cuadretàrju , nm Definition
operaju chi segat su ortigu a cuadros a dh'aprontare po fàere is tapos
Scientific Terminology
prf
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrier qui coupe le liège en carrés pour en faire des bouchons
English
divider into squares
Spanish
obrero que corta el corcho en cuadros para tapones
Italian
quadrettatóre
German
wer kariert.
ebrúgiu , nm, nf: erbuza,
erbussu,
erbuzu,
ervuzu,
irburzu Definition
totu is erbas bonas chi si arregollent po papare, prus che àteru cotas e chi faent desesi chentza dhas semenare o prantare
Synonyms e antonyms
abrulla,
birduralla,
irguzu 1,
imburzu,
rivúgiu
Sentences
su frenugu, sa mammaluca, s'armurata sunt erbuzos bonos a còghere ◊ s'erbuzu est bonu a piscadura cun ossamenta de porcu ◊ oe no semus ai cussu, ma unu tempus, fàmine o nono, si andhaiat a erbuzu
2.
l'abbas che un’ortu de erbuza
Etymon
srd.
Translations
French
herbe potagère
English
herb
Spanish
herbaje para comer
Italian
erbàggio selvàtico
German
Grünzeug.
fía , nf: fiba,
fila 1,
fira Definition
genia de ispaitu forte finivini po cosire orrobba / soga de f. = cabu de filu
Synonyms e antonyms
filu
Sentences
lah, custa est fia forti po cosiri! ◊ candu torru mi ammostas totu sa fiba chi as annuau ◊ cussu bendiat de totu: zigarrus, tabbacu, agus, fila po cosiri cunserva e pasta…
Scientific Terminology
trp
Translations
French
fil à coudre
English
sewing thread
Spanish
hilo para coser
Italian
filo da cucire
German
Zwirn.
frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua,
freuledha,
frígula Definition
ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru
Synonyms e antonyms
ambu,
pistizone,
sucu
Sentences
beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus
Surnames and Proverbs
smb:
Fregula
Etymon
itl.
frégolo
Translations
French
pâtes alimentaires granulées pour soupe
English
typical sardinian pasta for soups
Spanish
pastas sardas para sopas
Italian
tipo di pasta sarda per minèstre
German
sardische Suppennudeln (Pl.).
fridúra , nf: frighidura,
frigidura,
fritura,
frixidura 1 Definition
su fríere, nau fintzes de un'ispétzia de abbruxore; erbas de fríere po cundhimentu (predusèmene, chibudha, mairana, e àteru); papare fríssiu / frituras de carrasegai = catas, tzípuas
Synonyms e antonyms
frimentu,
frintura,
frissidura
/
cunfigimentu
/
abbrugiore,
pissiori
2.
a su minestrone bi cheret fridura ca li daet sabore ◊ in s'ortighedhu nos ponimus totu sas friduras prantadas
3.
cuncodra una bella sartàina de fritura ca invitaus a fradis mius a prandi! ◊ in sa sartainedha si fait una frixidura cun lardu e cibudha
4.
sa fridura de sos ojos mi est bochendhe
Etymon
srd.
Translations
French
grésillement,
fines herbes
English
frying,
seasoning aromatic herb
Spanish
chirrido,
hierbas para guiso
Italian
friggìo,
èrbe da condiménto
German
Brodeln,
Kräuter (Pl.).
ganghilédhu , nm Definition
genia de arretza coment’e sacu, po piscare
Synonyms e antonyms
arraciallu,
arretza,
filau,
óbiga
Etymon
ctl.
gánguil
Translations
French
guideau (pêche)
English
kind of fishing net
Spanish
red para pescar
Italian
àngamo
German
eine Art Reuse.
granàle , nm Definition
sa domu de su trigu, logu inue si chistit su trigu, su laore, ma fintzes genia de istrégiu inue si ponet su trigu
Synonyms e antonyms
sobàriu
/
órriu 1
Sentences
a su tempus de su domíniu romanu sa Sardigna fit su granale de Roma, a dolu mannu ◊ sos granales como sunt totu chelos de ranzolu, ma chentza mancu ranu de trigu
Scientific Terminology
dmo
Etymon
srd.
