cartíglia, cartíllia , nf: castíglia Definizione iscritu de comente unu preide podet cunfessare; fintzes is paperis po isposare Sinonimi e contrari prubbicatas 2. una giovunedha iat donau fuedhu a unu fiuru e enta pubblicau fintzas is cartíllias candu, totu a una borta, maca isbrigungira, dh'at lassau po un'àturu Cognomi e Proverbi smb: Castiglia Etimo ctl., spn. cartilla Traduzioni Francese licence de confesser Inglese confessor licence Spagnolo cartilla Italiano patènte da confessóre Tedesco Befugnis, die Beichte abzuhnemen.

cartzeléri, cartzelléri , nm Definizione castiadore de presone, chie in is galeras tentat is presoneris Etimo ctl. carceller Traduzioni Francese gardien de prison Inglese warder Spagnolo carcelero Italiano carcerière Tedesco Gefängniswärter

carvedhútzu , nm Definizione min. de carvedhu, crebedhu piticu, de pagas capacidades Traduzioni Francese tête de linotte, cervelet Inglese little brain Spagnolo mente limitada Italiano cervellino, cervellétto Tedesco kleines Gehirn, Kleingehirn.

caschèta , nf Definizione druche fatu cun méndhula, saba e corgiolu de aràngiu impastaos impare e postos in d-una tira de pasta tesa a fine, fata a canaledhu, prena e serrada a bisura de lóriga 2. est una caschetedha bella druci, cussa pipia, ma arguai a dh'iscontroriai! Terminologia scientifica drc Etimo ctl. casqueta Traduzioni Francese petit gâteau en forme de couronne Inglese ring-shaped cake Spagnolo rosquilla Italiano ciambèlla Tedesco Kringel.

casigiólu , nm: casizolu Definizione genia de forma de casu piticu (agiummai solu de late bàchinu) chi si faet a bisura de pira trebballandho su casu friscu aintru de s'abba budhia: dhi faent unu nasedhu (o tenàgiu, conca), su tzugu, inue faet a dhi pònnere un'acapióngiu a dh'apicare (e po cussu a logos dhi narant tavedha)/ unu c. = unu pischedhu de casizolu Sinonimi e contrari gruguzone, gurgugiolu, panada 3, perita, piredha / cdh. caxola Frasi issus papànt arrescotu, cagiadu e casigiolu ◊ còmpora duos casizolos ca no che ndhe amus!◊ casigiolu e casu furriadu, su casu béciu cun su casu nou, totu cositas de bonu sabore! Terminologia scientifica csu Etimo srd. Traduzioni Francese "caciocavallo" (fromage de d'Italie du Sud à forme allongée) Inglese strong cheese from southern italy Spagnolo "caciocavallo", un tipo de queso Italiano caciocavallo Tedesco geräucherter Hartkäse.

castagnéri , nm, agt: castangeri, castanzeri Definizione chie ingollet a giru castàngia po bèndhere; chi o chie narat fàulas Sinonimi e contrari castanzaju / carigaju, fabularzu, fauànciu, mincidiosu, patateri Frasi acò sos castanzeris! ◊ bi at unu castanzeri in ziru: bae a comporare pagas castanzas! 2. castanzeris coriosos b'at chi narant chi bolat su molente! Etimo srd. Traduzioni Francese marchand de marrons Inglese chesnut seller Spagnolo castañero Italiano castagnaro Tedesco Kastanienverkäufer.

catalúfa , nf Definizione genia de otrobba Frasi dhi ant arrigalau una fànuga cun sa mosta de sa catalufa Terminologia scientifica ts Traduzioni Francese damas de coton Inglese cotton damask Spagnolo catalufa Italiano damasco di cotóne Tedesco Damast.

catedhína , nf Definizione catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos Sinonimi e contrari catedhàmine Frasi cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos Etimo srd. Traduzioni Francese troupe de petits chiens, groupe de gens Inglese a group of little dogs, sequence of people staying behind like dogs Spagnolo banda de cachorros Italiano insième di cagnolini, codazzo di persóne Tedesco Gruppe von Hündchen, Schwarm.

