buratinéri , nm Definizione gioghistu chi manígiat o faet mòvere is buratinos, is mascaredhas Sinonimi e contrari marioneteri, pupularzu Traduzioni Francese montreur de marionnettes, marionnettiste Inglese pupeteer Spagnolo titiritero Italiano burattinàio Tedesco Marionettenspieler.

burrída , nf: burrira Definizione genia de pische e genia de papare, manera de coghinare e cundhire (bagna e aghedu) segundhu su pische (mussola, scrita) Sinonimi e contrari bastinu Frasi lebit ca tengu porcedhu ammurtau e burrida cun àterus mandiaris! ◊ chi andas a innias ti ndi depis iscaresci de sa patata a ischiscionera e de sa burrira! 2. cantendi de mengianu chitzi est iscimingendimí, mi est faendi sa conca a burrira! Terminologia scientifica mng, psc, scyliorhinus canicula Etimo itl.l buridda Traduzioni Francese roussette, chat de mer Inglese sea cat (fish) Spagnolo pintarroja Italiano gattùccio di mare Tedesco Katzenhai.

busciàrdu , nm Definizione tempus fadhidu po fàere faina a borta a borta in duos o in medas Sinonimi e contrari turnu 1 Modi di dire csn: a b. = s'unu cun s'àteru, a borta a borta; èssiri de b. = dare su càmbiu a un'àteru in su triballu, pigaindi su busciardu a unu Traduzioni Francese à tour de rôle, roulement, service Inglese turn Spagnolo turno Italiano turno Tedesco Schicht.

butonèra , nf: abbutonera Definizione filera de butones, de prata, in is bratzos de unos cantu costúmenes (o fintzes in àteru bestimentu e àteru tretu); in sa carena de su mascu, genia de búscia inue funt is butones Sinonimi e contrari cogionera / cdh. butunera Terminologia scientifica cst, crn Etimo ctl. botonera Traduzioni Francese rangée de boutons Inglese row of buttons Spagnolo botonadura Italiano bottonièra Tedesco Knopfreihe.

càbadu , nm: càbidu, càbiru, càbudu, càpudu Definizione su tretu inue cuménciat (o acabbat) unu filu, una chistione, bicu de orrobba (es. muncadoredhu, pannitzu); càbidu est fintzes pane chi si faet po dhu giare a is piciochedhos a su candhelarzu úrtima die de annu o, in àteru logu, po dhu papare sa die de Is Tres Gurreis / pira de càbudu = pira premedia, cabudàrgia Sinonimi e contrari cabu, punta Modi di dire csn: su c. de sa canna de is pulmonis = cannighinas; a c. de cena, su c. de cena = apustis chenadu; a c. de un'annu = a s'agabbada de un'annu, pustis de un'annu; fai càbudu a (unu logu, camminendi)= imbàtere, corparechela in…; lassai a unu a malu c. = a sirba sua, chentza ghia, chentza annestru, irbandhonadu; s'arbei a c. = sa chi andhat addainanti, de ghia, cabidiana; bogai de c. = bogare de cabu, tasire unu triballu, lassare a pèrdere una chistione, isbandonai cosa, agabbai de circai forrogus; donai càbidu = (in sas cummédias) finire de nàrrere su chi unu depet, a manera chi su cumpanzu cumprendhat chi tocat a isse a nàrrere sa parte sua; pigai c. de una cosa = leare oru, chircare de ischire carchi cosa de una chistione; agatai su c. de una chistione = bogare de ragas de una cosa; fuiri su càbudu = imbrutàresi, cagàresi; de corru in càbidu = de un'ala a s'àtera; su càpudu de s'arrexonamentu, de unu líbburu; lòmpere in càbadu (nadu de frutu)= lòmpere premediu Frasi su càbudu de sa funi, de su filu ◊ is làmbrigas infundiant su càbudu de su mucadori (N.Laconi)◊ is giogadoris pigant is cuatru càbudus de su mucadori tenendidhu isténdiu ◊ at biu una tialla manna chi, tenta a is cuatru càpudus, lompiat finas a terra ◊ medas ant a aproillai de dónnia càpudu de sa Terra (Ev.) 2. at a benni a innòi custu càbudu de merí ◊ unu càbudu de cena fuat andau a domu de sa picioca 3. ma poita su pipiu dhu lassais aici a malu càbudu? ◊ nc'est bessia: a disígiu a lassai sa domu a mau càbudu!…◊ candu mai ia a lassai sa butega a mau càbudu?!…◊ ocanno sa castagna paret lompenno in càbadu ◊ sa notítzia nc'iat fatu càbudu a Roma! 4. bogamidhu de càbidu! ◊ bogamidhu de càbudu, no mi trumbullist s'istògumu! ◊ ammarolla funt isderrutas custas domus: dhas ant bogadas de càbidu! 5. no nc'est che su predi po ndi bogai càbudu a dónnia cosa 6. candu unu est andau a iscola ciai dhi torrat càbudu! 7. pigau càbidu nd'eis, de cussa cosa? ◊ gei no arrannesceus a dhi ponni càbudu a custa cosa! Etimo ltn. caput Traduzioni Francese bout de l'écheveau Inglese end of skein, end Spagnolo cabo, remate Italiano bàndolo, estremità, cócca Tedesco Stranganfang, Ende, Zipfel.

