A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ufrósigu , agt Definitzione nau de unu, chi po dónnia cosighedha si ofendhet e si primmat Sinònimos e contràrios ischitzete, pitzighéntile, primmagiolu, ufrantinu Frases ufrósigu, sa muta za est, de lu contrariare!… Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu susceptible Ingresu susceptible Ispagnolu susceptible Italianu suscettìbile Tedescu reizbar.

ufulàda , nf Definitzione cropu de aera, de bentu; su ufulare Sinònimos e contràrios irfrusada, mumada / úfulu Frases sa nue de sa traschia che l'at zuta un'ufulada de bentu ◊ ufuladas de bentu sunt a frúschiu ◊ ufuladas de nuscos l'irfríssidant sa conca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souffle, rafale du vent Ingresu gust (of wind) Ispagnolu racha, ráfaga Italianu sóffio, ràffica di vènto Tedescu Windstoß.

ufulàre , vrb Definitzione nau de cosa, chi si ufrat e che brufúliat a terra (es. cosa posta in su fogu); nau de gente, chi si arrennegat, si airat 2. cussu at a ufulare contr'a s'òpera tua! Ètimu srd.

úfulu , nm Definitzione su ufulare Sinònimos e contràrios biradura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu débordement Ingresu overflowing Ispagnolu rebosamiento Italianu traboccaménto Tedescu Überflüßig.

ugàta , nf Definitzione sa tana de su lèpere Sinònimos e contràrios boada 1, cuadorzu, isticarzu, tana Frases fit cuatu in sa ugata.

ugèras , nf pl: ogheras, uglieras, uliera, ulleras, ullieras Definitzione genia de lentes chi si ponent a loba po crèschere o currègere sa capacidade de sa vista de is ogos Sinònimos e contràrios oceras, ociales Frases est a ulleras postas leghendhe carchi pàzine de sa Bíbbia ◊ acurtziàndhesi a s'uliera de sa mama li at nau cosa a s'iscúsiu Ètimu ctl. ulleres.

úgi , nf Definitzione genia de puncione, tupone de linna po tupare su tingiosu de is carradas Sinònimos e contràrios spíndulu, tuche, tuponella / cdh. filtzetu.

uglièras ugèras

úgna , nf: unga, úngara, úngia, ungla, ungra Definitzione genia de corgiolu, pígiu de corru, tostau e fine chi faet sa carena in sa conca de is pódhighes, a sa parte de pitzu: in d-unos cantu animales est sa catzola, totu su pei (su pígiu de fora grussu meda e tostau) a manera de pòdere camminare, in àteros est longa meda, puntuda e acancarronada de pòdere púnghere e aferrare / min. ugnaredha; sa corona de s'úngia = su niedhu de s'u., itl. cércine coronàrio; sa raighina de s'úngia = s'oru chi che intrat in sa carre, suta de sa corona / ungra de tzirolia = peónica o arrosa de padenti, de monti (Paeonia officinalis) Sinònimos e contràrios caciola, ungedha Maneras de nàrrere csn: ungra incarnada = ungra chi ch'est créschida in mesu de sa carre in tretu diferente de sa raighina (in costazos); unga perdosa = tosta e russa meda; unga morta = tosta, sica, sa chi si che segat a cadhos e boes ferrendhe; animalis a unga isperrada = cun pes a duas ungredhas (boe, berbeghe, craba, porcu); un'ugnaredha de… = ugnedha, cífrinu, arroghedhedhu; fàula presa in s'úngia = fàula nada chentza istare duiddui; drommirisí in s'unga (nadu de unu) = drommíresi sétzidu, abbaidendhe carchi cosa, pighendi su soli; drommiri sa bardúfula in s'unga = faidha artziai a pitzus de s'unga de su didu mannu e aguantaidha badhendi; ghetai s'unga a una cosa, tocai de unga = furarechela, furare; sicare sas ungras a unu = iscúderelu a manos; colare in ungras a ccn. = passai in manus, bènniri a tretu de podi pigai, aferrai (pruscatotu pentzendi a si pagai de un'ofesa, de unu dannu); intrare in ungras de ccn. = intrare in manos, arruiri in poderi de ccn., in manus de unu chi aferrat, si ndi ponit meri; cascare in ungras a ccn. = mòrriri po sa surra de ccn.; zúghere sas ungras cotas, sicas (nau cun afuta, cun arrennegu) = portai is manus cancaradas, chi no aguantant, o fintzas chi no faint su doveri; cantu s'ungra, un'unguxedha = arroghedhu piticu, apenas; filu de unga = paneunga, inghiriungra Frases giughet sas úngias longas che istore ◊ segadiche sas ungras ca las zughes longas, putzidha! ◊ apu comporau un'unguxedha de tecoi ◊ sa maista dónnia die controllàt is ungas de is manos a is piciochedhos ◊ leeit a forroxare sa terra cun sas manos e cun sas ugnas (G.Addis)◊ est sèmpere abbarradu bagarinu che un'ugnaredha de casu 2. si mi zogat in ungras lu pisto! ◊ si lu leo mi cascat in ungras! ◊ sa Confederatzione Sindicale Sarda est créscia, portat dentes e ungas (E.Spiga)◊ farabbutu, bae za mi colas in ungras carchi die!◊ …infines mi sezis intradas in ugnas! 3. lah, drommiu in s'unga si nc'est, castiendi sa televisioni Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. ung(u)la Tradutziones Frantzesu ongle, griffe, serre Ingresu claw, nail Ispagnolu uña, garra Italianu ùnghia, artìglio Tedescu Nagel, Kralle.