Translations
French
grenier,
gros panier à provisions
English
barn,
tall belly vase
Spanish
granero,
recipiente para trigo
Italian
granàio,
bùgnola
German
Getreidespeicher,
Strohkorb.
iscàdha , nf, nm: iscadhu,
scadhu Definition
su ischedhare, s'abba chi si ponet a ischedhare su pane, s'ischedhadura; genia de imparu po àere provau unu male, unu dannu
Synonyms e antonyms
iscadhada,
iscadhura,
iscalmentu,
ischedhadura
Idioms
csn:
fàghere in i. = ischedhare; pane de iscadha = pane ischedhadu; linna de i. = linnighedha fine pro ischedhare
Sentences
si cheres unu tzichi, ndh'apo fatu in iscadha
2.
ischis pro cale iscadhu ponent sa bríglia a su cadhu! ◊ cun sos iscadhos chi apo tentu so cuntentu su matessi ◊ prite no andhas a istudiare? iscadhu ti ant fatu, cantecante! ◊ no lu torrat a fàghere ca n'at leadu iscadhu
Etymon
srd.
Translations
French
brûlé
English
price,
scalding
Spanish
agua para dar brillo al pan,
pena
Italian
scòtto
German
Zeche.
ischèra , nf Definition
su tziringone chi si ponet po anniscai su pische, is nassas
Synonyms e antonyms
tzirringoni
Etymon
srd.
Translations
French
lombric pour amorcer le poisson
English
bait
Spanish
lombriz puesto para cebo
Italian
lombrico per ésca
German
Köderwurm.
isciaculài, isciaculàre , vrb: iscioculare,
isciuculare,
issuculare,
sciaculai Definition
mòvere a iscutuladura, nau mescamente de abba aintru de istrégiu po giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / giúghere a ccn. isciúcula isciúcula = aguantai a unu sentz'e siguresa, de una cosa a s'àtera
Synonyms e antonyms
assucare,
igiucare,
iscioriare,
isciucare,
sciampuinai
/
sachedhare
Sentences
s'abba issúculat ◊ sa pobidha dhu tzérriat, dhu fúrriat brente a susu, dh'issúculat cricandho de dh'ischidare ◊ seo issuculanno is tassones
2.
isciàculat su carru de su viagiadore ◊ che barigheit sa vida isciaculendhe in pojos de ludu
Etymon
srd.
Translations
French
clapoter
English
to paddle
Spanish
mover agua en un recipiente para limpiarlo
Italian
guazzare
German
planschen.
isconcassòne , nm: sconcassori Definition
genia de molinu po pistare pedra a fàere a giarra
Translations
French
broyeur à gravier
English
crusher
Spanish
trituradora para grava
Italian
frantóio per ghiàia
German
Steinbrecher für Kies.
lebbréri , nm, nf: lebbrera,
libbreri Definition
istrégiu de terra martau po impastare e fàere su pane / min. lebbreritu
Synonyms e antonyms
scifedha,
tavania
Sentences
mamma mi coghet turedhos, de lebbreris de giodhu mi atato ◊ sa betzita lesit unu lebbreri e bi betesit innanti s'abba frita, debustis s'abba calda ◊ aforradu su lebbreri cun su telu e prenadu de farina, s'isolviat su fremmentarzu ◊ cust'ómine acontziat libbreris e gofàinas de terra
Scientific Terminology
stz
Etymon
ctl.
llibrell
Translations
French
bassin,
cuvette
English
basin
Spanish
recipiente de barro para amasar
Italian
bacile,
bacinèlla
German
Backschüssel.
majonèta , nf Definition
genia de fémina bècia, fata a pentzamentu, chi nanca iat a bènnere su note de Pasca de is Tres Gurrès a batire giogos a is piciochedhos…
Synonyms e antonyms
befana
Scientific Terminology
fnt
Translations
French
"befana"
English
befana (kindly old witch who brings children toys at Epiphany)
Spanish
vieja que trae regalos a los niños para los Reyes
Italian
befana
German
Befana,
alte,
gerechte Hexe,
die,
nach der italienischen Volksüberlieferung.
marrúfu , nm Definition
nassa e logu inue tenent e pesant s'aliusta bia
Scientific Terminology
pscd
Translations
French
vivier pour langoustes
English
lobster hatchery
Spanish
criadero para langostas
Italian
vivàio per aragòste
German
Langustenteich.
megài, megàri , vrb: amegai* Definition
m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.)
