cuadretàrju , nm Definizione operaju chi segat su ortigu a cuadros a dh'aprontare po fàere is tapos Terminologia scientifica prf Etimo srd. Traduzioni Francese ouvrier qui coupe le liège en carrés pour en faire des bouchons Inglese divider into squares Spagnolo obrero que corta el corcho en cuadros para tapones Italiano quadrettatóre Tedesco wer kariert.

ebrúgiu , nm, nf: erbuza, erbussu, erbuzu, ervuzu, irburzu Definizione totu is erbas bonas chi si arregollent po papare, prus che àteru cotas e chi faent desesi chentza dhas semenare o prantare Sinonimi e contrari abrulla, birduralla, irguzu 1, imburzu, rivúgiu Frasi su frenugu, sa mammaluca, s'armurata sunt erbuzos bonos a còghere ◊ s'erbuzu est bonu a piscadura cun ossamenta de porcu ◊ oe no semus ai cussu, ma unu tempus, fàmine o nono, si andhaiat a erbuzu 2. l'abbas che un’ortu de erbuza Etimo srd. Traduzioni Francese herbe potagère Inglese herb Spagnolo herbaje para comer Italiano erbàggio selvàtico Tedesco Grünzeug.

fía , nf: fiba, fila 1, fira Definizione genia de ispaitu forte finivini po cosire orrobba / soga de f. = cabu de filu Sinonimi e contrari filu Frasi lah, custa est fia forti po cosiri! ◊ candu torru mi ammostas totu sa fiba chi as annuau ◊ cussu bendiat de totu: zigarrus, tabbacu, agus, fila po cosiri cunserva e pasta… Terminologia scientifica trp Traduzioni Francese fil à coudre Inglese sewing thread Spagnolo hilo para coser Italiano filo da cucire Tedesco Zwirn.

frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua, freuledha, frígula Definizione ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru Sinonimi e contrari ambu, pistizone, sucu Frasi beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus Cognomi e Proverbi smb: Fregula Etimo itl. frégolo Traduzioni Francese pâtes alimentaires granulées pour soupe Inglese typical sardinian pasta for soups Spagnolo pastas sardas para sopas Italiano tipo di pasta sarda per minèstre Tedesco sardische Suppennudeln (Pl.).

fridúra , nf: frighidura, frigidura, fritura, frixidura 1 Definizione su fríere, nau fintzes de un'ispétzia de abbruxore; erbas de fríere po cundhimentu (predusèmene, chibudha, mairana, e àteru); papare fríssiu / frituras de carrasegai = catas, tzípuas Sinonimi e contrari frimentu, frintura, frissidura / cunfigimentu / abbrugiore, pissiori 2. a su minestrone bi cheret fridura ca li daet sabore ◊ in s'ortighedhu nos ponimus totu sas friduras prantadas 3. cuncodra una bella sartàina de fritura ca invitaus a fradis mius a prandi! ◊ in sa sartainedha si fait una frixidura cun lardu e cibudha 4. sa fridura de sos ojos mi est bochendhe Etimo srd. Traduzioni Francese grésillement, fines herbes Inglese frying, seasoning aromatic herb Spagnolo chirrido, hierbas para guiso Italiano friggìo, èrbe da condiménto Tedesco Brodeln, Kräuter (Pl.).

ganghilédhu , nm Definizione genia de arretza coment’e sacu, po piscare Sinonimi e contrari arraciallu, arretza, filau, óbiga Etimo ctl. gánguil Traduzioni Francese guideau (pêche) Inglese kind of fishing net Spagnolo red para pescar Italiano àngamo Tedesco eine Art Reuse.

granàle , nm Definizione sa domu de su trigu, logu inue si chistit su trigu, su laore, ma fintzes genia de istrégiu inue si ponet su trigu Sinonimi e contrari sobàriu / órriu 1 Frasi a su tempus de su domíniu romanu sa Sardigna fit su granale de Roma, a dolu mannu ◊ sos granales como sunt totu chelos de ranzolu, ma chentza mancu ranu de trigu Terminologia scientifica dmo Etimo srd. Traduzioni Francese grenier, gros panier à provisions Inglese barn, tall belly vase Spagnolo granero, recipiente para trigo Italiano granàio, bùgnola Tedesco Getreidespeicher, Strohkorb.