ugnidúra , nf: unghidura, ungidura Definitzione su únghere, frigare ógiu o grassu a ccn. cosa Sinònimos e contràrios luntura, untada, untadura Frases s'ungidura fait andai su carru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engraissement Ingresu greasing Ispagnolu engrase, untura Italianu ingrassatura, lubrificazióne Tedescu Einfettung.

ugruèna , nf: urguena Sinònimos e contràrios alguena*, garguena, gorgobena, ilguena.

ugrúllu , nm Sinònimos e contràrios aghentolu, alguena, bilguzu, gaigastolu, gorga, gorgobena, gorguzu, ingurtidórgiu Terminologia iscientìfica crn.

ugualài, ugualàre , vrb: aggualai*, igualai Definitzione fàere oguales, a paris, de cantidade, mannària, importu, fàere cantepare; èssere cantepare, fàere cumparàntzia Sinònimos e contràrios aggalire, apalisare, aparinare.

uguàle, uguàli , agt: aguale*, iguale, oguale Definitzione chi est de calidades, de mannària e àteru che a un'àteru etotu, cantepare, chi no dhue at diferéntzia tra unu e àteru Sinònimos e contràrios cabale, cantepare, chepare | ctr. difarenti, diversu.

úhi! , iscl Definitzione isclamu po assíchidu, crisu, bregúngia o àteru.

uhm! , iscl Definitzione genia de múschiu o boghidhedha chi si faet a murrúngiu, candho si tenet calecuna cosa in contràriu, po ammeletzu o fintzes deasi pentzandho a calecuna cosa chi podet andhare male Frases uhm, pagu bellu a fàghere gai!…◊ uhm, custa est cosa chi essit male ◊ uhm, si no mi l'agabbas buscas puru, oe!◊ uhm, calincunu afrustu bellu at a èssi!

uía , nf: obia*, ulia, uliba, uliva Definitzione mata connota meda (sèmpere innestada in s'ogiastu), no tanti manna, e in Sardigna creschet totue fintzes in logu de orroca ma no prus in artu de unos seschentos metros, faet a fògia lada e longhita de colore birde craru (e prus craru asuta) e bogat unu frutu (upm) cantu sa conca de unu pódhighe, longhitu, niedhu candho est cotu (in ierru), cun s'ossu o pisu in mesu, sa prupa errica meda de ógiu, su méngius ógiu alimentare Frases sos rampos de s'ulia sunt símbulu e augúriu de paghe ◊ supra de sas ulibas sa culumba mea bolabat.

úla , nf Definitzione neu, pintirighinu de diferente colore in sa pedhe Sinònimos e contràrios nea 1.

ulàre , vrb Definitzione vrb. impreau in sa forma de tertza pers.: disigiare.

úlcera , nf: últzera, úrtzera, úrtzure Definitzione genia de segada chi si faet a sola in sa carre, liaga, fora o aintru de sa carena Sinònimos e contràrios freadura, liaga, piae, piaga / ttrs. útzara Frases custa cosa dhi aiat fatu bènnere un'úrtzure a s'istògamu (Mu.Maxia) Ètimu itl.