Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afilàre 1 , vrb: fibai* Definitzione fàere un'afilada, una síngia fine che filu, ma de segada cun cropu o atumbada, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (bidru, terra, o fintzes linnàmene, muros o àteru) Sinònimos e contràrios abbèrrere, cannire, filiri, frasellare, fresai, intzignai, iscrafangiai, sacai, scanniri, sinniai, trapare Frases cussu est unu pratu afilau ◊ su corpu chi li amus dadu, a su piatu, l'at afiladu ◊ custa linna comente sicat si afilat totu Tradutziones Frantzesu fendre Ingresu to cleave Ispagnolu agrietar Italianu fèndere Tedescu spalten.

chinníre 1, chinníri , vrb Definitzione fàere un'aperta, un'afilada, una segada chi paret fine che unu filu, a unu traste de cosa tètera, mescamente a un'istrégiu (in cobertantza, si narat de gente chi bogat fama mala, chi s'imbrutat s'onore) Sinònimos e contràrios abbèrrere, afilai, cannire*, filiri, frasellare, fresai, sacai, scanniri, sinniai, tinnire Frases si chinnit una tassa, una cíchera, e dónnia cicílliu ndi aciocas a domu! Sambenados e Provèrbios prb: tatza chinnida niune la neat Tradutziones Frantzesu fendre, fêler Ingresu to cleave Ispagnolu rajar, resquebrar Italianu fèndere, incrinare Tedescu spalten, einreißen.

fibài , vrb: afilare 1, filai, filare Definitzione fàere una filada, una síngia fine che filu (fibadura), ma de segada chi si faet cun cropu, nau prus che àteru de istrégiu fatu de cosa tostada chídrina (imbidru, terra, ma fintzes linnàmene, muru) Sinònimos e contràrios abbèrrere, cannire, filiri, frasellare, fresai, iscrafangiai, sacai, scanniri, sinniai Frases cussu est unu pratu filau ◊ cussa crésia est a murus filaus 2. si fibat su coru, si trúmbulat su sàngui, s'intruat su sentidu, si trobílicat s'ànima (L.Porcedhu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fendre Ingresu to cleave Ispagnolu hender Italianu fèndere Tedescu spalten.

fresài , vrb: fresare Definitzione fàere a fresa, isperrare, apèrrere a pígios Sinònimos e contràrios iscaltulare / abbèrrere, cannire, crasare, filiri, sacai, scanniri, sinniai Maneras de nàrrere csn: fresare su pane = iscopercare su pane, segare su pane de fresa ororu pro ispitzigare sos duos pizos e ndhe furriare unu a manera de resurtare ambos de su matessi betu ca sunt lísios a parte de fora ma aspros a parte de intro; fresai sa castàngia = trapare, ispitighedhare sa castanza pro no si tzocare arrustindhe Frases fint chie coghindhe e chie fresendhe, a sa cota ◊ su fritu li at fresau sas manos ◊ su sole coghet sa terra faghíndhela fresare Ètimu ltn. fresus Tradutziones Frantzesu fendre, scinder, crevasser, craqueler Ingresu to chapp, to separate, to cleave Ispagnolu hender, escindir, agrietar Italianu fèndere, scìndere, screpolare Tedescu spalten, trennen, rissig machen.

isperràda , nf Definitzione su isperrare; genia de segada Sinònimos e contràrios abbelta, afilada, cannidura, tzacadura / calpidura, fresadura, secada, trapada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fente Ingresu braking Ispagnolu hendedura Italianu spaccata Tedescu Spalten.

isperrài , vrb: isperrare, sperrai Definitzione segare, fàere a perras (o fintzes a fitas), in duas o in medas partes si donniuna si sighit a isperrare Sinònimos e contràrios sperraciae / ispartzire, paltire Frases sonos de fàghere trèmere chelu e terra ch'isperraiant su coro in mesu in mesu ◊ s'isperrat sa linna tropu russa ◊ su cifraxu, a bortas, s’isperrat po fai pistocu o po si dhu papai cun ollu o cun ladru 2. sa pilladra si faet de pira matzi niedha isperrada e sicada in su sole Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fendre, couper, scinder Ingresu to cleave, to divide Ispagnolu hender Italianu spaccare, scìndere Tedescu spalten.

