A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

urtziàu , nm: ociau Definitzione genia de erba chi punghet e ispirtit Sinònimos e contràrios boltíula, granudu, ociada*, oltija, picianti, pistidhore, pistígia, pítiga, pitziadroxu, pústica, spitzuafua Terminologia iscientìfica rba, Urtica atrovirens, U. dioica, U. pilulifera, u. Urens.

urtzólu , nm Definitzione giru piticu, giorra minore: genia de istregighedhu de terra Sinònimos e contràrios ttrs. utzoru Ètimu itl. orciolo.

úrtzu últzu

úrtzula , nf Definitzione duas erbas linnosas chi faent a cannàile Sinònimos e contràrios arrugràbiu, asmila, raza, serrada, tentione, teti, visioni 1 / alúsara, bentzígliu Terminologia iscientìfica mt, Smilax aspera, Clematis flammula Ètimu srdn.

úrtzula 1 , nf Definitzione lorighita, anedhu de sermentu, genia de filighedhu chi unas cantu linnas (es. bide) bogant e imbodhigant a calecuna cosa po si mantènnere Sinònimos e contràrios bentzígliu 1, filingione, intzígliu, pendhirighe, sintzillu 1, tiràntula Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu vrille Ingresu tendril Ispagnolu zarcillo Italianu vitìccio Tedescu Ranke.

úru , nm: orrollu*, oru Definitzione oru de orrobba comente si pinnigat e cosit a manera de no s'isconciare sa tessidura, o fintzes po bellesa Sinònimos e contràrios avoreta, orivetu, orizu.

urulàre , vrb: orulare Definitzione guguliare, genia de apédhidu longu chi faet su cane coment'e a lamentu; fintzes su corrighinu de is bentos Sinònimos e contràrios abeliai, agruguai, agrumiai, arrulliai, borulare, gurruliai, gurulai, intzunchiai, torojare, torrunzare Frases candho canes in corte intendhes urulendhe no as calma peruna (A.Dettori)◊ sos canes urulendhe fitivu mi aterriant su reposu ◊ in domo de Petenaju unu catedhu urulabat acurtzu de su mere: sas féminas pranghiant a supedhu 2. úrulat in tundhu sa tempesta subra a su monte e muet sa foresta ◊ su bentu che istupat fúrridu, urulendhe che cane, in sas carrelas Ètimu ltn. *urulare po ululare Tradutziones Frantzesu hurler Ingresu to howl Ispagnolu aullar Italianu ululare Tedescu heulen.

úrulu , nm: órulu* Definitzione gúgulu, genia de apédhidu de su cane, chi abbóghinat allonghiandho sa boghe, boghes unu pagu orrorosas de àteru animale (es. margiane); boghes, tzérrios disisperaos de gente, moida forte a súrbiu, mescamente de is bentos Sinònimos e contràrios abélidu, agrugu, coroju, gràliu, gurrúliu, gúrulu / grida, ólchidu, tírriu / cdh. úrrulu Frases s'ursu lu connoschimus a s'andhanta, a su ballu, a s'úrulu porosu ◊ sos canes a úrulos che l'ant giagarada 2. s'intendhet un'úrulu lamentosu ca sa morte est intrada in domo ◊ l'intronaiat sas orijas s'úrulu de su bentu ◊ bessesit tandho una fiama bia dae una nue niedha pedrale e un'úrulu intronesit bestiale (S.Casu).

úrumu úlimu

úrva úbra

urvajòla , nf: arvajola Definitzione genia de ferramenta segante a màniga curtza (po iscomare, segare linna) o a màniga longa (po ispatzare, illimpiare de su matedu) Sinònimos e contràrios cana, càvana, cirradroxa, faltzone, fústina, ischirradorza, luatorja, orostazu, rultàglia Frases manitzaiat sa urvajola a sa tzeca, canno fit arrabbiatu (A.Pau)◊ aio bistu in su fraile comente si fachiant craos e tzoos, fríschios e craes, urvajolas e resòglias Terminologia iscientìfica ans.

urvéssi, urvéssu , nm Definitzione genia de orrobba grussa téssia de lana sarda brebeghina / cartzones de u. = sas ragas Sinònimos e contràrios arbaci, foresi, obalci Terminologia iscientìfica ts.

urvidàre ulvidàre

urvídu , nm: olvidu* Sinònimos e contràrios ilméntigu, olvidamentu, scarescimentu.

urvúsa , nf: bubusa* Frases meriacros de urvusa.

urzènte urgènti

urzéntzia , nf: urzéssia Sinònimos e contràrios abbisognu, aprentu Frases fit a pibiriches de ischire comente e pruite cherio dimandhare s'urzéssia chi aiat de arriscare.

us , art: os Definitzione in calecuna leada (Ogiasta) est art. mascu pl. = sos, is, ma s'impreat fintzes in su sensu de unus, unas Sinònimos e contràrios is, sos* Frases us ómines pacu bene de issus: candho contoniànt contoniànt! ◊ a plus de us corros cincu sodhos ◊ us pipius funt erribbaus ◊ bonos funt us orrubiolos cotos chin ogiuermanu.

usài , vrb: ausare, usare Definitzione pònnere a calecuna cosa, àere a parusu, costumare a fàere Sinònimos e contràrios imperai, impitare / acostumai Sambenados e Provèrbios prb: su chi usat no s'iscusat Ètimu ltn. usare.

usància, usànscia, usànsia, usàntzia , nf Definitzione cosas chi sa gente acostumat a fàere e chi agiummai funt coment'e leis, una manera de fàere acostumada e a bortas arreconnota giusta, bona / a s'usàntzia de sempri!… = comente unu no faet mai Sinònimos e contràrios contomànscia, costuma, moda Frases su ballu fit pro finire e tocaiat a giambare cópia, ca cussa fit s'usàntzia ◊ si est sèmpere costumau a dare allozu a chie ndhe at bisonzu e no si podet andhare contr'a sas usàntzias ◊ bi at usàntzias chi como si sunt perdindhe 2. immoi mi dh'apu a pigai a bàsidus, a s'usàntzia de sempri!… Tradutziones Frantzesu coutume Ingresu usage Ispagnolu costumbre Italianu usanza Tedescu Sitte.