abbentài , vrb: abbentare Definizione abbarrare coment'e incantau / abbentare sos pitzinnos = giogai is pipius Sinonimi e contrari abbanghelare, atraucare / abbalaucare, abberelare, ammadainare, asturdire, atolondrai, atontonare, ispantai, scilibriri Etimo srd. Traduzioni Francese être abasourdi Inglese to be astonished Spagnolo asombrarse, pasmarse, embelesarse Italiano sbalordirsi Tedesco verblüfft.

abbentràre , vrb: abbrentare Definizione papare, betare a bentre a meda, a tropu, tzatzare; portare su bestiàmene a pàschere, po si tzatzare Sinonimi e contrari abbentruscare, abbidhiai, abbiscarzare, abbuselcare, abbuzare, aelcare, apasterare, atatamacare, imbrentai, mascare, tesciare / atatare Frasi cussu puzone est semper chin su pitu apertu pessandhe a s'abbrentare ◊ ponzesint sa peta e s'abbentresint cun fàmine caninu ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ a s’abbentrare est avesu de porcos: su mannicare a serentis est de ómines ◊ si fit meda, de su produtu si ndhe abbrentaiat ca su cummérciu de oe no che fiat! 2. a pitzinnedhu aio duas vacas e andhao dogni die a las abbrentare 3. issu abbrentau a binu e sa famíglia a fàmine! ◊ fimus bene abbrentadas e cuntentas e amus cantau e ballau 4. tue abbrentas sa zente a fàulas! Etimo srd. Traduzioni Francese se bourrer s'empiffrer, se gaver Inglese to stuff oneself Spagnolo llenarse, atiborrarse Italiano rimpinzarsi Tedesco sich vollstopfen.

abbenturàre , vrb: aventurai, aventurare Definizione su si pònnere in arriscos mannos, in perígulu Sinonimi e contrari arriscai Etimo itl. Traduzioni Francese aventurer, risquer Inglese to venture Spagnolo aventurar Italiano avventurare Tedesco wagen.

abbenzàre , vrb: aenzare, enzare Definizione pigare a disprétziu, coment'e naendho, de unu, chi tenet abbenzu, difetu Sinonimi e contrari ilbantare, ilzenzare, menispresiare Frasi tue abbenzas a totu in dogni contu sentza ischire sustènnere s'argumentu Etimo srd. Traduzioni Francese mépriser Inglese to despise, to disdain Spagnolo despreciar, menospreciar Italiano disprezzare Tedesco verachten.

abberàre , vrb: averai 1, averare Definizione nau pruschetotu de sèmenes, fàere bellu, grussu, ingraniu bene; arresurtare berus, nau de ccn. cosa chi si ibertàt de tempus innanti, profetizada, o nada innanti de acontèssere Sinonimi e contrari abbasolare, achiare, ammadurae, ciòmpere, còmprere, crompire, ingranire, lòmpere Frasi su trigu at averadu, no at averadu ◊ sas ispigas sunt averadas ◊ donzi cosa naschet e averat ◊ avera tega, budrone, fruta e ranu e mulgat late a rios su pastore! (Sozu) 2. totu si averesit a puntinu cantu narzesit su mastru divinu ◊ faghe chi potemus bídere su Regnu tou averadu! ◊ isperat chi si averent sos sónnios ◊ su bisu chi at fatu no si est mai averau ◊ at cumpréndiu chi fut arribbada e averada sa fini Etimo itl? Traduzioni Francese mûrir Inglese to ripen Spagnolo madurar, cumplirse Italiano maturare, avverare, cómpiersi, inverare Tedesco bewahrheiten, reifen, sich bewahrheiten.

abberbàre , vrb: abbrebai, abbrebare, abbrebiare, abbrevare Definizione fàeere is abbrebos, fàere sa meighina / àcua abbrebada = abba pro meighina, chi li ant fatu is abbrébius Frasi abberbare s'abba, su bestiàmine ◊ est cotu de una fémina che chi siat abbrevadu ◊ cun is granos de trigu sighiat a fàere grughes abbrebiandho a iscúsiu apitzu de sa tassa de s’abba Etimo srd. Traduzioni Francese ensorceler Inglese to bewitch Spagnolo hechizar Italiano ammaliare Tedesco bezaubern.