cabidannítu, cabidannítzu , agt Definizione chi est de cabudanni, chi benit o lompet in cabudanni / pira cabidannita Etimo srd. Traduzioni Francese de septembre Inglese september Spagnolo septembrino Italiano settembrino Tedesco September.

cabidiànu , agt: cabudianu Definizione chi benit o andhat prus a innanti de un'àteru, de un'àtera cosa, chi est in primu pupa; nau de frutuàriu, chi benit o lompet a presse, lompet cabudàrgiu / màsciu cabidianu, berbeghe cabidiana = mascu, brebei de ghia Sinonimi e contrari cabidraxu, premediu | ctr. regadiu, coàinu Frasi sos tronos sunt cabidianos de sos lampos Etimo srd. Traduzioni Francese précédent, chef de file Inglese previous, leader Spagnolo batidor, que precede, primero de una fila Italiano guidaiòlo, precedènte, che precede, capofila Tedesco Leit…, vorige, erste, Erste.

càbu , nm: capu Definizione s'úrtimu tretu o fintzes su coménciu, su primu tretu de una cosa (filu, fune, tiàgia, lentzolu, muncadore, e àteru, cosa longa); capacidade de pentzare a is cosas, de dhas fàere bene, cun incuru, cun imprastu; unu chi cumandhat àteros in calecunu grupu organizau: in sa cumpangia de is barracellos, chie po importu benit luego apustis de su capitanu / min. cabighedhu Sinonimi e contrari càbadu, cabutzu, cabútzulu / abbistesa, fracongia, giudísciu, imprastu Modi di dire csn: unu c. de filu = agullada, soga, un'arrogu de filu (itl. gugliata, su tantu de filu chi s'intrat in s'agu pro cosire); su c. de sa fune = aundi sa funi acabbat (o aundi cummentzat), coatza; zúghere c. = tènniri abbistesa; èssere de c. = abbistu, zudissiosu; àere, leare c. de una cosa = leare oru, circai de isciri; pònnere c. a fàghere una cosa = fai sa cosa cun coidau e assentu; dare, torrare c. de una cosa = dare segurtade, torrai isceda; bogare de c. = acabbai de…, lassai de fai una faina; bocare capu, bocare capu bonu de una cosa = agatare su médiu, resessire a fàghere una cosa, bogare ragas; cabu b'at!… = no bi at cabu, dhui at pagu de crèiri, de isperai; no s'at c. si…, chie ndh'at c. chi… = chini dhu scit si…, bae e ischi si…; pònnere in capu a unu, de una cosa = incarrigai a unu pro dha fai; su c., nessi! = aite tiat èssere!, est totu in debbadas! Frasi su cabu de su filu, de sa fune, de s'atzola, sos cabos de su mucadore, de su pannitzu, de sa tiaza ◊ si agatades sos nodos, chircade su cabu a ixobare ◊ su trabballu no at capu ◊ a cabu de un'ora est beniu a ndi dhus iscidai ◊ a cabu de un'annu, de unu mese 2. in cussa famíllia no bi at ne cabu e ne coa ◊ chie zuchet capu, sas bachianas las prétziat comente tocat ◊ sa pessone, si zuchet capu, fachet benes e àteru ◊ pensa de ti rimediare, e no sias a cabu de criadura! ◊ ponebbei cabu, mih, a istudiare, no ti botzent! ◊ e ite ndhe at a bogare de cussu triballu si no bi ponet cabu?! ◊ no ponzas fatu a isse, chi no bi at cabu in su chi ti narat! ◊ cabu b'at, pessas, in su chi faghet cussu!… est unu macu! ◊ mi abbizo de s'errore chi cun malu cabu apo fatu ◊ pro su malu cabu chi zughet depet fàghere sa cosa a duas bias 3. chie ndhe at cabu si at a fàghere tempus bonu, cras?! ◊ leadu cabu ndhe as de su chi est nendhe sa zente, de su chi ant fatu istanote? ◊ po ponner cabu a su Vangelu tou che as bogadu su betzu po su nou ◊ currindhe allirgu, su pipiu no at postu mancu capu a sa camisedha chi dhi piculaiat in palas 4. bogàdeli de cabu, como, ca sezis istracos! ◊ trabballant fintzas a chi li bocant de capu ◊ chi sichies de custu tamanu no nche bocaes capu bonu! ◊ a sas noe li bogamus de cabu ◊ mezus che la secamus inoche, tantu non ndhe bocamus capu, oje! 5. ocannu no ndhe poto incolliare una: e mighi mi ndh'at faladu de suore! Su cabu, nessi! (G.Ruju)◊ est andhadu a Tàtari e no at fatu nudha: su cabu, nessi! ◊ dai cussa meighina no ndhe apo àpidu profetu: su cabu, nessi! (G.Ruju) 6. bisonzat de pònnere in capu sos amicos pro fàchere sa paradura Etimo ltn. capus Traduzioni Francese bout de l'écheveau Inglese end of skein Spagnolo cabo, esmero Italiano bàndolo, estremità, diligènza Tedesco Stranganfang, Ende, Fleiß.

