agitoriài, agitoriàre , vrb Definizione pònnere boghes tzerriandho gente pedindho agiudu Frasi candu at inténdiu ca fiat mortu su pobidhu, curtu at a sa pratza agitoriendi ◊ su pòburu ómini fiat agitoriendi e atzapulendisí me in terra po su dolori ◊ a sa boge pariat gente agitorianno ◊ cudh'ómini at agitoriau meda po su dolori ma gei s'est apaxiau Etimo srd. Traduzioni Francese crier au secours Inglese to invoke for a help Spagnolo pedir ayuda Italiano invocare aiuto Tedesco um Hilfe rufen.

ammischinài , vrb: ammischinare Definizione fàere, ammostare o cunsiderare mischinu a ccn. a manera chi is àteros ndhe tèngiant làstima; crèdere o cunsiderare a unu peus o prus pagu de su chi est Sinonimi e contrari allastimai, apibiare Frasi est ca s'est ammischinadu, sinono li fint corpendhe puru ◊ ammischinendusidhoi iat cumentzau a dhi nai: Caridadi! Tengat caridadi! (M.Porru)◊ dèu dh'ammischinamu, pensendi chi trabballàt tropu! Etimo srd. Traduzioni Francese plaindre, sous-estimer Inglese to ask for symphaty, to undervalue Spagnolo mover a compasión, subestimar Italiano chièdere comprensióne, compassióne, sottovalutare Tedesco um Verständnis bitten, Mitleid bitten, unterschätzen.

inghíriu , nm, avb, prep: ingíliu, ingíriu Definizione tretu chi si faet passandho totu a fúrriu a dónnia parte de una cosa o de unu logu, su fàere unu giru in totu unu logu, o fintzes incropada o lobu de cosa coment'e po acapiare; faina de pagu contu (fintzes coment'e iscusa po pèrdere tempus o perdendho tempus); chistionu tropu longu, pigau a sa larga meda, chi istentat a bènnere a concruos, a su chi prus importat de nàrrere; a logos, fintzes crufessone Sinonimi e contrari arrolliada, giriotu, ródia, gíriu / ingroedhu Modi di dire csn: fàghere s'i. = colare de sa parte contrària po assuprire a unu matessi logu; leàresi sos inghírios = pèrdere su tempus in cosighedhas, chentza fàghere cosas de zudu; a inghíriu de… = totu a ziru; a i. meu, tou, sou, e gai = totu a ingíriu de mimi, de tui, de issu, e totu aici Frasi at fatu un'inghíriu mannu pro torrare a domo ◊ mi ch'est coladu su manzanu faghindhe inghírios ◊ no ti les sos inghírios: bae a su cumandhu! ◊ sos de s'àrdia faghent tres bortas s'inghíriu de sa crésia ◊ li cheret un'inghíriu de fune o de filiverru pro lu prèndhere bene ◊ apo fatu s'inghíriu de totu su cunzadu ma su poledhu no in logu: si che depet èssere essidu! 2. a su pitzinnu totus li cantant a inghíriu sa cantone ◊ is piciochedhus si dhi pinnigant a ingíriu ◊ sa genti si càstiat a ingíriu ◊ issa est sa lughe e sa música a inghíriu meu 3. totu a inghíriu de sa binza bi cheret sa cresura ◊ si fiat agatau in mesu de una pratza a ingíriu a ingíriu de una grandu parada ◊ a inghíriu issoro bi aiat duos boes e unu poledhu 4. e chie ti los iscurtat custos inghírios tuos?!…◊ a ndhe chircas, totu, de inghírios, irmasionadu! 5. Elias no si che leaiat sa berrita de conca mancu chi iat atopau un'inghíriu Etimo srd. Traduzioni Francese tour, autour de, autour Inglese round, around Spagnolo giro, ambages Italiano giro, attórno, intórno, lungàggine Tedesco Runde, um, herum.

intúndhu , avb, prep: intunnu Definizione a i. = a ingíriu; essire, andhare a s'intundha = chentza si pònnere bestimenta de subra (es. issallu, capoto) o learesila chentza si la bestire Frasi dat un'ojada a intundhu ◊ mi giro a intunnu pro bídere inumbe so 2. sas umbras de sa note abbassant pintanne istranas formas a intunnu de sas tupas, de sas pretas e de cussa muntagna minetzosa ◊ at fatu inghiriare sa tràbila a intundhu de sa créjia pro sa beneiscione Etimo srd. Traduzioni Francese autour de Inglese around Spagnolo alrededor Italiano attórno Tedesco umher, um.