scaravangiài , vrb: iscrafangiai*, scrafangiai Definitzione su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere Sinònimos e contràrios afilai, cheprinare, crebulare, sacai, spreciai / acarrongiai, afrangillonai, afrascillonai, aggraminzonare, aggruncire, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, cipirodhare, frongire / ischerchedhare Frases su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast! 2. custus pannus si funt scrafangiaus 3. no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?! Tradutziones Frantzesu se crevasser, fendre Ingresu to crack, to get chapped Ispagnolu hender, agrietar Italianu fèndersi, screpolarsi Tedescu sich spalten, bersten, rissig werden.

tracàre , vrb: atracare 1 Definitzione su chi faet sa linna candho s'isperrat, s'iscratzat, si aperit a isperradura (mescamente in is frochidhaduras): faet una genia de sonu de cosa àrrida isperradho, faet unu tzàcurru (tracada)/ t. focu = tzacare, apuntai fogu Sinònimos e contràrios sacai Frases faladindhe impresse de cussa nae ca l'intendho trachendhe! 2. dae meda chena piòere, sa terra est intostada e tracada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crépiter, fendre Ingresu to crack (apart) Ispagnolu chascar Italianu crepitare, fèndere Tedescu knistern, spalten.

tzacài , vrb: ciacai, sacai, tzacare 1, tzacari Definitzione fàere tzàcurru coment'e de cosa chi iscópiat, isperrare, afilare, apèrrere a cropu, segare a crepadura, crepare de su fritu o de àteru: in cobertantza, su si pigare arrennegu, foedhare male po fele, po tzacu; fintzes iscúdere (po su sonu a cropu chi faet), fàere camminu, andhare, intrare Sinònimos e contràrios abbèrrere, afilai, calpire, cannire, cherpai, filiri, fresai, ischisciai, iscopiare, iscrafangiai, issacai, scanniri, sinniai, tzacarrai, tzocare / incrivire, iscúdere Maneras de nàrrere csn: tzacai a perda = iscúdere a pedra; tzacai is peis a terra = istribitare (pro arrennegu); pratu tzacau = afiladu, cannidu; fai su crepatzaca a unu = fai su crepa crepa, fàchere su derre, fàghere carchi cosa a crebu, mancari crebet, s'àteru Frases nemus ghetat binu nou in istrexus bècius, poita su binu dhus tzacat ◊ sa canna si tzacat si pagu pagu dha fortzant ◊ portat is manus tzacadas de su frius ◊ e innui si depit tzacai s'ou, in punta o in mesu? ◊ papendi cussa cosa gei no si ant a tzacai sa brenti, no! ◊ mi depit pagai su chi mi depit, mancai tzachit… o crepit! ◊ po s'isfortzu de ai arrísiu tropu, dhi fiat tzacada una vena ◊ tzaca, manedha, ca benit babbai! ◊ tzacant is guetus arendi su celu ◊ est tzachendi de s'arrennegu ◊ in su fogu tzacat sa linna frisca, pruscatotu sa folla 2. a su fillu dhi at tzacau una bussinara ◊ lah ca ti tzacu, chi no abarras chietu! ◊ at tzacau su pratu a terra candu at ghetau sa gràtzia a is isposus ◊ mi benit ganas de dha tzacari a su muru ◊ si ti ponit chinta ti tzacat a frastimu, lah! ◊ castiadí e circa de nci tzacai su nuncu! ◊ ci fio a su postu tuo, dhi aio tzacau unu lampu e dhos io abbruscaos cummente a is tiauledhos de s'inferru! 3. toca, tzaca stradoni! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fendre, éclater, crépiter Ingresu to crack Ispagnolu hender, reventar, crepitar Italianu fèndere, fessurare, scoppiare, crepitare Tedescu spalten, bersten.