caciúmbu , nm Definizione una genia de pramma de is regiones tropicales chi faet una genia de nughe de unu o duos chilos, cun d-unu buidedhu aintru ue dhue at un'abbarolu unu pagu biancu, druche: sa prupa est bianca, tostada, a pígiu grussu, apicigada a su corgiolu de fora, tostau meda Sinonimi e contrari còcu Terminologia scientifica frt, Cocos nucifera Etimo ctl. catxumbo Traduzioni Francese cocotier, noix de coco Inglese coconut (palm) Spagnolo cocotero, coco Italiano palma e nóce di còcco Tedesco Kokospalm, Kokosnuß.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definizione àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Sinonimi e contrari acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Modi di dire csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Frasi apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Traduzioni Francese gagner de quoi vivre à la sueur de son front Inglese to gain with sacrifice Spagnolo gañar con sacrificio Italiano guadagnare con sacrifìcio Tedesco mühsam verdienen.

cadimàre , vrb Definizione abbrandhare proendho, cessare de pròere Sinonimi e contrari istansciare Traduzioni Francese cesser de pleuvoir Inglese to stop raining Spagnolo gotear Italiano spiòvere Tedesco aufhören zu regnen.

cadíssu , nm Definizione orrobba de lana, tira de orrobba Frasi in sos ojos no bi zughet cadissos! ◊ sos bator moros de sa bandhera sarda zughent sos cadissos Etimo spn. cadiz Traduzioni Francese étoffe de laine grossière, bandeau Inglese woollen cloth Spagnolo tejido de lana tosco Italiano stòffa di lana grossolana, bènda Tedesco grober Wollstoff, Binde.

cadrànzu , nm Definizione in su fundhu de sa bide, genia de nodu, de cambu chi no ant segau bene a paris Traduzioni Francese loupe (excroissance de l'arbre) Inglese lump Spagnolo nudo, habón Italiano bitórzolo Tedesco Knolle.

cadredhaméntu , nm Definizione su atripare is peis a terra comente faet chie no bolet abbarrare o no bolet calecuna cosa Sinonimi e contrari acuadhinadura, cadredhada, cadredhadura, cadredhu Etimo srd. Traduzioni Francese remuement de pieds par souffrance Inglese fidgeting Spagnolo forcejeo de los pies Italiano dimenìo con i pièdi per insofferènza di qlcs Tedesco Schlenkern.

cagadía , nf: cogodia Definizione fodhe, frutu aortitzu de sa pruna, chi no ammadurat s'ossu e chi no dhu sèberat de sa prupa: abbarrat coment'e teghighedha, buida in mesu, ladita, modhe, in colore tra birde e biancu, bona a papare, de sabore marigosu, e apustis si sicat deunudotu Sinonimi e contrari tacatia 2. s'amistade issoro ch'est finida in cogodia e no si sunt mancu piús faedhados! Terminologia scientifica rbr Etimo srd. Traduzioni Francese fruit rabougri de la ronce Inglese withered fruit of the plum tree Spagnolo fruto apestado del endrino Italiano frutto imbozzacchito del pruno Tedesco eingeschrumpfter Frucht des Pflaumenbaums.

cagallonédhu , nm Definizione sa làdhara de sa craba, ledàmine abballinadu Sinonimi e contrari cadhajoni, ghiritoni, gradhajone, ladhagione, làdhara Traduzioni Francese crotte de chèvre Inglese dung Spagnolo cagarruta Italiano cacherèllo Tedesco Kötel.

cagliàda , nf: callada Definizione su s'istare mudos, citios, su si firmare de foedhare Sinonimi e contrari acaida, cedada, citida | ctr. faedhada Frasi sa cagliada est risposta ◊ fit a chistionu, ma comente li ant nadu cosa at fatu sa callada Etimo srd. Traduzioni Francese action de se taire Inglese action of being silent Spagnolo callada Italiano atto di tacére Tedesco Schweigen.

caixedhabbiànca , nf Definizione orrúndhine o runduledha marina Terminologia scientifica pzn, sterna albifrons Traduzioni Francese hirondelle de mer, Sterne Inglese shear-water Spagnolo tindío Italiano fraticèllo Tedesco Zwergseeschwalbe.

calastrínu , nm: calestrinu Definizione genia de traessa po mantènnere duas bigas de calecuna cosa acostias apare Etimo itl. Traduzioni Francese mince pièce de bois servant de support Inglese small chock Spagnolo telera Italiano calastrèllo Tedesco Unterlegebalken.

calavèra , nf: calivera Definizione is ossos de conca de su mortu (ma nau fintzes po totu sa carena) Sinonimi e contrari calavre 2. is tumbas de gigantis no serbiant po óminis de calivera o contomaxi manna, ma po interrai paris medas personas (B.Erdas) Etimo spn. Traduzioni Francese crâne, tête de mort Inglese skull Spagnolo calavera Italiano tèschio Tedesco Schädel.

«« Cerca di nuovo