Sentences
megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu!
Translations
French
être sur le point de… aller + v.
English
to be going to…
Spanish
estar para,
estar a punto de…
Italian
èssere nell'atto di…
German
im Begriff sein (Inf.),
gerade.
mógiu , nm, nf: moja,
moju,
moi,
mou,
moxu Definition
istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale)
Synonyms e antonyms
abialzu,
bugnu,
caidhu,
casa,
moissu,
moitedhu,
tulu
/
murghijola
Idioms
csn:
moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos
Sentences
cussu tenet mojos e faghet mele meda
2.
sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou
3.
est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis!
Surnames and Proverbs
smb:
Moi, Mou, Moy
Scientific Terminology
stz, mds, sjl
Etymon
ltn.
modius
Translations
French
boisseau,
ruche
English
modius,
apiary
Spanish
moyo,
recipiente para las medidas de capacidad,
un tercio de una hectárea
Italian
mòggio,
alveare
German
Scheffel,
Bienenstock.
opía , nf Definition
istrégiu piticu de ortigu po umprire abba a bufare in is funtanas, fintzes ortigu mannu cofudu po pònnere cosa a papare po medas, in su sartu
Synonyms e antonyms
conchedha 1,
gupu,
obria,
trobia,
upada,
umpridorzu,
upu
/
bagione
2.
sa petza arrustia, tirada de su schidoni, dha poniant in is opias de ortigu po is tundidoris
Scientific Terminology
stz
Etymon
srd.
Translations
French
puisette
English
pail
Spanish
recipiente para beber en las fuentes
Italian
attingitóio
German
Schöpfgefäß.
oridúra , nf Definition
su orire, su segare sa pasta de su cumossu faendho su pane, cumenciare su pane
Synonyms e antonyms
abbessiada
| ctr.
finidura
Etymon
srd.
Translations
French
ébauchage,
ébauche
English
sketch
Spanish
el cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italian
abbozzatura,
abbòzzo
German
Entwurf.
oríre , vrb Definition
fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere
Synonyms e antonyms
orivetai,
orizare,
orulare 1
/
abbessiare
| ctr.
isorulare
3.
sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe
Etymon
srd.
Translations
French
ébaucher du pain
English
to sketch the bread
Spanish
orillar,
cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan
Italian
abbozzare il pane
German
mit der Brotvorbereitung beginnen.
po , prep: pro Definition
prep. chi s'impreat pruschetotu po inditare iscopu, ma fintzes càusa, favore, o precisare a ite, a chie, o cantu est limitada una cosa: cun su vrb. in sa forma de s'inf. tenet diferentes impreos no sèmpere bene distintos
Synonyms e antonyms
ca
Idioms
csn:
pro me, po mene, po mimi = a pàrrere meu (o fintzes po fàere bene a mimi, po torracontu meu); pro a tie = pro te, po tui; pro cantu no… = sigomente, andhe chi no…; pro èssere chi…, pro chi no… (valore cuncessivu) = cun totu chi…, fintzes si no…; pro èssere chi… = própiu ca…; pro… (+ vrb.) = in arriscos, in perígulu de…; su pro = totu su chi si podit nàrriri o cunsiderai a favori (de ccn. cosa); unu po un'àteru = in càmbiu, a su postu o in parti de un'àteru; pro gai…, pro gai e pro gai… = po cussu e po cussu, prusaprestu…; est biu pro miràculu, semus salvos pro sa fide = itl. mediante, per mèzzo di
Sentences
babbu tou ti mandhat a iscola pro istudiare ◊ si triballat pro campare ◊ po atendi un'ómini nci bollit sa pobidha ◊ seu innòi po dhi fai cumpangia
2.
