Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

tunchiàre , vrb: atunchiare, ciunchiare, (túncia túncia, pro túnciare = nr. tunciatúncia, protunciàre) tunciare, tzunchiai Definitzione istare o èssere a tzúnchios mescamente po dolore, maladia, ma fintzes po gosu; su si chesciare, istare a lamentu po calecuna cosa chi no andhat comente si iat a bòllere; su abboghinare de su cane candho dhu cracant Sinònimos e contràrios agemenai, bemire, chesciai, grèmmere, intzunchiai, nitzulare / muschiare, musci Frases bidèndhemi atristadu, finas sas pedras túnciant pro su dolu ◊ ruet sentza alas in terra, brujendhe, túncia túncia, cansada e chimerendhe 2. ant terrinu meda, ma túnciant pibièndhesi de no ndhe àere cantu bastat ◊ sos pòveros túnciant ca in sa partimenta de sos pagamentos sos printzipales pagant piús pagu ◊ mudu: marranu chi túncies! ◊ mancu tunciadu at Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gémir, glapir, japper Ingresu to whine Ispagnolu gemir, aullar Italianu gèmere, mugolare, uggiolare Tedescu stöhnen, winseln.

túndhere , vrb: túndiri, túnnere Definitzione segare sa lana a paris de sa pedhe a is brebès (e, nau a brulla, segare is pilos)/ ger. tundhendhe, tundhindhe, pps. túndiu, tusu Frases bi aiat ferros de túnnere a bènnere ◊ cust'iscola no est fata pro pesare bestiàmine, túndhere lana, barminare, filare e tèssere, sestare e cosire, istirare e bestire ◊ finas a rughe in conca los ant tusos! ◊ sa brebei bollit túndia paris, no a iscalitas! Terminologia iscientìfica pstr Ètimu ltn. tondere Tradutziones Frantzesu tondre Ingresu to shear Ispagnolu esquilar Italianu tosare Tedescu scheren.

turrài , vrb: aturrai 1, turrare, turrari Definitzione pònnere in su fogu sa cosa fintzes chi essit assada, àrrida de si segare e fàere a farinos cun facilidade atrotigandhodha o pistandhodha e in colore de castàngia, passada a fogu Sinònimos e contràrios ansare, arridae Frases si turrat su gafè, fitas de pane, méndhula, nuxedha ◊ in àteros tempos sa raighina de sa tzicória si turraiat po fàere su cafè Ètimu ctl., spn. torrar, turrar Tradutziones Frantzesu torréfier Ingresu to roast Ispagnolu tostar Italianu torrefare Tedescu rösten.

turulàre , vrb Definitzione istare a tórulos, a boghes, a lamentos Sinònimos e contràrios abeliai, agruguai, agrumiai, arrulliai, borulare, corojare, gurruliai, intzunchiai, torrunzare Tradutziones Frantzesu gémir, glapir Ingresu to whimper Ispagnolu gemir Italianu mugolare Tedescu winseln.

tuscíre , vrb: tussire, tussiri Definitzione torrare s'àlidu a cropu e a boghe po neghe chi giaet ifadu in su gúturu o in bruncos Sinònimos e contràrios tusciare Frases túscio, sono sas manos e no fuit ma in feos iscríulos s'istruit ◊ dèu tostorrudu, prepotenti, e agoa… agoa mi dha tussu! ◊ tuscis forte tantu chi sos pimones s'intendhent a sonizos ◊ tussindhe ses… leadu fritu as? Ètimu ltn. tussire Tradutziones Frantzesu tousser Ingresu to cough Ispagnolu toser Italianu tossire Tedescu husten.

tuturàre , vrb Definitzione nàrrere cosa a crítiga Sinònimos e contràrios ataciai, criticai Tradutziones Frantzesu censurer Ingresu to censure Ispagnolu censurar Italianu censurare Tedescu zensieren.

tuvucàre , vrb Definitzione fàere tuvudu, fundhudu Sinònimos e contràrios afungurai, aprofundai, aprofundhire, devucare, indevucare, istuvucare, stuvulai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu creuser Ingresu to hollow out Ispagnolu ahuecar Italianu incavare, approfondire Tedescu aushöhlen.

