A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

cabonàda , nf Sinònimos e contràrios codhada.

cabonadúra , nf Definitzione su pònnere su cabone (fundhu) a un'istrégiu de ortigu Ètimu srd.

cabonàre , vrb Definitzione pònnere su cabone (fundhu) a un'istrégiu de ortigu Ètimu srd.

cabonàre 1 , vrb: acaponai, caponare Definitzione crastare is pudhos Sinònimos e contràrios crastai Ètimu itl. capponare.

cabòne , nm: crabone Definitzione fundhu chi si ponet a sa bajone; orrugu, perra de su chiu mescamente de sa nughe; donniuna de is fileras de granu chi portat s'ispiga; bículu, mescamente de cosa de papare / c. de fune = orrugu de fune, funighedha Sinònimos e contràrios fundu / arrogu, càpiu 1, perra / strónciu, tancu 2. sos cabones de sa nughe sunt duos ◊ unu cabone de méndhula 3. no bi màstigo cun cabu e che depo ingullire sa cosa a cabones ◊ unu tempus rugaiant sos cundennados in bàtoro cabones ◊ at cotu curcurighedhas segadas a cabones ◊ unu cabone de cussu pischedhu de casu betzu lu lasso pro ratare Ètimu srd.

cabòne 1 , nm: caboni Definitzione su mascu de is pudhas, fintzes candho est crastau / cabone de abba, caboni de canna = corvu ambidhastru (botaurus stellaris); caboni de murdegu = pudha de mudeju, itl. beccàccia (scolopax rusticola); caboni de Índias = dindu, piocu (meleagris gallopavo) Sinònimos e contràrios pudhu Maneras de nàrrere csn: caboni barbau = chi zughet una zenia de nàcara pendhindhe in bula; gei cantas, chi ses caboni! = za si at a bídere si est abberu chi…; iscudit a pudha pro fèrriri a caboni = naro a tie fiza pro intèndhere nura Frases tengu unu caboni de sa vera casta: bista sa pudhasta si ndi fait meri! (E.Pintor Sírigu)◊ o pudhas isfacias chi andais per is bias su caboni circhendi! ◊ lah ca su caboni si fúrriat a ispitzulai! Sambenados e Provèrbios smb: Cabboi, Caboni, Caboi Terminologia iscientìfica pzn, anall, gallus gallus Ètimu ltn. capone(m) Tradutziones Frantzesu coq Ingresu cock Ispagnolu gallo Italianu gallo, cappóne Tedescu Hahn, Kapphahn.

cabonèra , nf Definitzione aprigu o logu de acorru fatu apostadamente po is pudhas Sinònimos e contràrios acoiladórgiu, prudhaxu.

cabòni cabòne 1

caboníglia , nf: cabroníglia, crabomilla, crabumíllia, craboníglia Definitzione genia de erba chi faet asseliare is nérbios e batit sonnu Sinònimos e contràrios cabbumilla, camamilla Terminologia iscientìfica rbzc, Matricaria chamomilla.

cabónigu , nm: calónicu, calónigu, canóligu, canónicu, canónigu Definitzione ómine de Crésia de gradu prus artu de su preíderu Maneras de nàrrere csn: calónigu orijudu = nau in suspu, su muenti; canónigu mortu, cadira arrendada! = lu narant candho carchi cosa unu la lassat, fintzas pro pagu, e un'àteru deretu ndhe aprofitat; rassu che canónigu = meda Frases in Abas oi cumandat totu su cabónigu! Sambenados e Provèrbios prb: bi at prus dies chi no canónigos Terminologia iscientìfica prdc Ètimu ltne. canonicus Tradutziones Frantzesu chanoine Ingresu canonical Ispagnolu canónigo Italianu canònico Tedescu Kanoniker.

caboniscàju , nm Definitzione chie bendhet caboniscos Terminologia iscientìfica prf Ètimu srd.

caboníscu , nm Definitzione pudhu piticu, su pudhighinu candho tenet pagos meses / c. de primu cantu = pudhitu; c. de àcua = zenia de puzone (gallinula chloropus); c. de murdegu = Cytinus hypocistus o rosa de murdegu (itl. ipocisto) Sinònimos e contràrios cogoti, coiscu Frases is caboniscus funt bellus a fai arrustu ◊ bessiminci, innantis chi ti trotoxi su tzugu comenti a unu caboniscu! ◊ gei est unu caboniscu chi si pigat su friscu dógnia dí a mengianu cantendi! ◊ caboniscu béciu… bicu nou! Terminologia iscientìfica pzn Tradutziones Frantzesu jeune coq, poulet Ingresu cockerel, chicken Ispagnolu pollo Italianu gallétto, póllo Tedescu Hähnchen.