abberchedhàre , vrb Definizione fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare Sinonimi e contrari abbentrare, abbentruscare, abbiscarzare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, imbrentai Frasi tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru! Etimo srd. Traduzioni Francese se bourrer, s'empiffrer, se gaver Inglese to stuff oneself Spagnolo llenarse, atiborrarse Italiano rimpinzarsi Tedesco sich vollstopfen.

abberelàre , vrb Definizione coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere Sinonimi e contrari abbalaucare, abbengare, abbentai, asturdire, atolondrai, atontonare, iselentare, scilibriri, stolondrai Frasi deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia Traduzioni Francese abasourdir Inglese to amaze, to be amaze Spagnolo quedarse pasmado, asombrado Italiano stupefarsi, sbalordire Tedesco staunen, verblüffen.

abberguàre , vrb: avelguare, avereguare, averiguai, averguare, averugare, avilguare, avreguai, avreguare, avreguari, veriguare Definizione leare oru de calecuna cosa, bènnere o arrennèscere a dh'ischire; abbaidare a bíere comente est una cosa o si est abberu; fintzes abbaidare in su sensu de bòllere e tandho fintzes annestrare, educare, avertire Sinonimi e contrari abbadiai, annotare, assaborire, bídere, ischire / assegurai / abbèrtere Modi di dire csn: averégua! = càstia!, annota!; averugare a terra = chircare su rispàrmiu in donzi cosighedha Frasi apo abberguau chi oje depet favedhare Fulanu ◊ lu mutimus a zistru pro no bos abberguare de chie semus nendhe ◊ disigiàt chi nemus dh'avreguessit ma si fut iscípiu su própiu ◊ neridimí, bonómini, nd'at avreguau de unu piciochedhu chi?…◊ abbérgua si est abberu chi cussu azudat! ◊ tandho est chi mi so acultziadu e l'apo in costas averiguada (B.Serra) 2. iscamabamus sos crapitos candho abberguabamus chi che fint istitaos ◊ esso pro averiguare custa boghe chi apo intesu ◊ intendhendhe sos canes, si fit iscampiau pro abberguare ◊ abbérgua sa cosa dae cad'ala! ◊ so andhandhe pro abberguare ca nachi est ruta sorre mea ◊ mi acúltzio pro avilguare si su riu ndh'est essidu ◊ avereguada dae acultzu, sa fémina mustraiat totu sos annos chi gighiat ◊ bidia a babbu chin mamma averughèndhesi a culatzos de oxu (S.Saba) 3. a su pitzinnu li lassant picare su martedhu averguànneli de istare atentu a no s'istropiare ◊ los aiant averguatos de non colare in cue ◊ sa mama fit de cussas chi averguaiat sos fizos a su travàgliu e a su rispetu 4. Mannedha bi averugaiat a terra, no fit mani abberta meda! Etimo spn. Traduzioni Francese vérifier Inglese to verify Spagnolo averiguar Italiano verificare, accertare, controllare, appurare Tedesco prüfen.

abbèrrere , vrb: abèrrere, abèrriri, apèrrede, apèrrere, obèrrere Definizione istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas Sinonimi e contrari abberberedhare, afilai, allargai, cannire, fresai, irganzare, sacai, scaringiai | ctr. cugnare, serrai Modi di dire csn: abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale Frasi apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta! 2. in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos 3. custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda Etimo ltn. aperire Traduzioni Francese ouvrir, crocheter Inglese to open, to force open Spagnolo abrir, descerrajar Italiano aprire, schiùdere, scassinare Tedesco öffnen, aufbrechen.

abberrisonàre , vrb Definizione de abberrisonare; chi est fatu a berrisone, totu intrau apare coment’e cambos de linna ispinosa Sinonimi e contrari agghirrisonare, trabojare, trebedhai | ctr. irbojare, istrepojare, strogai Frasi chentza ispizada tantas dies, sos pilos si li sunt totu abberrisonados Etimo srd. Traduzioni Francese enchevêtrer, embrouiller Inglese to tangle Spagnolo enmarañar, enredar Italiano intricare Tedesco verwickeln.