tzacài , vrb: ciacai, sacai, tzacare 1, tzacari Definitzione fàere tzàcurru coment'e de cosa chi iscópiat, isperrare, afilare, apèrrere a cropu, segare a crepadura, crepare de su fritu o de àteru: in cobertantza, su si pigare arrennegu, foedhare male po fele, po tzacu; fintzes iscúdere (po su sonu a cropu chi faet), fàere camminu, andhare, intrare Sinònimos e contràrios abbèrrere, afilai, calpire, cannire, cherpai, filiri, fresai, ischisciai, iscopiare, iscrafangiai, issacai, scanniri, sinniai, tzacarrai, tzocare / incrivire, iscúdere Maneras de nàrrere csn: tzacai a perda = iscúdere a pedra; tzacai is peis a terra = istribitare (pro arrennegu); pratu tzacau = afiladu, cannidu; fai su crepatzaca a unu = fai su crepa crepa, fàchere su derre, fàghere carchi cosa a crebu, mancari crebet, s'àteru Frases nemus ghetat binu nou in istrexus bècius, poita su binu dhus tzacat ◊ sa canna si tzacat si pagu pagu dha fortzant ◊ portat is manus tzacadas de su frius ◊ e innui si depit tzacai s'ou, in punta o in mesu? ◊ papendi cussa cosa gei no si ant a tzacai sa brenti, no! ◊ mi depit pagai su chi mi depit, mancai tzachit… o crepit! ◊ po s'isfortzu de ai arrísiu tropu, dhi fiat tzacada una vena ◊ tzaca, manedha, ca benit babbai! ◊ tzacant is guetus arendi su celu ◊ est tzachendi de s'arrennegu ◊ in su fogu tzacat sa linna frisca, pruscatotu sa folla 2. a su fillu dhi at tzacau una bussinara ◊ lah ca ti tzacu, chi no abarras chietu! ◊ at tzacau su pratu a terra candu at ghetau sa gràtzia a is isposus ◊ mi benit ganas de dha tzacari a su muru ◊ si ti ponit chinta ti tzacat a frastimu, lah! ◊ castiadí e circa de nci tzacai su nuncu! ◊ ci fio a su postu tuo, dhi aio tzacau unu lampu e dhos io abbruscaos cummente a is tiauledhos de s'inferru! 3. toca, tzaca stradoni! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fendre, éclater, crépiter Ingresu to crack Ispagnolu hender, reventar, crepitar Italianu fèndere, fessurare, scoppiare, crepitare Tedescu spalten, bersten.

tzacàre , vrb Definitzione istichire, intrare in mesu, aintru, a fortza, ue dhue at pagu logu o no andhat tanti bene; su si pònnere aintru, in mesu de ccn. chistione Sinònimos e contràrios fichire, imberzire, infruncuai, insertai, intupire, istichire, pònnere | ctr. bocare, leai / essire Maneras de nàrrere csn: tz. in ragas = manigare, bufare, betare a corpus, fai su mangiufoni; tz. fogu = apuntai o pònnere fogu; tzacaresiche una cosa in s'ogru (nadu cun fele) = fagheresindhe própiu nudha, èssere cosa chi no serbit a nudha (comenti a nàrriri ca no est bella mancus a si nci dha istichiri in is ogus); tzacàresi fora = fai su bandidu, abbandidai Frases che mere, si che tzacheit in domo de cudhu a prepoténtzia ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones ◊ inue ti che ses tzachendhe: no bides chi no bi at logu?! ◊ no che tzaches sas berbeghes a s'ortu ca podent fàghere dannu! ◊ leat impresse e si che tzacat in petorras su tzoculate chi aiat furadu! 2. su pane si che l'at tzacadu in ragas totu isse! ◊ custa cosa guasta in s'ogru ti la tzacas? frundhichela, aite ti la muntenes?! 3. - Ehi si mi tzaco fora!… - nachi naraiat unu afelonadu, e a bandhidare etotu est essidu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu introduire, se faufiler, se fourrer, s'entremettre Ingresu to drive in, to slip in, to meddle Ispagnolu meter, entremeterse Italianu introdurre, inserire, ficcare, intrufolarsi, introméttersi Tedescu stecken, sich einmischen.

