràrios lumu, olummu / ttrs. òramu Frases in s'úlumu sa tonca cantat onzi sero ◊ in sa tuva de s’úlumu de piatza bi cabet tres o bàtoro pessones ◊ in sa pratza dhue at un'úmbulu mannu ◊ su trenu si firmat asuta de is matas de úlimu de s'istatzioni ◊ su pitzinnu si aperricavat a s'úlimu de su càntaru Terminologia iscientìfica mtm, Ulmus minor Ètimu ltn. ulmus Tradutziones Frantzesu orme Ingresu elm Ispagnolu olmo Italianu ólmo Tedescu Ulme.

uliòni , nm: alidone, illione, lidone, obioni* Definitzione genia de mata, no tanti manna, chi faet unu frutu matucu che una cheréssia, orrúbiu candho est cotu (in atóngiu) e totu arrasposu, coment'e a granighedhos, a fora Terminologia iscientìfica mt, Arbutus unedo.

ulíva uía

ulivàre, ulivàrzu uliàriu

ullèra , nf Definitzione genia de imbidru fatu cupudu a manera de impiticare o ingrandhire sa cosa comente pinnigat o ispartzinat is ràgios de sa lughe Sinònimos e contràrios lente 1 Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu lentille Ingresu lens Ispagnolu lente Italianu lènte Tedescu Linse.

ullèras, ullièras ugèras

ullierísta , nm Definitzione cudhu chi faet is ullieras.

úllimu úlimu

ullòne , nm: ozone, uzone Definitzione una calidade de lissa Sinònimos e contràrios liona, olioni 1 Terminologia iscientìfica psc, mugil chelo Ètimu srd.

úllu úli

úlmu úlimu

últe , nm: brute* Definitzione genia de papare, fintzes unu druche / culunzones de ulte = culurgiones fatos cun d-una genia de prenimentu.

ultédhu , nm: boltedhu, ortedhu, urtedhu, ustedhu Definitzione genia de aina segante / ustedhone = leputzu mannu Sinònimos e contràrios gortedhu*, leputzedhu Frases seghiat ucones de canna e los atundhiat cun s'ultedhu ◊ bochint s'anzone cun s'ustedhu ◊ la giamant risolza o resolza, aterue resorza o istuzu o urtedhu.

ultíga , nf: oltija*, urtica, urtiga Definitzione genia de erba chi punghet e ispirtit in sa carre Sinònimos e contràrios boltíula, ociau, picianti, pistidhore, pistígia, pitziafui, purtzigada, pústica / cdh. ultícula, ttrs. urtígura Terminologia iscientìfica rba, Urtica atrovirens, U. dioica, U. pilulifera, U. urens.

ultígiu , nm: oltígiu Sinònimos e contràrios boltígulu, boltiju, corticru*, forticru, urtiche.

ultimèra , avb Definitzione s'úrtimu tempus de una sumana / in u., a u. = a sa fine, a s'acabbu, a úrtimos, a úrtimu Sinònimos e contràrios acabbada, urtimada / cdh. ultimera Frases fint totu tuchendhe a lerina, chie cun sas botes a codhu, chie topitopi, chie, in ultimera, ufanu e lébiu che puma ◊ epuru, a ultimera, fit bénnidu su píscamu! Ètimu srd.

últimu , agt, nm: úrtimu Definitzione chi o chie benit apustis de totus, apustis de totu Sinònimos e contràrios postreru / acabbada, acabbu, fine | ctr. primmu Maneras de nàrrere csn: a úrtimu meu, tou, sou, nostru, bostru = apustis de a mie, ifatu meu, e gai; in úrtimos de…, a úrtimos de… (chida, mese, annu e gai) = a s'acabbada, me in s'úrtimu tempus; a s'úrtimu de… = apustis de…; a úrtimu, a s'úrtimu = a sa fine, a s'acabbada Frases apu acabbau de isparai is úrtimas cartúcias chi teniu ◊ s'úrtimu tretedhu de caminu lu aiamus fatu abbellu abbellu ◊ in su padente bi sont sos úrtimos funnos chi si l'ant àpita ◊ s'última domíniga de austu si faghiat sa festa de sos bajanos ◊ martis est s'úrtima dí de carnevali… 2. sos úrtimos ant a èssere primos 3. ti ndhe ses pesadu a úrtimu meu ◊ a sos úrtimos de capitanni bi at galu, pro concruire s'annu de su tzeracu ◊ nosu est mellus chi abarreus a úrtimu… Tradutziones Frantzesu dernier Ingresu last, extreme Ispagnolu último Italianu ùltimo, estrèmo Tedescu letzt, äußerst, Letzte.

ultimúnu , nm, agt: urtimunu Definitzione própriu totus, totus pínnigos, totus fintzes s'úrtimu Frases s'onore tou est acabbadu e depes pèrdere s'ultimunu amante ◊ s'ampudha in conca ti sego e cussas tassas ti dhas iscazo s'urtimuna!

ultivinzàre , vrb Definitzione pònnere, nàrrere a s'afaiu prus che àteru novas, ideas e àteru, in su chistionu, ammesturandho e cufundhendho una cosa cun àtera.

ultivínzu , nm Definitzione su ultivinzare Ètimu srd.