tracàre , vrb: atracare 1 Definitzione su chi faet sa linna candho s'isperrat, s'iscratzat, si aperit a isperradura (mescamente in is frochidhaduras): faet una genia de sonu de cosa àrrida isperradho, faet unu tzàcurru (tracada)/ t. focu = tzacare, apuntai fogu Sinònimos e contràrios sacai Frases faladindhe impresse de cussa nae ca l'intendho trachendhe! 2. dae meda chena piòere, sa terra est intostada e tracada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crépiter, fendre Ingresu to crack (apart) Ispagnolu chascar Italianu crepitare, fèndere Tedescu knistern, spalten.

trachedhàre , vrb: atrachedhare, traghedhare, trochedhare Definitzione matzigare cosa àrrida, a tzàcurru; fàere sa moida de su nie candho si càtzigat passandho in pitzu o si movet, su fogu abbruxandho sida frisca, o chi si faet isparandho, tronandho, coment'e segandho cosa àrrida (chi tracat)/ traghedhare fogu = isparai, apuntai fogu Sinònimos e contràrios atracare 1, istochidare, sacai, trachidare, strechedhai, tzacarrai, tzacazare, tzocai / abbruxai, isparai Frases fit totu addolimadu in sa carena, trachedhendhe che carruledhu de canna ◊ su porcu s'intendhet traghedhendhe fae sica ◊ papandhe si trachedhat su pane carasau àrridu ◊ isse vienne vinu e geo trochedhanne caramellas 2. traghèdhali fogu a su ruo! ◊ li ant traghedhadu una fusilada, a su grodhe ◊ nechidau che berre, picat su fusile e trachedhat focu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crépiter Ingresu to crack Ispagnolu crepitar, chascar, crujir Italianu crepitare, scricchiolare, crocchiare Tedescu knistern, knarren.

trachidàre , vrb: trachitare, traghidare, traxidare Definitzione fàere sa moida chi faet su nie candho si càtzigat o si movet, su fogu abbruxandho sida frisca, su tzàcurru chi si faet isparandho, tronandho, coment'e segandho cosa àrrida / traxidare sas dentes = trachedhare Sinònimos e contràrios crachitare, trachedhare Frases su fogarone est traghidendhe e istinchidhendhe ◊ cuss'animale est traxidendhe sas dentes e apo timore meda ◊ chin su fusile puntatu fit prontu a trachitare focu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crépiter Ingresu to rattle Ispagnolu crepitar Italianu crepitare Tedescu knistern.

traculàre , vrb Definitzione èssere pagu seguru, pagu firmu Sinònimos e contràrios tzillicare, tzucurare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tituber, branler Ingresu to stagger Ispagnolu tambalearse Italianu traballare, tentennare Tedescu wackeln.

traduíre , vrb Definitzione bortare, furriare o passare su chi si narat o chi s'iscriet de una limba, unu limbàgiu, a un'àtera, o fintzes a unu sistema de sinnos diferentes Sinònimos e contràrios tradúsiri Ètimu ctl. tradu(h)ir Tradutziones Frantzesu traduire Ingresu to translate Ispagnolu traducir Italianu tradurre Tedescu übersetzen.

traessài , vrb: atraessare, traessare, traversai, traversare, travessai, travessare, tressai, tressare Definitzione passare a istúturu, passare in d-unu logu o in d-una cosa andhandho de una bandha a s'àtera, passare in mesu, istare in giru, pònnere in mesu fintzes a istrobbu, a intzegu; acapiare, passare lobos de cosa po acapiare Sinònimos e contràrios aggrucare, atravigare, atreminare, atruessai, ruciare, tressiri / atrociai, liai, prèndhere Frases un'istella che coa de fogu traessat s'aera ◊ traessendhe unu frúmene ch'est rutu su ponte ◊ fustei no si tressit in mesu! ◊ de candu ses tressendudí in mesu de peis!…◊ candu si dhui tressat su diàulu isciúsciat totu ◊ acanta de s'arriu si est tressau unu e si ndi est atzicada 2. portat truncus tressaus cun funis e filu de ferru ◊ po guvernai nci bolit fortza e coru firmu ca est genti mala a tressai ◊ ti bollu tressai in su tzugu una cannaca Ètimu ltn. tra(n)sversare Tradutziones Frantzesu traverser, parcourir Ingresu to run through Ispagnolu cruzar, recurrir Italianu attraversare, percórrere Tedescu durchlaufen.