abbèrtere , vrb: abèrtere, avèrtere Definizione dare tocamentu, nàrrere cosa de importu a unu pruschetotu po chi no tèngiat dannu, o po chi no fatzat cosa de male, chi no si depet Sinonimi e contrari abertire, ammonestai, apretzetai Modi di dire csn: avèrteresi de carchi cosa = èssiri capassu, pràtigu de ccn. cosa; avèrtere a carchi cosa = darebbei tentu, fagherebbei atentzione; avèrtere carchi cosa = castiai, abbaidare Frasi s'istintu de si fràndhere si fit ponendhe in motu e lu fit abbertendhe chi depiat mantènnere sos ocros apertos bene 2. s'avertiat de machinàrios e motores imbentatos a novu 3. a custa cosa deo no bi apo avértidu ◊ sa fémina sighiat a avèrtere su pobidhu mortu ◊ passant is màscaras faendho erríere sa gente chi est avertèndhoro peri is orrugas ◊ averte a no mòvere nudha, innoe! Etimo ltn. advertere Traduzioni Francese avertir, prévenir Inglese to inform, to warn Spagnolo advertir, avisar Italiano avvertire Tedesco warnen.

abbertighedhàre , vrb: Definizione foedhandho de is matas chi portant frutu, iscúdere a pértiga a is cambos po ndhe fàere orrúere a terra su frutu Sinonimi e contrari abbertighitare, magiare Etimo srd. Traduzioni Francese gauler Inglese to beat down Spagnolo varear Italiano abbacchiare, bacchiare Tedesco abschlagen.

abbessiàre , vrb Definizione fàere una cosa a sa bona, comente si arrennescet, su dha cumenciare; incarrerare a unu giaendhodhi s'educatzione / abbéssiadi! = dàedi una regulada, currèzedi! Sinonimi e contrari orire / annestrare, arragnare Frasi ojos istracos… lantados dae su fadu, abbàidant fitu fitu sa sinza de su bachidhu, abbéssiant disizos in brajas de foghile (G.Orgolesu)◊ sa lughe abbéssiat su surcu de sa bonora 2. ses delisciosa zona fentomada: paret chi sa natura abbessiada si siat pro ti fàghere a impignu! (A.Serra)◊ cussu est giòvanu abbessiadu ◊ su chi si abbéssiat no dispréssiat Traduzioni Francese esquisser, ébaucher Inglese to sketch Spagnolo esbozar Italiano abbozzare Tedesco entwerfen.

abbetiàe, abbetiài, abbetiàre, abbetiàri , vrb: betiare, vetiare Definizione arrespòndhere, foedhare ancora arrespondhendho contras a su chi narat s'àteru, sighire a foedhare torrandho a nàrrere sa cosa giai nada; prnl., pigaresidha a bétia, annervare Sinonimi e contrari aconchizare, acorrochinare, arrebbecae, atoliai, briare, certai, profidiai, reotare, rempicare, tencinare, tostoinare / achibberare, acroconai, collobbiare, contierrare, inchibberare, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Frasi dh'iat abbetiau: No, tui no mi as a isciacuai mai is peis! ◊ faint unu fillu unu fillastu e nemus porit abbetiai! ◊ no po abbetiai, ma cussus fiant malloredhus, no cruguxonis! ◊ cudhu Fulanu fadiat de sangunau "Marongio" e dèu a abbetiai: "Marongiu!" ◊ su mere de sa tanca abbétiat pro no lia tzèdere, ca cheret cussa puru ◊ e cudha a narri carei, abbetiendu torra: No dhu est! ◊ abbetiendi, sighiant a tzerriai "cafei" cudha cosa chi cafei no fiat ◊ sa filla abbetiàt, ma su babbu no dha creiat etotu 2. abbetiaus chi candu si fuedhant e s'iscriint duas línguas, sunt duas culturas chi si agatant faci apari ◊ ti bollu biri abbetiendidhu in faci! Traduzioni Francese s'obstiner, s'entêter, objecter Inglese to obstinate, to object Spagnolo empeñarse, reñir Italiano incaponire, replicare, obiettare, altercare Tedesco streiten, sich versteifen, einwenden.