tzacarrài , vrb: tzacarrare, tzacarriai, tzacurrare, tzancurrare Definitzione fàere tzocu, tzàcurru coment'e de cosa àrrida o chídrina segandho, isperrandho, matzigandho (nau fintzes própriu po matzigare, istrecare a dentes cosa tostada) Sinònimos e contràrios acorriatare, isbombiare, iscochidai, itzacarrai, sacai, tochedhare, trochedhare, tzachedhare, tzachidai, tzocai Maneras de nàrrere csn: tz. is dentis = arrodare de dentes; tz. sa nuxedha cun is dentis = traghedhare, segare sa nantzola a mossu; àxina chi tzacarrat = aghedhosa; tz. is manus = tzocare sas manos Frases s'intendit sa frúsia de su fogu tzacarrendi ◊ gei at tzacarrau cussu tronu!…◊ mi pongat àxina bella, chi tzacarrit ◊ prima de nci andai at fatu custu tzacarru… ancu dhi tzacarrint is barras! ◊ est tzacurrandhe che procu in àurra! ◊ sas pitzinnas sunt tzacarrandhe chivarzu frissu ◊ femu tzacarrendi cíxiri e nuxedha 2. tzacarru perda de fogu de cantu seu barra forti ◊ su pani dh'apu tzacarrau in tres mússius Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crépiter, éclater Ingresu to crackle, to burst, to roar Ispagnolu crepitar, estallar Italianu crepitare, scoppiettare, scoppiare, rombare Tedescu bersten, knistern.

tzachidài, tzachidàre , vrb: tzachitare Definitzione fàere tzàchidu, sonu o tzocu coment'e de cosa tostada àrrida o chídrina segandho, abbruxandho, iscopiandho / tz. sas dentes = traghedhare, tzacurrare Sinònimos e contràrios tzacarrai, tzocai / isciopai Frases bolos de pigas tzàchidant che foete in sas castanzas (G.Fiori)◊ su tzachitare de sa fiama no lassaiat intèndhere sas boghes ◊ chentza mancu avrèschere faghiant tzachidare su telarzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu détoner Ingresu to detonate Ispagnolu detonar Italianu detonare Tedescu explodieren.

tzacoràre , vrb: atzacorare Definitzione pigare o tènnere tzacoradura, èssere malaidóngiu, ingòllere calecuna maladia Sinònimos e contràrios ammagangiai, magunire, tacare, tunconire Frases su fritu s'intendhet intro de carre punghicosu che fritza, tzacorandhe intas su sàmbene 2. est tzacorau a prummones ◊ fintzas in crésia pessabat a cussu budhone tzacorau (S.Spiggia) Tradutziones Frantzesu abattre Ingresu to crush Ispagnolu abollar, magullarse, debilitarse Italianu acciaccare Tedescu schwächen.

tzaculàre , vrb Definitzione istare e mòvere a modhe in mesu de s'abba / tzaculare sas manos = tzacurrare is manos, fàere su tzacarramanu Sinònimos e contràrios abbanzulicare Frases como tzàculo tra pischinas e ludraos in mesu de ischifosos erribios ◊ a bívere in mare s'istat che sennore: àera, sole, locos de incantare, tzaculandhe e godindhe su calore ◊ mentres mamma tua est lavandhe, tue tzàculas in pitus de s'abba Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu barboter Ingresu to wallow Ispagnolu chapotear Italianu sguazzare Tedescu planschen.

tzampitàre , vrb: tzapitare Definitzione trebballare sa terra, is laores, a tzapita, a marronedhu Sinònimos e contràrios marritai, marruntzedhare Frases istracu ses a mesa manzanada, apenas duas oras tzapitendhe Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu biner, sarcler Ingresu to weed Ispagnolu escardar Italianu zappettare, sarchiare Tedescu leicht behacken.