iscaràda , nf: iscarata, scarada Definizione genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb. Sinonimi e contrari iscaru Modi di dire csn: fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu Frasi ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!… 2. mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi 3. ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada! Etimo ctl. escarada Traduzioni Francese travail à la pièce, effrontément Inglese job contract, cheekily Spagnolo destajo, descaradamente Italiano a gara, còttimo, sfacciataménte Tedesco um die Wette, Akkord, frech.

peleài, peleàre , vrb: apeliai, peliai Definizione pigare pelea, matana, apeleu, múngia faendho cosa; istare a perrica abbetiandho po calecuna cosa chi si bolet Sinonimi e contrari fadiae, ghimallai, matanare, penai, trumentai / apiliare, pedie Frasi o Gesús santu ahi peleadu cantu as pro a mie! ◊ die e note peleo pro sas munzas chi mi leo ◊ za ndhe at peleadu, sa zente, de fàmine, in tempos de gherra!…◊ cantu pensas e faghes e peleas det a sa morte tua terminare ◊ pro èssere abberu ómine, unu depet peleare: sinono it'ómine est?! ◊ a peleare macos bi cheret passéntzia meda ◊ e chie bi la faghet a peleare tota vida zente dorta?! 2. est de diora peliendi po dhi bendi sa domu Etimo spn. Traduzioni Francese combattre, se fatiguer, demander avec insistance Inglese to fight, to worry oneself, to ask insistently Spagnolo pelear, pedir con insistencia, instar Italiano combàttere, affannarsi, chièdere con insistènza Tedesco kämpfen, streiten, sich abmühen, sich ängstigen, um etwas bitten (eindringlich).