iscàdha , nf, nm: iscadhu, scadhu Definizione su ischedhare, s'abba chi si ponet a ischedhare su pane, s'ischedhadura; genia de imparu po àere provau unu male, unu dannu Sinonimi e contrari iscadhada, iscadhura, iscalmentu, ischedhadura Modi di dire csn: fàghere in i. = ischedhare; pane de iscadha = pane ischedhadu; linna de i. = linnighedha fine pro ischedhare Frasi si cheres unu tzichi, ndh'apo fatu in iscadha 2. ischis pro cale iscadhu ponent sa bríglia a su cadhu! ◊ cun sos iscadhos chi apo tentu so cuntentu su matessi ◊ prite no andhas a istudiare? iscadhu ti ant fatu, cantecante! ◊ no lu torrat a fàghere ca n'at leadu iscadhu Etimo srd. Traduzioni Francese brûlé Inglese price, scalding Spagnolo agua para dar brillo al pan, pena Italiano scòtto Tedesco Zeche.

ischèra , nf Definizione su tziringone chi si ponet po anniscai su pische, is nassas Sinonimi e contrari tzirringoni Etimo srd. Traduzioni Francese lombric pour amorcer le poisson Inglese bait Spagnolo lombriz puesto para cebo Italiano lombrico per ésca Tedesco Köderwurm.

isciaculài, isciaculàre , vrb: iscioculare, isciuculare, issuculare, sciaculai Definizione mòvere a iscutuladura, nau mescamente de abba aintru de istrégiu po giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / giúghere a ccn. isciúcula isciúcula = aguantai a unu sentz'e siguresa, de una cosa a s'àtera Sinonimi e contrari assucare, igiucare, iscioriare, isciucare, sciampuinai / sachedhare Frasi s'abba issúculat ◊ sa pobidha dhu tzérriat, dhu fúrriat brente a susu, dh'issúculat cricandho de dh'ischidare ◊ seo issuculanno is tassones 2. isciàculat su carru de su viagiadore ◊ che barigheit sa vida isciaculendhe in pojos de ludu Etimo srd. Traduzioni Francese clapoter Inglese to paddle Spagnolo mover agua en un recipiente para limpiarlo Italiano guazzare Tedesco planschen.

isconcassòne , nm: sconcassori Definizione genia de molinu po pistare pedra a fàere a giarra Traduzioni Francese broyeur à gravier Inglese crusher Spagnolo trituradora para grava Italiano frantóio per ghiàia Tedesco Steinbrecher für Kies.

lebbréri , nm, nf: lebbrera, libbreri Definizione istrégiu de terra martau po impastare e fàere su pane / min. lebbreritu Sinonimi e contrari scifedha, tavania Frasi mamma mi coghet turedhos, de lebbreris de giodhu mi atato ◊ sa betzita lesit unu lebbreri e bi betesit innanti s'abba frita, debustis s'abba calda ◊ aforradu su lebbreri cun su telu e prenadu de farina, s'isolviat su fremmentarzu ◊ cust'ómine acontziat libbreris e gofàinas de terra Terminologia scientifica stz Etimo ctl. llibrell Traduzioni Francese bassin, cuvette Inglese basin Spagnolo recipiente de barro para amasar Italiano bacile, bacinèlla Tedesco Backschüssel.

majonèta , nf Definizione genia de fémina bècia, fata a pentzamentu, chi nanca iat a bènnere su note de Pasca de is Tres Gurrès a batire giogos a is piciochedhos… Sinonimi e contrari befana Terminologia scientifica fnt Traduzioni Francese "befana" Inglese befana (kindly old witch who brings children toys at Epiphany) Spagnolo vieja que trae regalos a los niños para los Reyes Italiano befana Tedesco Befana, alte, gerechte Hexe, die, nach der italienischen Volksüberlieferung.

