A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tàmbulu , nm Definitzione su tambulare Sinònimos e contràrios tambulada, tambuladura Frases bòlami in bratzos, che candho minore cun passos a tàmbulu currendhe mi benias! Ètimu srd.

tamburàda tambulàda

tamburinàgiu , nm: tamburinaju Definitzione sonadore de tamburinu Sinònimos e contràrios tamburineri Ètimu srd.

tamburinài , vrb Definitzione nàrrere o giare a ischire a totugantos, totue, a gente meda Sinònimos e contràrios isprubbicare, trumbitai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu claironner Ingresu to trumpet Ispagnolu pregonar, airear Italianu strombazzare Tedescu ausposaunen.

tamburinàju tamburinàgiu

tamburinéri , nm Definitzione sonadore de tumbarinu Sinònimos e contràrios tamburinàgiu Ètimu srd.

tamburínu , nm Definitzione aina a cilindru, po sonare a tzàcurru, a cropos / su t. de sa cointrotza est unu tumbarinu de ortigu o de lama serradu in ambas alas cun pedhe de cane: a un'ala, in mesu in mesu, colat subra de sa pedhe sa ena, una tritza de pilu de zua de cadhu; su t. de Gavoi est fatu de ortigu, o de linna, serradu in ambas alas cun pedhe de craba Sinònimos e contràrios tamburru, tumbarinu Terminologia iscientìfica sjl Ètimu itl. tamburino.

tambúrra , nf Definitzione napu tamburru o túvara vitània, genia de patata americana, meda prus matuca de s'àtera, prus tostada e prus druche Sinònimos e contràrios tuveraitana Terminologia iscientìfica rbzc, Helianthus tuberosus Tradutziones Frantzesu topinambour Ingresu jerusalem artichoke Ispagnolu aguaturma Italianu topinambùr Tedescu Erdapfel.

tamburràna tambulàna

tamburràre , vrb Definitzione fàere moida, sonos a cropu che is chi si faent a tumborru Frases su cúrrere de su riu agiolotadu isbatendhe dai pedra in pedra altziaiat in s'aera unu tamburrare variadu Ètimu srd.

tambúrru, tambúru , nm: tumborro, tumborru, tumburru Definitzione tumborru, aina a cilindru, po sonare a cropos, a tzacurradura; in cobertantza, bentre manna, prena / napu o fintzes tapu tamburru = tamburra, túvara vitània, patata americana (Helianthus tuberosus) Sinònimos e contràrios tàmbaru, tamburinu, túmbaru, tzumbarru 2. est andada a isposai a tumborru mannu Terminologia iscientìfica sjl Ètimu itl. tamburo.

tambússiu , nm: timbússiu Definitzione iscutulada forte de abba próina, istrasura Sinònimos e contràrios abbisciada, abbísciu, bírrida, dallúviu, ischísciu, strasura Frases fio apistighinzadu ca ancora su tambússiu de s'abba no cheriat sensare (B.Mazzone)◊ in caminu su timbússiu est créschidu e in chirca de apozu mi so fritidu in su zannile de una domo (I.Flore).

tamejàna , nf: damijana, tamingiana, temezana, temingiana, timinzana, tramajana, tramesana, tremezana Definitzione genia de istrégiu mannu (po su prus de 50, 30 litros), de imbidru, a bisura de pira, a fundhu largu, a tzugu longu istrintu: est sèmpere impreada bestia cun canna, pertighedhas o àteru siat po dhi pòdere badrare cropos e siat po cicire firma (e fintzes po dha pòdere pigare, cun duas asas in s'imbestidura)/ bestire una temezana = arrestigare, impagliai, intèssiri coment'e un'iscartedhu totu a ingíriu; min. temezanedha Frases cussa tamejana iscassidhit, si la pienas tropu ◊ contos mannos mi faghia, deo, cun carratzolos e tramajanas noas! ◊ innanti a issos una tramesana: umpiant binu cun d-unu brocale e bufaiant cantu aiant gana (Sale) Terminologia iscientìfica stz Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu bonbonne Ingresu demijohn Ispagnolu damajuana Italianu damigiana Tedescu Korbflasche.