po , prep: pro Definizione prep. chi s'impreat pruschetotu po inditare iscopu, ma fintzes càusa, favore, o precisare a ite, a chie, o cantu est limitada una cosa: cun su vrb. in sa forma de s'inf. tenet diferentes impreos no sèmpere bene distintos Sinonimi e contrari ca Modi di dire csn: pro me, po mene, po mimi = a pàrrere meu (o fintzes po fàere bene a mimi, po torracontu meu); pro a tie = pro te, po tui; pro cantu no… = sigomente, andhe chi no…; pro èssere chi…, pro chi no… (valore cuncessivu) = cun totu chi…, fintzes si no…; pro èssere chi… = própiu ca…; pro… (+ vrb.) = in arriscos, in perígulu de…; su pro = totu su chi si podit nàrriri o cunsiderai a favori (de ccn. cosa); unu po un'àteru = in càmbiu, a su postu o in parti de un'àteru; pro gai…, pro gai e pro gai… = po cussu e po cussu, prusaprestu…; est biu pro miràculu, semus salvos pro sa fide = itl. mediante, per mèzzo di Frasi babbu tou ti mandhat a iscola pro istudiare ◊ si triballat pro campare ◊ po atendi un'ómini nci bollit sa pobidha ◊ seu innòi po dhi fai cumpangia 2. po trassas assimbillat a su babbu, po bonugoru a sa mama ◊ pro bisonzos gai za mi arranzo a sa sola ◊ pro físsios za ndhe zughet, cussu! ◊ po cantu eis a bivi no dh'eis a iscaresci ◊ su chi apu fatu dèu, po Cíciu, no dh'at fatu mancu su fradi ◊ custu dhu fatzu po doveri ◊ ant brigadu pro chistiones de pàsculu ◊ mi seu dépia tupai is càrigas po su fragu mau ◊ ses istracu pro duos passos chi as postu ◊ cussu est su pràngiu po oi ◊ l'ant bantadu pro su bonu fàghere ◊ s'iscola, pro su chi bi fint pótidos andhare, no fit piàghida mancu a issos ◊ cumprendit allu po cibudha ◊ po mimi bai tui! ◊ si no fit istadu pro s'azudu sou no ndhe aias fatu de nudha a solu! 3. pro chi + cong. = mancari, fintzas si: pro chi mi apat renusciadu tempus e sorte, so sempre cudhu cumpagnu afetzionadu (G.A.Cossu)◊ sos míseros de benes e de pannos, pro chi sient astutos, parent tontos (M.Murenu)◊ so isperanno chi dhi fete cuntentu lizenno custa cantilena, pro chi no siet una balentia ◊ si li dant peta, màndhigat, pro chi siat peta de cane! ◊ po chi portis sa conca murra, lah no ti acontessat de arregolli surra! ◊ fit fémina bella, pro chi no apat tentu bona sorte 4. pro + inf. = si (ispantu), azummai: pro l'aer bidu a sa torrada, cun sos pes iscaldidos de suore!…◊ candho la fipo parturindhe l'apo penada duas dies: pro bi lassare sa vida, mama e fiza! ◊ pro mi ndhe pissiare, de su dolore! ◊ ndh'est rutu dae artu: pro bi lassare sa pedhe! 5. pro + inf. = a su postu de…, cantu chi…, pro gai e pro gai, pro cussu e pro cussu: pro che pèrdere su puntu de s'onore menzus cherio pèrdere milli benes! ◊ pro tènnere a mimme, at nau su sóriche, sórico sa soca! ◊ pístadi sa limba, pro nàrrere machines! ◊ mòrrere pro mòrrere menzus a betzu ◊ dh'apu pigada po èssi una fémina de bixinau ◊ pro gai nos líbberas a Barabba! ◊ po pedra e pedra za che ndh’at in Terra chi carrare ndhe podes tota die (Sale) 6. pro + inf. = càusa, ca: iscuru a chie pedit pro no àere! ◊ daghi si pesant, custos fogos mannos si movent pro no àere arresetu ◊ su mali parit mancu po tenni cumpangia ◊ cudhos chi de richesa fint dotados, pro èssere tontos sunt rutos a fundhu (G.Frassu)◊ su Sardu masedu no si est lamentau e po èssi masedu est sempri poboritu! ◊ si ti apo fatu un'averténtzia no l'apo fatu pro ti chèrrere male! ◊ po èsseres risortu, Deus meu, ghite regalu mannu chi mi as dau! (L.Loi)◊ piga custu, ma no po ti meritai, lah! 7. pro + bi + inf. = si + verbu, pro inditare disizu o impudu: e ite pro bi l'ischire, chie est cussu chi mi at fatu dannu… banzu li tia dare! ◊ e ite pro fàghere a paris, candho si ndhe tzacant a inoghe a furare!…◊ pro bi l'àere ischidu chi fit gai tramposu!…… ◊ po dh'ai iscípiu ca fiat pagu riconoscenti aici!… 8. meda cosa perdesi ma mi ndhe acunnortesi pro cantu no so mortu ◊ pro èssere chi ses mannu za ndh'as zutu de cabu!…◊ pro èssere chi so mannu mi depes rispetare de prus ◊ at tímiu po dh'arrestai ◊ pro chimbe francos chi tenimus che l'ispendhimus fora e chentza bisonzu puru!…◊ bosu ge fuedhais pagu, ma po tronai!… Etimo ltn. pro Traduzioni Francese pour Inglese for Spagnolo por, para Italiano per Tedesco für, zu, um, durch, wegen.

prejàre , vrb: aprentziare*, presiare, pressiare, pretziai, pretziare Definizione apostivigare, istabbilire cantu si balet una cosa, pònnere unu valore o prétziu a calecuna cosa, dimandhare su prétziu de cosas a bèndhere; pònnere in càrculu e dimandhare po àere calecuna cosa, unu praxere, un'agiudu, brindhare a ccn. po calecuna cosa / pretziare una fémina, un'ómine = bíere o cricare de cumprèndhere ite si balent una fémina, un'ómine Sinonimi e contrari dimandhare, percontare / combidare Frasi no si podet cumprèndhere nen pretziare cultura, limba, arte si no ponimus mente a sas régulas e modos de produtzione de unu pópulu ◊ fit pressiada e calculada che bona massaja ◊ est una poesia chi prétziat su tribàgliu de sos artesanos 2. de piagheres mi ndhe ant fatu àteros e ndhe apo duritu a los torrare a presiare 3. a su betzu chi l'at sanada l'at pretziadu a s'afidu ◊ mi ant presiadu a distimonzu pro un'isposu ◊ no aiat cuizadu una bajana chentza pretziada, ma neune lu cheriat ◊ l'apo pretziadu a bènnere a domo ◊ at presiadu totu sas amigas a manigare ◊ is amigus m'ant pretziau a sa festa, ma no potzu andari Traduzioni Francese estimer, solliciter un service, inviter Inglese to esteem, to ask a favour, to invite Spagnolo apreciar, rogar, convidar Italiano apprezzare, chièdere un favóre, invitare Tedesco schätzen, um einen Gefallen bitten, einladen.

«« Cerca di nuovo