abboàu , pps, agt: abbuau Definizione de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore Sinonimi e contrari addulliu, afrachilau, allampiau, anneuladu, calinu, chiconosu Frasi su lori est abboau Traduzioni Francese rabougri, niellé Inglese for a fruit which, doesn't ripe for excess of heat, affected by smut Spagnolo atizonado Italiano golpato Tedesco aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide, von Brandpilzen befallenes Getreide.

abbramíre, abbramíri , vrb: abbremiri Definizione disigiare, bòllere cun gana o volontade manna, forte Sinonimi e contrari abbramai, desizare Etimo srd. Traduzioni Francese convoiter, désirer ardemment Inglese to long for Spagnolo codiciar Italiano bramare Tedesco herbeisehnen.

abertài , vrb: abetai, ibertare Definizione istare o abbarrare cun s’idea chi ccn. o calecuna cosa bèngiat o acontessat, si averet / abetau siast! = ispeta! Sinonimi e contrari aisetare, aispetare*, arreare, aspeare, asseare 1, firmai, ispetare, tratèniri Frasi seus abetendidhu, ma no est lómpiu ◊ chi estus abetau sa essida de su soli si fut tocau de cúrriri! ◊ sciadadedha, s'isposa, tenit ora abetendu!…◊ totus abetamus custa dí po arriciri giogus ca assinunca no si ndi comporànt 2. abetau siast, no ti ndi andis innantis de s'ora! ◊ ah, balla, immó fusta abetara, lah!… Traduzioni Francese attendre Inglese to wait for Spagnolo esperar Italiano aspettare, attèndere Tedesco warten.

afallídu , pps, agt: afalliu, avaliu, avalliu, fallidu Definizione de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu Sinonimi e contrari bíciu, caliu / afésiu, scalixiu | ctr. líaru Frasi su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius Traduzioni Francese desséché, rabougri Inglese fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat Spagnolo zocato, zorollo Italiano afato Tedesco verkümmert.

afilàe, afilàre , vrb Definizione andhare a ccn. parte (filu); andhare a filu, fàere su dovere, andhare a deretu, pònnere mente, cumprèndhere un'arrexonamentu, arrexonare bene, incarrerare a una filada o arrennèscere a cumandhare a ccn.; abbarrare a tropu faendho sa matessi cosa o de sa matessi manera cun pagu o nudha cunsideru, deasi comente acucat Frasi e a ue ses afilendhe? ◊ sa crapa afiladora est sa chi afilat sas berbeghes ◊ no bi lu poto afilare a su cumandhu, a fizu tou! ◊ fint timendhe chi sa zustíssia no si esseret afilada a domo issoro ◊ bidu l'as a ue ant afiladu sas berbeghes mias? ◊ depimus afilare chito pro pòtere arribbare prima 2. est peus de s'àinu: no bi afilat mancu si lu leas a fune! ◊ già ndhe tenimus sa proa bastante chi no afilas si no cun sa fune! (R.Marras)◊ cristianu revessu: itesisiat chi li nias a fàghere, no bi cheret afilare! 3. candho l'afilat a fàghere gai est peus de cudhu sonadore ◊ l'at afilada a fàghere tempus malu e no cheret cambiare ◊ su macu est a ue l'afilat ◊ l'at afilada a bèndhere ca li cumbenit de prus ◊ totu a cussa domo che ant afiladu a fàghere su nidu, sas rúndhines: in sas de acurtzu mancu unu! Etimo srd. Traduzioni Francese se diriger Inglese to head for Spagnolo dirigirse Italiano dirìgersi Tedesco sich wenden.

agitoriài, agitoriàre , vrb Definizione pònnere boghes tzerriandho gente pedindho agiudu Frasi candu at inténdiu ca fiat mortu su pobidhu, curtu at a sa pratza agitoriendi ◊ su pòburu ómini fiat agitoriendi e atzapulendisí me in terra po su dolori ◊ a sa boge pariat gente agitorianno ◊ cudh'ómini at agitoriau meda po su dolori ma gei s'est apaxiau Etimo srd. Traduzioni Francese crier au secours Inglese to invoke for a help Spagnolo pedir ayuda Italiano invocare aiuto Tedesco um Hilfe rufen.

ambissionàre , vrb Definizione bòllere lòmpere a un’iscopu Etimo spn. Traduzioni Francese ambitionner Inglese to yearn for Spagnolo ambicionar Italiano ambire Tedesco erstreben.

ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai, ammarturiare, marturare Definizione orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare Sinonimi e contrari irmalaidare Frasi nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau 2. at fatu su letu e si nc'est ammarturada! Etimo srd. Traduzioni Francese demeurer infirme Inglese to fall ill for a long time Spagnolo enfermar de forma crónica Italiano ammalarsi a lungo Tedesco lange erkranken.

ammischinài , vrb: ammischinare Definizione fàere, ammostare o cunsiderare mischinu a ccn. a manera chi is àteros ndhe tèngiant làstima; crèdere o cunsiderare a unu peus o prus pagu de su chi est Sinonimi e contrari allastimai, apibiare Frasi est ca s'est ammischinadu, sinono li fint corpendhe puru ◊ ammischinendusidhoi iat cumentzau a dhi nai: Caridadi! Tengat caridadi! (M.Porru)◊ dèu dh'ammischinamu, pensendi chi trabballàt tropu! Etimo srd. Traduzioni Francese plaindre, sous-estimer Inglese to ask for symphaty, to undervalue Spagnolo mover a compasión, subestimar Italiano chièdere comprensióne, compassióne, sottovalutare Tedesco um Verständnis bitten, Mitleid bitten, unterschätzen.

apedhiàe, apedhiài , vrb Definizione disigiare meda, forte, àere a disígiu; istare abbetiandho chentza mancu tènnere arrexone Sinonimi e contrari apilliare, apitare, ispedhiai, pelliai Frasi si mi apédhias ti basu! Traduzioni Francese désirer ardemment Inglese to long for Spagnolo codiciar Italiano bramare Tedesco begehren.

apíta , avb: apitu Definizione manera de istare, o de fàere, de chie disígiat e ibertat calecuna cosa de àtere, abbaidandhodha, coment'e pedindhodha (fintzes istare abbaidandhosi ómine, o fémina, a cojuare) Sinonimi e contrari iscetu, ispera / desizu Modi di dire csn: istare apitu a… (a. meu, tou, sou, de una cosa) = istare apitendhe, abbaidendhe, ispetendhe a unu, una cosa, abarrai avatu de unu, de una cosa, fintzas bíderesi o arranzàresi cun carchi cosa, istare o campare de cussa; no àere piús apitos = no isetare o isperare prus nudha; nàrrere cun apitu = nàrriri, fuedhai, preguntai o pediri meda, cun fortza, cun sentidu, cun isperu Frasi tantu za est apita a cussu!…◊ apo tratesu ca fia apitu de m'incunzare su laore ◊ Zuanne fit apitu a bi colare deo ◊ isetendhe apitu a sa cos'anzena est in perígulos de vida! (G.Raga)◊ so apitu chi mi abberzant sa zanna ◊ sa pisedhina est apitu a sa tulta ◊ si mi as istimascione, no mi lasses apitu! ◊ si no ses benindhe andho, no abbarro apitu tou! ◊ si adduras apitu a su diritu tandho as a morrer dae s'apetitu (Màsala) 2. tenet su cane apita a zota ◊ totu nos ndhe regalant: unu mese apita a druches istamus! Etimo srd. Traduzioni Francese attente, dans l'attente de… Inglese looking forward for Spagnolo en espera Italiano in attésa di… Tedesco in Erwartung von…

apitàre , vrb: apitzare 1 Definizione istare apitu, abbaidandho a ccn. disigiandho de su chi tenet, o chi portat, coment’e pedindho a ndhe dhi giare Sinonimi e contrari acogai, apatèssiri, apedhiae, apètere, apetire, desizare Frasi proite depo istare apitendhe abbaidendhe a manos suas?! ◊ istat apita apita abbaidendhe a li dare cosa candho si ndhe podet triballare! ◊ sa pisedhina est apitendhe sa cariasa ◊ lèvache cussu cane ca est apitendhe sa peta! ◊ sas pitzocas in partza e sos ómines abbadiandhe e apitzandhe! Etimo srd. Traduzioni Francese convoiter Inglese to crave for Spagnolo desear, codiciar Italiano bramare, guardare con desidèrio Tedesco begehren.

apostài , vrb: apostare 1, apostari Definizione istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere Sinonimi e contrari atrapare, impostai / carrugare Frasi sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu 2. su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare 3. apostant de isposare e isposados si sunt Etimo itl. Traduzioni Francese guetter Inglese to lie in wait for Spagnolo acechar Italiano appostare Tedesco sich auf die Lauer legen.

arrachèdiri , vrb: arrechèdede, arrechèdere, arrechedi, arrechèdiri, errechèdere, rechèdere* Definizione andhare bene meda, fàere bene, pràghere, nau mescamente de cosas de papare o chi asséliant unu bisóngiu coment'e chi siat própriu cussa sa chi pedit s'organísimu Sinonimi e contrari cufàchere, piàchere, renchènnere | ctr. nòcere Frasi su cocòi fatu in domu parit chi arrachedat! (A.Garau)◊ su binu no mi arrachedit meda! ◊ a mengianu su sonnu praxit, arrechedit ◊ mi arrechedet de bufare una tassa de binu, papandhe ◊ a parte de chitzu s'intendhit sa friscura e arrechedit a si bestire Traduzioni Francese désirer ardemment Inglese to crave for Spagnolo apetecer, desear Italiano appetire Tedesco begehren, Appetit erregen.

atrassài, atrassàre , vrb Definizione tirare a longas, lassare istare a un'àteru tempus Sinonimi e contrari cambare, crastinare, pellongare Modi di dire csn: dépidos, contos atrassados, atrassaus = betzos, lassados chentza pagados, chentza fatos de meda; atrassaisí de dépidus = barriàresi de dépidos, pònnere dépidos a meda Etimo spn. Traduzioni Francese renvoyer, différer Inglese to play for time Spagnolo atrasar Italiano differire, temporeggiare Tedesco aufschieben, zaudern.