tàmen, tàmes , cng Definitzione foedhu chi faet a cumprèndhere una possibbilidade fintzes si calecuna cosa faet impedimentu / no t. de…, ma fintzas… = no solu… ma fintzas… Sinònimos e contràrios insamus Frases tames za bi at a chie su fritu no li corcat pilu 2. no tamen de sas vidas, finas sas mortes presentaiant calchi diversidade ◊ no tames de cussu, si faghes a fiza bona ti apo a dare àteru puru Ètimu ltn. tamen Tradutziones Frantzesu toutefois, en outre Ingresu but, yet, nevertheless Ispagnolu sin embargo, además Italianu tuttavìa, inóltre Tedescu außerdem.

tamingiàna tamejàna

tampàju, tampàxu , nm: atapaju, tapaju Definitzione genia de pigione mannu chi papat petza Sinònimos e contràrios astore Terminologia iscientìfica pzn, buteo buteo Ètimu crsn. (falcu) tupayu.

tampinàle , nm Definitzione coment'e tapu, ma nau de calesiògiat cosa chi est ananti e istrobbat Frases cada domíniga a sa prima missa, a isse mi lu agataia innanti a tampinale ◊ est postu a tampinale che a su mércuris (I.Flore).

tàna , nf Definitzione logu inue si aprigant unos cantu animales, pruschetotu istuvonau asuta de terra, de orroca, o fintzes in sa linna coment'e is bobbois; logu po si cuare / min. tanedhu; t. de muru = su bíurru o annaemele, bucameli, zanaemuru Sinònimos e contràrios abbuada, acubiladorju, cala, coibi, gargatu, isticarzu, tanalzu Frases infustu, cancaradu, istracu e pistu suta sa roca unu tanedhu tristu chirco chi mi reparet dogni afrenta (S.Casu)◊ si est iscurigau e insaras s’animaledhu nc’est intrau in sa tana sua ◊ onzi matzone in tana sua! ◊ logus grandu bellus, e palàssius!, e prassas!, e genti!, totu impressia pariat una tana de fromiga! Sambenados e Provèrbios smb: Tanas Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu terrier, gîte, tanière Ingresu den Ispagnolu madriguera, guarida Italianu tana Tedescu Höhle.

tanàche , nm, nf: tanaghe, tanàgiu, tanaxi, tànixi, tannaxu, tàxini, tenache, tenaghe, tenagi, tenàgiu, tenaju, tenaxi, tenaxu, tonàgia, tonàgiu, tonaxi Definitzione s'apicone o bicu chi portant unos cantu frutos (es. mela, pira, figu), s'iscovile de sa cheréssia, e pruschetotu de s'àghina (ma fintzes de àteru, es. su tanaxi de sa buciuca, de su coru): est sa parte chi poderat su frutu atacau a su cambu (e segundhu su frutu portat su sèmene in su tretu de mesu), si fúliat e po cussu, in cobertantza, bolet nàrrere arrefudu puru; sa parte intéssia a codriola de is iscovas de pramma ue s’intrat su fuste Sinònimos e contràrios cacaone 1, fadina, nasedhu 1, orrúncinu, picantzolu, pitu 2, tanàsiche, tenàgliulu, tenéntiche / apiconi Maneras de nàrrere csn: ficu furriada in tanache = cota meda azummai carigada; poltare su tzugu che tenaghe de pira = fini e longu Frases ti fiorit sa rosa e che bandhela la pesas in altu cun su tenaghe ispinosu ◊ a s'arriscioni dh'eus donau unu tànixi de mela ◊ sa rosa est ancora serrada in su tenaju ◊ deo inoghe so mirendhe a tie, rosa ispamparriada in su tenaju! ◊ eus agatau corrorinu bellu a tanaxi sanu 2. su mundhanu faghevaghe de su frutu dat solu su tenaghe Terminologia iscientìfica rbr Ètimu ltn. tenace(m) Tradutziones Frantzesu pétiole, trognon Ingresu core Ispagnolu pedúnculo, corazón Italianu picciòlo, tórsolo Tedescu Kerngehäuse.

tanàda , nf Definitzione genia de mata e de frutuàriu de s'atóngiu, po su prus matucu, chi faet in mesu coment'e ispartziu a silibbas tramesadas cun d-unu pigighedhu de cosa groga, totu a granighedhos unu pagu longhitos e cracos de colore orrúbiu o de orrosa: su corgiolu est marigosu che fele e de colore grogànciu Sinònimos e contràrios adenada, aniada, melaeranu Frases circada a perdas furriadas e mai agatada, in su tempus calliau de sa luna noba cun sa mata de sa tanada ses sempri froréssia (F.Frau).