càtiri , nm: catre, catri Definizione genia de letu fatu de linna, cun is tàulas de su fundhu incasciadas in is costaos e cun is costaos artos in tres latos; fintzes mobbília po cicire Sinonimi e contrari letu / otomana Frasi est dormendi in càtiri de òru ◊ de mi nd'iscidai disigiamu s'ora po no riposai in càtiris de fogu ◊ ge at a èssi cosa de nci passai sa noti… mi at a parri de portai púncias in cussu catiredhu! 2. si nci est ghetau in su catiredhu e aconcau s'est (G.Pili) Terminologia scientifica mbl Etimo ctl., spn. catre Traduzioni Francese lit de camp Inglese campbed Spagnolo catre Italiano branda Tedesco Feldbett.

cavaglieràdu , nm Definizione su èssere cavaglieri Traduzioni Francese titre de chevalier Inglese knight hood Spagnolo caballerato Italiano cavalierato Tedesco Ritterwürde.

cavanàle , nm Definizione una parte de su frenu chi si ponet a s'animale, intrau in conca e in murros, sa chi calat in su càvanu o canterzu Sinonimi e contrari canterzale Etimo srd. Traduzioni Francese montant de frein Inglese cheek-strap Spagnolo quijera Italiano sguancia del fréno Tedesco Backenstück.

cèpa , nf: cepra, gepa Definizione cocoroni o preta de sàmbene, orrugu de sàmbene cagiau; linna a tauledhas fines / intèndiri arrancu de cepa = sapíresi in perígulu Sinonimi e contrari drúlluru 2. sa cepa pigosa de s'anima si tiat solovrare 3. su baulu de su mortu fut fatu a tàula cepa Etimo chd. gjeppa Traduzioni Francese caillot de sang Inglese blood clot Spagnolo coágulo, grumo de sangre Italiano coàgulo, grumo di sàngue Tedesco Blutgerinnsel.

cherchizòne , nm: crechigione Definizione matighedha de crecu, comente dhue ndh'at chi abbarrat bascitu, a tupa, mescamente candho essit de s'arraighina de una mata segada Frasi solu su cherchizone bi est creschindhe in sas terras chentza prus aradas Etimo srd. Traduzioni Francese bourgeon de chêne Inglese oak sprout Spagnolo chaparra, sardón Italiano querciòlo Tedesco junge Eiche.

cherrítzu , nm: chirritzu Definizione frocu, chirrione o matucone de lana a filare, su tanti chi si ponet in sa cannuga e fintzes chirrione de pilos, is pilos / chirritzilongu = nau de ccn., chi portat is pilos longos meda Sinonimi e contrari cannugada, cugusta, pubada / cabagliera 2. pro nois sos cherritzos sunt sos pilos ◊ si no faghes a bonu ti tiro sos chirritzos! (Z.Porcu) Etimo srd. Traduzioni Francese flocon, boucle de cheveux Inglese tuft Spagnolo mechón Italiano pennécchio Tedesco Spinnrocken.

chessòne , nm Definizione tupa manna de modhitzi Traduzioni Francese maquis de lentisque Inglese lentisk brushland Spagnolo lentiscal Italiano macchióne di lentìschio Tedesco Niederwald von Mastixbäumen.

chíbbalu, chíbbaru , agt: chíbberu Definizione dhu narant pruschetotu de animales candho funt tzatzaos, prenos, e de produtos de sa terra candho essint bellos prenos, e de cosas ufradas; nau de gente, candho unu si credet unu pagu tropu o est ufrau (nau de sa natura de su mascu = arreta) Sinonimi e contrari imbénnidu, introtzu, intrusciadu, pienu, zibbu / càdriu, crípinu, crispu, intreu, téteru, ufradu | ctr. acalamau, lentu, lenu Modi di dire csn: fiadu chíbberu = animali sanu, bellu e grassu; zúghere sa fune in chíbberu = zúghere sa fune tirada, crispa; èssere chíbberu (nadu de unu pro comente faghet) = èssere intreu, crèresi tropu, èssere ammurrionadu Frasi zughiat sas titas chíbberas ca fit una die chena allatare ◊ tiu Antiogu fit cun ojos de braja a petus chíbberu ◊ giughet un'anca chíbbera, ofiada chi paret chi bi l'apant sulada ◊ s'ispiga chi siat bella e chíbbera e dogni ranu peset mesa líbbera! 2. s'abba calat chíbbera e su bentu che la fuetat atesu ◊ chilco a passu chíbberu in caminu peràulas chi mi abberzant in giaru como e cras puru de sas pedras su faedhu…(G.Fiori) 3. già sezis pagu chíbberu, oe: ite azis irmurzadu, canna de rú?! ◊ zughes sas piberistas longas e chíbberas che tudha de porcu Etimo ltn. gibber, -era, -erum Traduzioni Francese turgescent, prospère, bouffi d'orgueil, plein de morgue Inglese turgid, prosperous Spagnolo túrgido, próspero, orgulloso, arrogante Italiano tùrgido, prosperóso, trónfio Tedesco prall, blühend, aufgeblasen.