tragagiài, tragagiàre , vrb: tragagliai, tragallai, traghillai Definitzione nàrrere calliones, cosas chi no funt, bogare fogu a un'àteru, nàrrere male de ccn.; fintzes pigare coment'e a tragu, betare a fuliadura Sinònimos e contràrios afusare, arrallai, fusigare, mulmutare / allimbare, foghigiai, imposturai, innorare, irfamiare / tragai Frases po dónnia mancantziedha de is àterus luegus seus prontus a dhus tragallai ◊ chini tragallat is àturus no ballit nudha in su trabballu! ◊ totus narant e tragallant de s'unu e de s'àteru! ◊ no ti ant a pintai che fémina de contu, ca totu sa bidha ti at a tragagiai ◊ cantas male tragagianno e ofennenno! ◊ gei ti curret in gana tragagianno a dognunu! 2. sa barchixedha, tragallada de sa frusa de is undhas, immoi s'ispariat, immoi ndi torràt a apillai ◊ s'istrasura iat traghillau sa navi: fut impossíbbili arresisti a sa frusa de su bentu Ètimu ctl. atracallar Tradutziones Frantzesu dénigrer, calomnier, médire Ingresu to defame Ispagnolu denigrar, desacreditar Italianu denigrare, calunniare, diffamare, malignare Tedescu verleumden, klatschen.

tragài , vrb: tragare Definitzione pigare a tragu, a tira / fai su traga traga (giogu) = andhare illascinadho cicios Sinònimos e contràrios batire, carrare, tranguai, trazare, trogonai Maneras de nàrrere csn: tragare a crastu, a pedra = iscúdere a crastu; tragare fogu = tzacare, pònnere o apuntai fogu; tragai is cambas caminendi = caminare a pelea Frases sa note che tragat su die ◊ no ti fatzas tragai: movidí! ◊ is carrus tragànt linnàmini e craboni de carriai in su trenu ◊ mi lassamu tragai de sa curiosidadi ◊ is piciocas iant tragau giarra a cofas ◊ su tiau nci dh'at tragau a s'inferru ◊ chi dhoi andat su babbu ndi dha tragat peri a tira! ◊ cudhos iscrapones fuint diasi mannos chi no dhos podiat tragare ◊ su binzarzu dh'ant presu cun sagones e tragau a bidha tira tira ◊ si ch'est andhau de domo tragandhosi unu matzucu a ifatu Ètimu ltn. *trahicare Tradutziones Frantzesu tirer, traîner Ingresu to pull, to tow, to drag Ispagnolu arrastrar Italianu tirare, trainare, trascinare Tedescu ziehen, schleppen.

tragài 1 , vrb: tragare 1 Definitzione betare a corpus, ingurtire cosa de papare o de bufare; giare dispraxere, tragos, fàere pigare tzacu meda Sinònimos e contràrios ingollire 1, ingúllere, ingurti, tragutzare Frases est traghendi píndulas isceti ◊ su binu si che l'at tragadu totu isse ◊ est traghèndheche a suspiros su recatu ◊ no si agatat in logu, che candho si che l'apat tragadu su terrinu ◊ est unu sónniu chi su putu de sas illusiones che cheret tragare (L.Brozzu)◊ sa meighina teniat sabore malu e no resessiat a che la tragare ◊ pato e trago fele 2. e proite mi bochis e mi tragas? Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu avaler Ingresu to bolt Ispagnolu tragar Italianu trangugiare, ingerire Tedescu verschlucken.