tzantziàre, tzantzicàre , vrb: sansiai, tzantzigare Definitzione fàere o giare unu movimentu de andhetorra a cosa apicada o fintzes posta in terra ma de pòdere mòvere chentza dificurtade; iscutulare, mòvere a forte, a iscutuladura; busigare, giare incruescu, istrobbu Sinònimos e contràrios bantzicare, chigliare, intzainnai, lachedhare, sachedhare / saidare, tzantzichedhare / busigare Frases custa pitzinna ballendhe si tzàntzigat totu 2. sas frunzas de sas àrbures tzàntzigant comente andhat bentu ◊ bandhelas tzantzigadas dae frinas ◊ su bentu est tzantzighendhe sas àrbures 3. mih su dílicu, chi no si cheret tzantzicau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu osciller Ingresu to oscillate, to dangle Ispagnolu oscilar Italianu oscillare, ciondolare Tedescu schwanken.

tzapàre 1 , vrb: aciapai* Definitzione agatare cosa comente podet capitare o fintzes cricandho apostadamente, fintzes cassare Sinònimos e contràrios acatare, aciocai, cassai, furai, segudare, tènnere / abbrancai, acafai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, collire Frases nos semus tzapaos chin d-una gama manna ◊ tzapadu mi dh'as su chi no narat fàulas!…◊ as sizidu cussa veridade ma chene la tzapare 2. ebbenemindhe ca ndhe cullies de bellu dinare si ndhe tzapaes meda e la bendhies, sa cosa! 3. s'àbbile falat a tzapare carchi pudha o carchi anzone Tradutziones Frantzesu surprendre Ingresu to find, to catch Ispagnolu encontrar, sorprender Italianu trovare, sorprèndere Tedescu finden, ertappen.

tzarodhài , vrb: aciarollai*, tzorodhai, tzorodhare Definitzione nàrrere o fàere is cosas a improdhu, betare is cosas a s'afaiu, chentza órdine, chentza critériu, fàere atzerodhos Sinònimos e contràrios aciapuciae, aciorobedhare, acoredhai, afioncai, allarodhai, impiastai, improdhai, inciorodhare Tradutziones Frantzesu parler à tort et à travers Ingresu to talk nonsense Ispagnolu embarullar, badajear Italianu fare o dire a vànvera, sènza critèrio Tedescu unüberlegt daherreden, aufs Geratewohl handeln.

tzaviài, tzaviàre , vrb: aciaviai Definitzione betare o fàere tzàvius, orrosinas, betare istídhigos, abbighedha fine Sinònimos e contràrios arrosinai, arrusciai, cibinare, istedhiare, modhinare, papuschiare, paspiare, proighinai, spripidhai, tziviai Frases tzàviat s'abba in su pamentu pro pòdere mundhare bene sa domo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu asperger, pleuviner Ingresu to sprinkle, to drizzle Ispagnolu rociar, lloviznar Italianu spruzzare, piovigginare Tedescu bespritzen, nieseln.

tzèrghere , vrb: atèrghere Definitzione tzacare in ragas, betare a corpus, papare meda, cun asuria Sinònimos e contràrios abbudagare, abbudhescare, atatamacare, atatare, imbrentai, incolvare, istruntzare Frases fint a dolore de matza pro totu su chi aiant tzérghitu ◊ bonu su porchedhu chi ti as tzérghitu! ◊ totu cudha cosa si l’at tzérghita in d-una ingullita ebbia ◊ tue no as mannicatu: as tzérghitu! Ètimu ltn. tergere. Tradutziones Frantzesu avaler Ingresu to gulp down Ispagnolu engullir Italianu trangugiare Tedescu verschlucken

tzichirriài , vrb: cirrichiai, sirrichiai, tichirriare, tzichirriare, tzinchirriare, tzirrichiai Definitzione su sonare chi faet su linnàmene candho est isfortzau, is armas o ferramentas frigadas apare, is aperturas chi no girant bene in is grofales; nau de gente, chesciare / tzichirriai is barras = arrodar'e dentes, tzacurrare is dentes Sinònimos e contràrios abbochinare, tirriare 1, tzacarrai, tzacazare Frases is dentis mi tzichírriant in buca cument'e unu istrociarrana ◊ ant a prangi tzichirriendu is dentis ◊ in cussu logu dogna porta tzirríchiat, dognunu fumat, dognunu tzérriat… Sambenados e Provèrbios prb: sa peus roda de su carru tzichírriat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grincer Ingresu to creak Ispagnolu chirriar Italianu cigolare Tedescu knarren.

«« Torra a chircare