po trassas assimbillat a su babbu, po bonugoru a sa mama ◊ pro bisonzos gai za mi arranzo a sa sola ◊ pro físsios za ndhe zughet, cussu! ◊ po cantu eis a bivi no dh'eis a iscaresci ◊ su chi apu fatu dèu, po Cíciu, no dh'at fatu mancu su fradi ◊ custu dhu fatzu po doveri ◊ ant brigadu pro chistiones de pàsculu ◊ mi seu dépia tupai is càrigas po su fragu mau ◊ ses istracu pro duos passos chi as postu ◊ cussu est su pràngiu po oi ◊ l'ant bantadu pro su bonu fàghere ◊ s'iscola, pro su chi bi fint pótidos andhare, no fit piàghida mancu a issos ◊ cumprendit allu po cibudha ◊ po mimi bai tui! ◊ si no fit istadu pro s'azudu sou no ndhe aias fatu de nudha a solu!
3.
pro chi + cong. = mancari, fintzas si: pro chi mi apat renusciadu tempus e sorte, so sempre cudhu cumpagnu afetzionadu (G.A.Cossu)◊ sos míseros de benes e de pannos, pro chi sient astutos, parent tontos (M.Murenu)◊ so isperanno chi dhi fete cuntentu lizenno custa cantilena, pro chi no siet una balentia ◊ si li dant peta, màndhigat, pro chi siat peta de cane! ◊ po chi portis sa conca murra, lah no ti acontessat de arregolli surra! ◊ fit fémina bella, pro chi no apat tentu bona sorte
4.
pro + inf. = si (ispantu), azummai: pro l'aer bidu a sa torrada, cun sos pes iscaldidos de suore!…◊ candho la fipo parturindhe l'apo penada duas dies: pro bi lassare sa vida, mama e fiza! ◊ pro mi ndhe pissiare, de su dolore! ◊ ndh'est rutu dae artu: pro bi lassare sa pedhe!
5.
pro + inf. = a su postu de…, cantu chi…, pro gai e pro gai, pro cussu e pro cussu: pro che pèrdere su puntu de s'onore menzus cherio pèrdere milli benes! ◊ pro tènnere a mimme, at nau su sóriche, sórico sa soca! ◊ pístadi sa limba, pro nàrrere machines! ◊ mòrrere pro mòrrere menzus a betzu ◊ dh'apu pigada po èssi una fémina de bixinau ◊ pro gai nos líbberas a Barabba! ◊ po pedra e pedra za che ndh’at in Terra chi carrare ndhe podes tota die (Sale)
6.
pro + inf. = càusa, ca: iscuru a chie pedit pro no àere! ◊ daghi si pesant, custos fogos mannos si movent pro no àere arresetu ◊ su mali parit mancu po tenni cumpangia ◊ cudhos chi de richesa fint dotados, pro èssere tontos sunt rutos a fundhu (G.Frassu)◊ su Sardu masedu no si est lamentau e po èssi masedu est sempri poboritu! ◊ si ti apo fatu un'averténtzia no l'apo fatu pro ti chèrrere male! ◊ po èsseres risortu, Deus meu, ghite regalu mannu chi mi as dau! (L.Loi)◊ piga custu, ma no po ti meritai, lah!
7.
pro + bi + inf. = si + verbu, pro inditare disizu o impudu: e ite pro bi l'ischire, chie est cussu chi mi at fatu dannu… banzu li tia dare! ◊ e ite pro fàghere a paris, candho si ndhe tzacant a inoghe a furare!…◊ pro bi l'àere ischidu chi fit gai tramposu!…… ◊ po dh'ai iscípiu ca fiat pagu riconoscenti aici!…
8.
meda cosa perdesi ma mi ndhe acunnortesi pro cantu no so mortu ◊ pro èssere chi ses mannu za ndh'as zutu de cabu!…◊ pro èssere chi so mannu mi depes rispetare de prus ◊ at tímiu po dh'arrestai ◊ pro chimbe francos chi tenimus che l'ispendhimus fora e chentza bisonzu puru!…◊ bosu ge fuedhais pagu, ma po tronai!…
Etymon
ltn.
pro
Translations
French
pour
English
for
Spanish
por,
para
Italian
per
German
für,
zu,
um,
durch,
wegen.