traganzàre , vrb Definitzione tènnere ite de nàrrere, istare a murrúngiu, a crítiga, foedhare agiummai a iscúsiu Sinònimos e contràrios ammusciare, arraunzare, grujai, imprabastulare, morrugnare, musci, raganzare, ranzidare, smusciai Frases traganzesi guvardu una peràula e coidadosu su caminu lesi (G.Ruju) Tradutziones Frantzesu grogner, bougonner Ingresu to mumble Ispagnolu refunfuñar Italianu brontolare, biascicare Tedescu murren, murmeln.

traginàre , vrb: trasinai, trasinare, traxinare Definitzione pigare a tràinu, a tragu, a tira in terra / andhare o leare tràsina tràsina = a tràinu, illascinandho in terra Sinònimos e contràrios atrasinai, istrascinai, istrisignare, trazare Frases girant trasinendi ancora prus in bàsciu cunvintus de tocai su soli…◊ l'ant leadu a segus, parent trasinàndhelu a presone! ◊ su riu ndhe fit essidu trasinendhesiche cantu agataiat ◊ sos bentos ti che tiant trasinare in sos desertos de sa luna! (A.M.Secchi)◊ a su malevadadu che l'ant traxinadu peri sos ruos ◊ sos boes traxinaiant duos cantones pesosos in mesu de su trigu ◊ unu tempus sa mariposa fit ruca e andhabat trasinendhe ◊ su bentu ch'est traginendhe pabiros e foza Tradutziones Frantzesu traîner Ingresu to drag Ispagnolu arrastrar Italianu trascinare, strisciare Tedescu schleifen.

traíchere , vrb: traíghere, traigi, traígiri, traíxiri Definitzione bènnere mancu a sa fide, a sa promissa o dovere, a su chi s'àteru pentzat o credet de si pòdere ibertare cun seguresa, lassandhodhu deasi ingannau / pps. traitu, traíchiu Sinònimos e contràrios afalsare, infaltzare, traigire Frases nemmancu sa calchina de Siniscola ti bastat a pulire sa brutesa, ca sempre giogulana pro profitu cantos ndh'as connotu ndh'as traitu (M.Sanna)◊ a fuedhus gi mi amas, ma apalas mi traixis! ◊ tocat a cumprendi cumenti ant traíxiu s'abetu de is Sardus ◊ chini traixit est genti de nudha! Ètimu ltn. *traire Tradutziones Frantzesu trahir Ingresu to betray Ispagnolu traicionar Italianu tradire Tedescu verraten.

tramassài , vrb Definitzione cuncordare o odrire trampas, ingannos, cosa a dannu de s'àteru Sinònimos e contràrios acolichiai, archimingiai, conziminare, intramassai, ordimignare, trafanare Frases càstia ita totu iat tramassau cuss'ómini po cuai su dinai!… (A.Garau)◊ ita totu seis tramassendu?! ◊ càstia it'at tramassau custu dimóniu! Tradutziones Frantzesu conspirer Ingresu to conspire Ispagnolu tramar Italianu tramare, congiurare Tedescu stiften.

trambollài , vrb Definitzione pigare a trampa, a ingannu Sinònimos e contràrios abbuvonare, coglionai, colovrinare, imbaucare, imbuvonare, improsae, ingannai, mariolare, piocai, trampai Frases s'erricu a trassa e a fartzidadi at trambollau su fradi (G.Moi)◊ funt agiudendu a imbovai e trambollai sa genti innioranti Tradutziones Frantzesu duper Ingresu to cheat Ispagnolu embaucar Italianu turlupinare Tedescu täuschen.