bruscàre , vrb: buscai, buscare Definizione andhare in crica de calecuna cosa, ma fintzes agatare calecuna cosa, arregòllere, acabidare; atzitzandho is canes si narat in su sensu de aciapare, cassare Sinonimi e contrari arribbuscai, buscaciare, buschedhare, chilcare, coberai, cruscuzare / acatare, cassai, tènnere Frasi su títulu de su líbberu pariat chi bi aiat pótidu bruscare calchi algumentu ◊ su retratu de mamma l'aia bruscadu in sa credentza ◊ su cane ti buscat e ti agatat ue sisiat chi t'imbuses ◊ busca in totu sos chizolos de domo tua una pupiedha e si l'agatas remónila! ◊ andhant buschendhe s'àrvure bona pro bi fàghere linna 2. su pejus fit a buscare su sèmene, ca serbiat pro manicare ◊ miràdelu in suore totu isfatu pro buscare su pane netzessàriu! ◊ gei circas, ma gei buscas puru! ◊ custa cosa l'apo chircada totue ma no ndhe apo buscadu ◊ dinari meda azis buscadu pro sa festa? 3. lah, Murrixedhu, acracadhu! buscamidhu! Etimo spn. Traduzioni Francese chercher, procurer, trouver Inglese to look for, to find, to procure Spagnolo buscar Italiano cercare, procacciare, trovare, scovare Tedesco suchen, besorgen, finden.

cannutígliu , nm: canotígliu Definizione filu de prata o de oro po borderia Etimo spn. canutillo Traduzioni Francese fil d'argent ou d'or à broder Inglese silver or gold yarn for imbroidery Spagnolo canutillo Italiano filo d'argènto o d'òro per ricami Tedesco Silber-oder Goldstickgarn.

càsticu , avb: càstigu, càstiu 1 Definizione a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu Sinonimi e contrari | ctr. fitianu Frasi custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu Etimo srd. Traduzioni Francese réservé pour les grandes occasions Inglese reserved for the feasts Spagnolo para las fiestas Italiano riservato per le fèste Tedesco für die Festtage aufbewahrt.

chertoràre , vrb Definizione andhare in cherta, cricare a pedra furriada Sinonimi e contrari chilcare Frasi che lis ant picau sa robba e depent andhare a chertorare sa trata ◊ sa mente si perdet chertorandhe radichinas de mistériu (G.Piga)◊ su pastore est chertoranne s'anzone iscamedhada ◊ lu fint chertorandhe ma pariat chi si l'aiat ingurtiu su terrinu! Etimo srd. Traduzioni Francese chercher fébrilement Inglese to look for breathlessly Spagnolo buscar Italiano cercare affannosaménte Tedesco ängstlich suchen.

chilcàre , vrb: chircare, cicai 1, cicari, circae, circai, circare, circari, cricai, cricare Definizione fàere sa crica, forrogare, compidare, provare a bíere, pregontare po agatare ccn. cosa chi no s'ischit inue est, o fintzes po comporare; cricare contos a unu, istrobbare; fàere a manera de…, fàere su possíbbile po…; numenare a ccn. betandhodhi neghes o curpa de calecuna cosa; andhare a bíere o agatare a ccn. Sinonimi e contrari pedie / chertorare / afuritai / acriminai, incrupai / abbisitai Modi di dire csn: chircare su prúere de crésia = torrai a murigai is cosas passadas; circai una cosa a perda furriada, a perdas pesadas = chircare totue, meda; circai a fustigu = chircare bene; circai a ispéntumu = betare apare totugantu, chirchendhe, trastes e cosas de donzi zenia, comente faghet sa zustíssia o chie furat Frasi mi chirco in busaca si zuto dinari ◊ fit chilchenne s'interrutore pro atzènnere sa lughe ◊ est chirchendhe asséliu ◊ s'abe chircat su fiore ◊ innui prus aprodu apu a cicai si custu mari miu est chentza de portu? (B.Lobina)◊ sa zustíssia li at chircadu totu sa domo ◊ aite chircas azudu a cudhu isentu?! ◊ no ndhe li chircant, no ndhe bendhet e no ndhe batit, cosa gai, custa butega! 2. non mi tochis ca non ti circu! ◊ ma chie ti at chircadu, a tie: aite ti pones in mesu, como?! ◊ istades dai su manzanu a su sero chirchendhe a s'unu e a s'àteru! ◊ pisedhu, no chirches a chie no ti chircat! 3. crica de caminare sentza chi tegnas paura ◊ eus a cicari de crariri cancuna cosa ◊ chirca de fàghere impresse! 4. si su dannu lu as fatu tue, sa zustíssia no chircat a mie 5. so andhadu a s'ispidale a chircare un'amigu malàidu Cognomi e Proverbi prb: chie cheret sorte la devet chircare ◊ ci no mi agatas in domu, cicamí in s'ortu! Etimo ltn. circare Traduzioni Francese chercher Inglese to look for Spagnolo buscar Italiano cercare Tedesco suchen.

«« Cerca di nuovo