cabòri , nm: caori, colore, colori Definitzione sa diferente bisura chi leat sa lughe, e sa cosa posta in sa lughe, segundu sa longària de s'undha de su ràgiu de sa lughe etotu: sa lughe chi, po s'ogu umanu, tenet un'undha tropu longa o tropu curtza e no si biet; cosa chi serbit a intínghere, a giare unu colore (es. lapis); a logos, arrobba, pannu orrúbiu, fintzes mucadore / genias de colore: arrúbiu, asulu, biaitu, biancu, birde, brundhu, grogu, niedhu, tanadu; genias de grados de unu matessi colore: cotu, gàrrigu, inchesu, craru, irbiaridu, meru, nidu, píchidu, isprammau; genias diferentes de unu matessi colore: arrubiastu, biancàciu, birdànciu, brundixedhu, castangiatzu, cinixali, grogànciu, niedhutzu, porrale, sanguíngiu; colores leaos de calecuna cosa: colore de aera, de arantzu, de binu, de castanza, de chisina, de ferru, de late, de meladidòngia, de paza, de prata, de tzíntzulu, de tzúrfuru; colores chi no si agatant o chi no si podent precisare méngius: colori de brenti de mòngia, de brenti de mamma, de gana maba, de cani fuendi, de càul'e ozu (ma custos duos úrtimos dhos narant po unu colore brutu, mescamente de su biancu), colori de schina de para (chi narant fintzes po colore de castanza) Maneras de nàrrere csn: c. allegru = chi praxit a dhu castiai, de arrobba chi ponit sa genti allirga, giòvuna; c. sériu = colori (de bestimenta) chi pro su prus ponit genti manna o fintzas pagu allirga; èssere in c. malu (nau de genti)= de cara mala, comenti e malàidu Frases pòngiat a menti, bufit su piriciou ca dhi fait sàngui e dhi fait atziai cabori a faci! ◊ candu mi obiada nci furriàt su bruncu, ma a mei no mi nci torràt sa faci in colori, balla! ◊ tandho su sindhacau fit in colore de cane fughindhe: bi fit, ma comente a tziu Nemmos! 2. a su pitzinnu li apo comporadu sos colores ca li serbint pro iscola 3. bandhant a passu a passu, a chistionu, bestidas de furesi e de colore (A.Casula)◊ su colore fut un'incone de pannu orrúbiu indurau de feta: dhu poniant in conca is féminas po is simanas de festa 4. ndi dhi depu nai de dógnia cabori! Ètimu ltn. colore(m) Tradutziones Frantzesu couleur Ingresu colour Ispagnolu color Italianu colóre, colorito Tedescu Farbe.

cabóru , nm: caloru, caoru, carodu, coloru, coró Definitzione colora puzonarza, píbera soliana, genia de animale longu longu e fine, chentza peis e ne farrancas, chi caminat illascinandho, trisinandho a egaseogas in terra (ma che artzat fintzes in is matas) e faet is oos / min. coroitedhu; coloru puzoninu = chi si mànigat sos oos, sos puzonedhos in su nidu; serrare una gianna a coloru = afacare, tambare ma chentza la serrare bene Sinònimos e contràrios colobra*, tzorompis Frases timit is calorus chi no benit a bèni! ◊ as a papai píberas e caorus me in s'inferru! ◊ sos coloros no móssigant e, si bient zente, si fuint ◊ parit ca portu corous in brenti! Sambenados e Provèrbios smb: Coloru, Coloreddu Terminologia iscientìfica anar, coluber viridiflavus viridiflavus, c. hippocrepis hippocrepis, elaphe longissima longissima, natrix maura, n.n. cettii Tradutziones Frantzesu couleuvre Ingresu grass-snake Ispagnolu culebra Italianu bìscia Tedescu Natter.

cabòssa , nf Definitzione carda de cropos / èssere a c. = andhados male de su bisonzu, in miséria Sinònimos e contràrios apiossa, banzu 1, surra, sussa.