trambuliàre , vrb Definitzione pònnere trambúliu, in trambúliu, in pidinu, pentzamentu, fàere a pentzare fintzes cun ispantu, meravíglia, coment'e timendho Sinònimos e contràrios isculiertare, trumbugliai Frases limba faltza infernale trambúliat sa rejone! (A.Isoni)◊ resteit cun s'ànimu trambuliadu meda e no ischiat su de nàrrere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déconcerter Ingresu to disconcert Ispagnolu trastornar Italianu sconcertare Tedescu verwirren.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definitzione pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Sinònimos e contràrios agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Frases arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en émoi, se jeter (sur) Ingresu to cause a turmoil, to throw oneself Ispagnolu alborotar, lanzarse, arremeter Italianu subbugliare, avventarsi Tedescu in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

tramesài , vrb: tramesare 1 Definitzione pònnere o fàere tramesu, muru de mesu, po ispartzire su logu (prus che àteru de sa domo) Sinònimos e contràrios intramesai, istramesare, stabbicai, trebesai 2. su cuile fit un’aposentu mannu, tramesadu dae una tendha a tota fatzada Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu cloisonner Ingresu to partition Ispagnolu tabicar Italianu tramezzare Tedescu durch eine Zwischenwand trennen.

tramesàre , vrb: atramesare, tremesare Definitzione fàere calecuna cosa a un'àteru a face manna, cun atza, chentza arrispetu, a prepoténtzia; fintzes pentzare sa cosa, istare pentzandhosidha / tramesare su tempus = impreare bene su tempus, chentza ndhe pèrdere, ma fintzes manigiare bene totu su chi unu tenet (es. dinare, siendha), pentzare bene a comente dh'ispèndhere méngius Sinònimos e contràrios atrevire / meledai, penciai, tressemare Frases no ti trameses, no, a mi fàghere cussa! ◊ marranu chi ti tremeses a bènnere a inoche! 2. canno unu at de si gastare su dinaredhu suo si lu devet tremesare vene prima de l'ispènnere ◊ su vitirinaju aiat imparatu a tremesare sas paràulas chei sas meichinas ◊ aiat incomintzatu a fàchere cantu s'aiat tremesatu ◊ su chi penso e trameso deo mi lu distrues tue! 3. cun su de su mese no bi la faghet a campare ca no ischit tramesare su tempus (G.Ruju) Tradutziones Frantzesu oser, risquer Ingresu to risk Ispagnolu arriesgar Italianu azzardarsi Tedescu sich erkühnen.

trampài , vrb: trampare Definitzione odringiare o fàere trampas, pigare a ingannu Sinònimos e contràrios abbovai, coglionai, colovrinare, imbusterai, imbuvonare, ingannai, ingheniare, istusciare, mariolare, stafai 1, trambollai, trapulare / trampistare, tramputzare Maneras de nàrrere csn: trampare su tempus = chircare de che colare su tempus cun ispedientes, male comente si podet, o fintzas pretenindhe de fàghere su chi… no faghet!; genia de annomíngiu: Trampasusole Frases su malu pagadore tenet s'abbitúdine de trampare ◊ in su denuntziare trampant a mesapare servèndhesi de cifras piús minores ◊ no ti fides de cussu, mighi ti trampat! 2. cun sas provistas chi tenet che trampat su zerru ◊ a s'edade nostra, goi betzos, no s'ischit comente che trampare sa die ◊ oto séculos ritzu, custu castedhu trampat su tempus resistendhe ancora Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu escroquer, tromper Ingresu to trick Ispagnolu estafar Italianu truffare Tedescu betrügen.

trampistàre , vrb Definitzione arrennèscere in calecuna cosa, mescamente a campare, a fortza de ispedientes, a sant'arràngia, coment'e pigandho a trampa; a logos, fintzes andhare coment'e orruendho / trampistare su tempus, sa vida, sa die, sa sorte Sinònimos e contràrios trampigiare, trampulinare, tramputzare / trabbucai 1 Frases fintzas chi campo fato su chi poto, m'isto pasadu e fuo dogni cumbata tentendhe de trampistare a sa dereta (Z.Zazzu)◊ calchi malignu narat chi at furadu, chi at trampistadu ◊ trampistendhe in su pagu fis cuntentu e fatu a sa bonatza ◊ cussos trampistant negusciendhe runza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se débrouiller, vivre d'expédients Ingresu to get by Ispagnolu apañárselas, ir pasando Italianu barcamenarsi, tirare a campare Tedescu sich durchschlagen.

«« Torra a chircare