marrúfu , nm Definizione nassa e logu inue tenent e pesant s'aliusta bia Terminologia scientifica pscd Traduzioni Francese vivier pour langoustes Inglese lobster hatchery Spagnolo criadero para langostas Italiano vivàio per aragòste Tedesco Langustenteich.

megài, megàri , vrb: amegai* Definizione m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.) Frasi megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu! Traduzioni Francese être sur le point de… aller + v. Inglese to be going to… Spagnolo estar para, estar a punto de… Italiano èssere nell'atto di… Tedesco im Begriff sein (Inf.), gerade.

mógiu , nm, nf: moja, moju, moi, mou, moxu Definizione istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale) Sinonimi e contrari abialzu, bugnu, caidhu, casa, moissu, moitedhu, tulu / murghijola Modi di dire csn: moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos Frasi cussu tenet mojos e faghet mele meda 2. sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou 3. est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis! Cognomi e Proverbi smb: Moi, Mou, Moy Terminologia scientifica stz, mds, sjl Etimo ltn. modius Traduzioni Francese boisseau, ruche Inglese modius, apiary Spagnolo moyo, recipiente para las medidas de capacidad, un tercio de una hectárea Italiano mòggio, alveare Tedesco Scheffel, Bienenstock.

opía , nf Definizione istrégiu piticu de ortigu po umprire abba a bufare in is funtanas, fintzes ortigu mannu cofudu po pònnere cosa a papare po medas, in su sartu Sinonimi e contrari conchedha 1, gupu, obria, trobia, upada, umpridorzu, upu / bagione 2. sa petza arrustia, tirada de su schidoni, dha poniant in is opias de ortigu po is tundidoris Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese puisette Inglese pail Spagnolo recipiente para beber en las fuentes Italiano attingitóio Tedesco Schöpfgefäß.

oridúra , nf Definizione su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane Sinonimi e contrari abbessiada | ctr. finidura Etimo srd. Traduzioni Francese ébauchage, ébauche Inglese sketch Spagnolo el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italiano abbozzatura, abbòzzo Tedesco Entwurf.

oríre , vrb Definizione fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere Sinonimi e contrari orivetai, orizare, orulare 1 / abbessiare | ctr. isorulare 3. sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe Etimo srd. Traduzioni Francese ébaucher du pain Inglese to sketch the bread Spagnolo orillar, cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italiano abbozzare il pane Tedesco mit der Brotvorbereitung beginnen.