chíci , avb, nm, agt: chício, chissi, chito, chitzi, chitzo, chitzu 1 Definizione nau de tempus, ora antibitzada, chi benit innanti a cunfrontu de un'àtera calesiògiat ora de sa die, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima po s'ora chi si costumat a si ndhe pesare / min. chitzixedhu = su mengianu a bonora, chito meda, chito chito Sinonimi e contrari cisso | ctr. trigadiu, taldu Modi di dire csn: chito chito = a chitzi meda; in chitzi = a su chitzi; chitzi mannu = chito meda; a parte de chitzu = candho comintzat a èssere chito, su manzanu, chito etotu Frasi aisetade, tantu est chito! ◊ mi parit chitzixedhu, ancora! ◊ poburitu de mei, chi seu ghimallendi de chitzi mannu fintzas a merí! ◊ bae como, gai torras chito ◊ istasero mi che corco chito ca manzanu peso a sas bàtoro ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ che semus essidos chito chito a múrghere sa robba 2. fint móvidos su chito ◊ andas dónnia chitzi a iscurtai sa missa ◊ mammai est pesada de chitzi mannu ◊ Antoni cussu chitzi ci fiat essiu po andai a cassa ◊ issu partit a su chitzu po andai a su sartu 3. una manzana chita che la ponzei currendhe in su casifíciu Cognomi e Proverbi prb: si cheres vívere sanu pesa chito su manzanu Terminologia scientifica sdi Etimo ltn. cito/citius Traduzioni Francese de bonne heure, tôt Inglese early Spagnolo pronto Italiano prèsto, di buonóra Tedesco früh.

chighinàrzu , agt Definizione chi istat imbuscinau in su chinisu, totu brutu de chinisu Sinonimi e contrari chighineri, chijinalzu Etimo srd. Traduzioni Francese sale de cendre (ou couvert) Inglese ashy Spagnolo ceniciento Italiano ceneróso Tedesco mit Asche bedeckt.

chíma , nf, nm: chimu 1, cima Definizione su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli Sinonimi e contrari cimixedha, coma, coramedhu, frandha 1, puntioledha, rampu / síriu Frasi sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas 2. in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates! Terminologia scientifica rbr Etimo ltn. cima Traduzioni Francese bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes Inglese cyme Spagnolo cogollo Italiano punta tènera e sottile delle piante, gètto di alcune èrbe Tedesco Trieb, Sproß.

chinnída, chínnidha , nf: cinnia, cinnida Definizione móvia de is ogos, ma fintzes de una css. parte de sa carena coment'e in s'idea de fàere calecuna cosa Sinonimi e contrari acínnidu, móida, tzinnida / chínnita, cinnita Frasi inoraona, ajó, ischida: apena apena a sa boghe supentis, betas su túnciu ma… mancu una chinnida faghes! ◊ at fatu una chínnida de conca ◊ s'uricra mi est drinnendhe e apo a chínnidhas s'ocru ◊ de ogu una cinnia si potzu ti fatzu Etimo srd. Traduzioni Francese signe, cligner de l'oeil Inglese nod, wink Spagnolo seña, ademán (m) Italiano cénno, mòssa Tedesco Wink.

«« Cerca di nuovo