cabóstigu, cabóstu , nm, nf: calostu, calustu, colostra, colostru, colostu, culostra, culostru, corostu Definitzione late colostrinu o de casadas, su primu late chi bogat unu pegus chi at angiau, su de is primas duas dies (de colore prus pagu biancu)/ colostra de mammidha = est sa prima colostra chi bogat s'animale, sa chi portat giai innanti de angiare (ma ndhe sighit a fàere puru) Sinònimos e contràrios casada Frases casu axedu e colostu e lati po callai… Antiogu dh'ant postu po mi ndi ammachiai! ◊ a su colostru si azunghit unu pagu de sale e si faent còghere sas fitas de pane ◊ in istiu bi est su latíschidu, in ierru su late púrile, sa colostra ◊ regalau mi ant su calostu… Ètimu ltn. colostrum Tradutziones Frantzesu colostrum Ingresu colostrum Ispagnolu calostro Italianu colòstro Tedescu Kolostrum.

cabósu , agt Definitzione nau de unu, chi tenet cabu, capia, faendho is cosas, chi giaet atentzione, chi dhas faet bene, cun incuru, chi ischit su chi faet, ite est faendho: si narat fintzes in su sensu de mannu Sinònimos e contràrios abbistu, acabadu, contipizosu, fundoriau, giudisciosu | ctr. iscabadu, iscabiladu Frases a su cumandhu mandha a su pitzinnu, za est cabosu! ◊ ite cabosa chi est custa pisedha!… 2. proite no benis tue a m’iscúdere, chi ses prus cabosu, cantu chi mandhas cussa criadura?!… Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu diligent Ingresu diligent Ispagnolu diligente Italianu diligènte, consapévole, maturo Tedescu fleißig, bewußt.

cabràrgiu, cabràxu , nm: crabàgiu, crabalzu, crabàrgiu, crabarzu, crabaxu, crabazu, crapàgliu, craparju, craparzu Definitzione chie pastórigat su paru cràbinu, crabas / min. crabazedhu; ogu de crabàrgiu = ogru atentu meda, chi bidet o connoschet deretu (ca su crabarzu faghindhe s'ammamadura depet connòschere crabitu e craba, fizu e mama, mancari ndhe zutat dughentas) Sinònimos e contràrios crabitaju Frases at mutiu fruschiandhe che craparzu vetzu ◊ v’at crapàrgios mannos e minores ◊ su crapàgliu ghiraiat a bidha duas vias a s'annu ◊ medas craparjos aperiant e tancabant sas dies in su monte ◊ apo letu su Banzéliu candho fipo craparjedhu Sambenados e Provèrbios smb: Cabràrgiu, Crabàrgiu Terminologia iscientìfica prf Ètimu ltn. caprarius Tradutziones Frantzesu chevrier Ingresu goatherd Ispagnolu cabrero Italianu capraro Tedescu Ziegenhirt.

cabriòla , nf: crabiola, crabola, crapola Definitzione animale: anta fémina; genia de currente de linna; nau de fémina, una chi est andhariana, bagamundha Sinònimos e contràrios betixedha, dama 1 / listellu, tzivina 1 Frases sa crabola mi l'ant tenta a matzonera ◊ ite bella chi fit una crabola, làstima fit sa pedhe a l'istampare…◊ sútile e sica fit che canna, lezera e lestra che crabola 2. is crabiolas sunt sos currentes chi si ponent subra de sas bigas pro pònnere sa canna in sas caberturas Sambenados e Provèrbios smb: Craboledda Terminologia iscientìfica anra, cervus dama dama Ètimu ltn. capreola Tradutziones Frantzesu daine Ingresu doe Ispagnolu gama, dama Italianu dàina Tedescu Damkuh.

cabriólu , nm: crabiolu, crabiou, crabolu, craboru, crapolu, cravolu Definitzione genia de animale areste, ma timerosu e de índula bona, de sa mannària de una craba, a corros mannos (su mascu) coment'e a cambu ispartziu in cambos prus piticos, a puntas ladas meda, chi perdet e torrat a bogare dónni'annu; unu tempus si ndhe agataiat medas in Sardigna, ma in is úrtimos duos séculos che dh'ant ispérdiu: como funt torrandhodhu a pesare / no giúghere fele che su crabolu = no sentire ódiu nudha, èssere bonu che a su pane Sinònimos e contràrios anta 1 / cdh. caprolu Frases est lezeri che crabolu ◊ unu tempus brincaias che crabolu ◊ sos cassadores bideint unu crabolu ma no bi la fateint a lu tènnere Sambenados e Provèrbios smb: Cabriolu, Caprolu, Crabolu, Crapolu Terminologia iscientìfica anra, cervus dama dama Ètimu ltn. capreolus Tradutziones Frantzesu daim Ingresu fallow-deer Ispagnolu gamo Italianu dàino Tedescu Damhirsch.