po , prep: pro Definizione prep. chi s'impreat pruschetotu po inditare iscopu, ma fintzes càusa, favore, o precisare a ite, a chie, o cantu est limitada una cosa: cun su vrb. in sa forma de s'inf. tenet diferentes impreos no sèmpere bene distintos Sinonimi e contrari ca Modi di dire csn: pro me, po mene, po mimi = a pàrrere meu (o fintzes po fàere bene a mimi, po torracontu meu); pro a tie = pro te, po tui; pro cantu no… = sigomente, andhe chi no…; pro èssere chi…, pro chi no… (valore cuncessivu) = cun totu chi…, fintzes si no…; pro èssere chi… = própiu ca…; pro… (+ vrb.) = in arriscos, in perígulu de…; su pro = totu su chi si podit nàrriri o cunsiderai a favori (de ccn. cosa); unu po un'àteru = in càmbiu, a su postu o in parti de un'àteru; pro gai…, pro gai e pro gai… = po cussu e po cussu, prusaprestu…; est biu pro miràculu, semus salvos pro sa fide = itl. mediante, per mèzzo di Frasi babbu tou ti mandhat a iscola pro istudiare ◊ si triballat pro campare ◊ po atendi un'ómini nci bollit sa pobidha ◊ seu innòi po dhi fai cumpangia 2. po trassas assimbillat a su babbu, po bonugoru a sa mama ◊ pro bisonzos gai za mi arranzo a sa sola ◊ pro físsios za ndhe zughet, cussu! ◊ po cantu eis a bivi no dh'eis a iscaresci ◊ su chi apu fatu dèu, po Cíciu, no dh'at fatu mancu su fradi ◊ custu dhu fatzu po doveri ◊ ant brigadu pro chistiones de pàsculu ◊ mi seu dépia tupai is càrigas po su fragu mau ◊ ses istracu pro duos passos chi as postu ◊ cussu est su pràngiu po oi ◊ l'ant bantadu pro su bonu fàghere ◊ s'iscola, pro su chi bi fint pótidos andhare, no fit piàghida mancu a issos ◊ cumprendit allu po cibudha ◊ po mimi bai tui! ◊ si no fit istadu pro s'azudu sou no ndhe aias fatu de nudha a solu! 3. pro chi + cong. = mancari, fintzas si: pro chi mi apat renusciadu tempus e sorte, so sempre cudhu cumpagnu afetzionadu (G.A.Cossu)◊ sos míseros de benes e de pannos, pro chi sient astutos, parent tontos (M.Murenu)◊ so isperanno chi dhi fete cuntentu lizenno custa cantilena, pro chi no siet una balentia ◊ si li dant peta, màndhigat, pro chi siat peta de cane! ◊ po chi portis sa conca murra, lah no ti acontessat de arregolli surra! ◊ fit fémina bella, pro chi no apat tentu bona sorte 4. pro + inf. = si (ispantu), azummai: pro l'aer bidu a sa torrada, cun sos pes iscaldidos de suore!…◊ candho la fipo parturindhe l'apo penada duas dies: pro bi lassare sa vida, mama e fiza! ◊ pro mi ndhe pissiare, de su dolore! ◊ ndh'est rutu dae artu: pro bi lassare sa pedhe! 5. pro + inf. = a su postu de…, cantu chi…, pro gai e pro gai, pro cussu e pro cussu: pro che pèrdere su puntu de s'onore menzus cherio pèrdere milli benes! ◊ pro tènnere a mimme, at nau su sóriche, sórico sa soca! ◊ pístadi sa limba, pro nàrrere machines! ◊ mòrrere pro mòrrere menzus a betzu ◊ dh'apu pigada po èssi una fémina de bixinau ◊ pro gai nos líbberas a Barabba! ◊ po pedra e pedra za che ndh’at in Terra chi carrare ndhe podes tota die (Sale) 6. pro + inf. = càusa, ca: iscuru a chie pedit pro no àere! ◊ daghi si pesant, custos fogos mannos si movent pro no àere arresetu ◊ su mali parit mancu po tenni cumpangia ◊ cudhos chi de richesa fint dotados, pro èssere tontos sunt rutos a fundhu (G.Frassu)◊ su Sardu masedu no si est lamentau e po èssi masedu est sempri poboritu! ◊ si ti apo fatu un'averténtzia no l'apo fatu pro ti chèrrere male! ◊ po èsseres risortu, Deus meu, ghite regalu mannu chi mi as dau! (L.Loi)◊ piga custu, ma no po ti meritai, lah! 7. pro + bi + inf. = si + verbu, pro inditare disizu o impudu: e ite pro bi l'ischire, chie est cussu chi mi at fatu dannu… banzu li tia dare! ◊ e ite pro fàghere a paris, candho si ndhe tzacant a inoghe a furare!…◊ pro bi l'àere ischidu chi fit gai tramposu!…… ◊ po dh'ai iscípiu ca fiat pagu riconoscenti aici!… 8. meda cosa perdesi ma mi ndhe acunnortesi pro cantu no so mortu ◊ pro èssere chi ses mannu za ndh'as zutu de cabu!…◊ pro èssere chi so mannu mi depes rispetare de prus ◊ at tímiu po dh'arrestai ◊ pro chimbe francos chi tenimus che l'ispendhimus fora e chentza bisonzu puru!…◊ bosu ge fuedhais pagu, ma po tronai!… Etimo ltn. pro Traduzioni Francese pour Inglese for Spagnolo por, para Italiano per Tedesco für, zu, um, durch, wegen.

«« Cerca di nuovo