abbetuàre , vrb: abbituai, abbituare Definizione pònnere un'abbitúdine Sinonimi e contrari abesare, acomunai, acostumai, arranguai, imbisciare, ingustai | ctr. disabesare, disacostumai, irbitzare Frasi daghi mi fia abbetuadu, fintzas deo partitzipaia a cussas búglias e leadas in ziru ◊ is crabas dhas ant abbituadas a si arregolli me in su corratzu e a unas a unas nci mucant totus a ingui ◊ comente mi abbituei a s'iscuru e a su filighedhu de lughe chi nos poniat fatu comintzei a distínghere umbras ◊ po Billori su bestiolu fiat cument'e unu tzerachedhu, ca dh’iat abbituau a bandai a solu a bidba Etimo itl. Traduzioni Francese habituer, accoutumer Inglese to accustom Spagnolo acostumbrarse, habituarse Italiano abituare, assuefare Tedesco gewöhnen.

abbiàre , vrb Definizione fàere bia, prus bia, prus forte una cosa Sinonimi e contrari abbiorare, abbivare, avivai, priurire / agghegiare | ctr. ammoltighinare, ammortiare Frasi sos fritos de s'ilgerru los batiat a malu puntu abbiàndhelis sas piaes ◊ su sole umpare a s'abba faghet abbiare s'erva ◊ sa terra si unfrat a s'abberta de su sèmene chi si abbiat ◊ li at porridu de s'ànima un'isticu a l'inferchire in cudha antiga branca pro chi abbiet su truncu mesu sicu ◊ su riu abbiat sa costera saltiendhe in matedos e istrampos Etimo srd. Traduzioni Francese raviver Inglese to revive Spagnolo avivar, reavivar Italiano ravvivare Tedesco wiederbeleben.

abbiàre 1 , vrb Definizione pònnere in sa bia, apèrrere sa bia po chi ccn. cosa passet bene Sinonimi e contrari incarrebai, irvinghinzare, tocai 1 Modi di dire csn: abbiare s'abba in sa cora, in su surcu = incarrerai, agiudai s'àcua a passai arregollendindi sa malesa chi istrobbat; abbiare una cosa a unu = nàrriri o arregordai una cosa a unu po chi dhoi pentzit o dha fatzat Frasi li cheret abbiadu a fàghere cudha cosa, a bortas chi si ndhe siat irmentigadu, o chi no bi apat pessadu! ◊ tantu za ndhe faghes de cosa, ti no ti l'abbiant sos àteros, a tie!… 2. comente podes sos súlcios abbia! ◊ s'abba in sa cora cheret abbiada si bi at malesa, ca sinono no colat Etimo srd. Traduzioni Francese acheminer Inglese to direct, to start Spagnolo encaminar Italiano avviare Tedesco leiten.

abbiatzài, abbiatzàre , vrb Definizione fàere prus biu, prus forte Sinonimi e contrari abbibare, abbiorare, abiociai, alentai, allutae, imbiatzai, priurire | ctr. ammoltighinare, ammortiare Frasi comente l'as abbada, sa prantaza si est torra abbiatzada ◊ a abbrebus e afumentus mi ant torrau a abbiatzai Etimo srd. Traduzioni Francese vivifier Inglese to enliven Spagnolo vivificar Italiano vivificare Tedesco beleben.

abbibàre , vrb: abbivae, abbivai, abbivare, abbiviai Definizione fàere biu, prus biu, prus biatzu (fintzes torrare apustis de unu mancamentu) Sinonimi e contrari abbiare, abbiatzai, abbiorare, abiociai, alentai, priurire / allutae, ateneae, atzipare | ctr. ammoltighinare, ammortiare Frasi abbiva su donu de Deus chi est in tecus! ◊ Signori, abbivai in mei sa fidi! ◊ benevénniu, inimicu onestu, veni: mi so preparau totu s'annu abbivandhe sa braja in sa chisina! (G.Chironi)◊ sa genti fiat allupada de su prantu e medas, intendendi s'atitadrixi, ndi sunt dépias essiri a pigai unu pagu de àiri po s'abbiviai Etimo srd. Traduzioni Francese ranimer, raviver Inglese to enliven Spagnolo avivar Italiano ravvivare Tedesco wiederbeleben.

«« Cerca di nuovo