untài, untàre , vrb Definizione frigare ógiu, lardu o àteru de grassu a calecuna cosa Sinonimi e contrari úngere, untinare Frasi at untau su pane chin lardu ◊ s'ollu santu dh'untat s'Obispu in su fronti a is chi faint sa cunfirmatzioni Etimo srd. Traduzioni Francese huiler, graisser Inglese to oil Spagnolo untar Italiano ùngere Tedesco einfetten.

untinàre , vrb: untzonare Definizione frigare o pònnere ógiu a ccn. cosa: pruschetotu dhu narant po istidhigare cun lardu allutu (preutire) sa petza orrostindhodha Sinonimi e contrari allardare, aungiae, istedhiare, preutire, untzare 1, utzare Frasi sa peta cheret untinada a lardu 2. su pane untinadu cun ozu de olia e cun d-una paspiada de salipa, arrustidu in sa bràsia, est bonu meda Etimo srd. Traduzioni Francese larder Inglese to lard Spagnolo mechar Italiano lardellare Tedesco spicken.

uràre , vrb Definizione disigiare o pregare uras bonas Sinonimi e contrari augurai Frasi pérdidu apo impresse cudha sorte chi mi uraiat mama in sa ninnia (L.Mudadu) Traduzioni Francese souhaiter Inglese to wish Spagnolo desear Italiano augurare Tedesco wünschen.

urulàre , vrb: orulare Definizione guguliare, genia de apédhidu longu chi faet su cane coment'e a lamentu; fintzes su corrighinu de is bentos Sinonimi e contrari abeliai, agruguai, agrumiai, arrulliai, borulare, gurruliai, gurulai, intzunchiai, torojare, torrunzare Frasi candho canes in corte intendhes urulendhe no as calma peruna (A.Dettori)◊ sos canes urulendhe fitivu mi aterriant su reposu ◊ in domo de Petenaju unu catedhu urulabat acurtzu de su mere: sas féminas pranghiant a supedhu 2. úrulat in tundhu sa tempesta subra a su monte e muet sa foresta ◊ su bentu che istupat fúrridu, urulendhe che cane, in sas carrelas Etimo ltn. *urulare po ululare Traduzioni Francese hurler Inglese to howl Spagnolo aullar Italiano ululare Tedesco heulen.

vacinài , vrb: fatzinare, valcinare, vatzinare Definizione iferrere o semenare una maladia (s'intzimia) apostadamente in forma brandha ca giaet a s'organísimu sa manera de si fàere sa difesa e no pigat prus cuss'infetu Frasi innantis d'essire dae s'astronave bos depimus vacinare chin s'ispistidhavirus (G.Brocca)◊ issu etotu contat ca sa mamma no dh’iat pótziu portai mancu a dhu vacinai de cantu fut aresti candu si tratàt de dotoris 2. balla, no est maladia po nosu, ca seus vacinadas! Etimo itl. Traduzioni Francese vacciner Inglese to vaccinate Spagnolo vacunar Italiano vaccinare Tedesco impfen, vakzinieren.

vardàre , vrb: badrare*, fardiare, vardiare Definizione atentzionare calecuna cosa (pàsculu, àteru) chentza ndhe tocare o chi neune ndhe tochet, amparare po no àere dannu / pastura vardada = ínnida, chentza pàschida, chi po fàere crèschere s'erba no dhue lassant intrare bestiàmene Sinonimi e contrari acastiai, aggordai, agguardai, chistie, coltoire, cultodiare, gardiare, parpare, risparmiare / irghiare Frasi vardianedhu nanchi fipo… ma fipo geo a chèrrere vardiatu! ◊ su cherinzu vene vardat sa vida dae cada assustu ◊ su pastore est a grotza e a cambales po si vardare abba, nie e bentu ◊ sos Sardos semus che unu tazu de anzones chi lu vàrdiant sos marjanes ◊ s'àngelu custode mi vardet e s'àngelu de sa defesa mi defendhat Traduzioni Francese sauvegarder, préserver Inglese to protect, to reserve Spagnolo guardar Italiano salvaguardare, preservare, riservare Tedesco schützen, bewahren.

variài , vrb: bariare, variare Definizione cambiare, fàere o essire diferente; pèrdere su tinu, diventare macu druche (no de manicómiu), àere pagu firmesa in su fàere; nau de cosa chi s'ischit, essire de mente Sinonimi e contrari disvariai / iscasciuletare, vacillare / ilmentigare, iscadèssere Frasi cantaint, ballaint, ridiant e variaint de cussa manera sos anneos (T.Cherchi) 2. no apo ischidu su chi m'est costau ca fio galu in sonnos variendhe (P.Piga)◊ nd'est essiu foras de sèi e vàriat e no est cosa de ndi fai contu! ◊ candho unu est comintzandhe a variare in conca no atinat, s'arrejonu no afilat e no ghirat su faedhu 3. lu tenia in mente ma poscas mi ch'est variadu ◊ pro no ti che variare, iscriedila, sa cosa! Etimo itl. Traduzioni Francese changer, délirer Inglese to vary, to rave Spagnolo variar, desvariar Italiano variare, delirare Tedesco ändern, irre sein.

vatúre , vrb: bature, vaure Definizione carrare, acostire una cosa, fàere bènnere a unu; si narat fintzes de is matas in su sensu de fàere o bogare su frutu / ind. pres.: geo vato, tue vatus, isse vatut, issos vatunt; imp.: 1ˆ p. sing. vatua, 2ˆ p. sing. vatuas, 3ˆ p. sing. vatuat, 3ˆ p. pl. vatuant; impr. 2ˆ p. sing. vatu!, 2ˆ p. pl. vatute! Sinonimi e contrari batire, batúchere*, poltare | ctr. leai Frasi connosco custu locu dae canno babbu mi vatuat a inoche ◊ mi ant chérfiu vaure a inoche ◊ su ventu nche li vatut sa voche ◊ vatunchelu a domo su partò! ◊ vàtulu unu gútiu de vinu! ◊ vatu a inoche sa piluca mea! ◊ vatuteminche cudha mascaredha! ◊ vatunnelu, s'arantzu! 2. peri su ruvu vatut su frutu Traduzioni Francese porter Inglese to bring, to take Spagnolo traer Italiano portare Tedesco bringen.

vengài , vrb: fengai, vengare, vengiare Definizione su si ndhe pagare de un'ofesa, de unu dannu Sinonimi e contrari bindicare, svengai, vinghitare Frasi no ti venghis de ofesas, no torris mai revesas! ◊ mi at imbrollau, ma mi ndi vengu! Etimo spn., ctl. vengar, venjar Traduzioni Francese se venger Inglese to revenge oneself Spagnolo vengarse Italiano vendicarsi Tedesco sich rächen.

viagiài, viagiàre , vrb: biaxai, viazare Definizione andhare, fàere viàgiu Sinonimi e contrari fiazare Frasi is maistos furint de àteras bidhas e no viagiànt comente a oe ◊ is giòvunus fatuvatu pigant e… viàgiant! ◊ po no viagiai dógnia dí, su pipiu a bidha ndi dh'at pigau sa pardina ◊ mi dispragit ma no mi dha sento prus de viagiai ca mi costat tropu istragu a guidai ◊ isse viàgiat a Tàtari cantu istat a che acabbare sos istúdios ◊ chin sos mezos chi bi sunt como zai si fachet impresses a che arribbare: in ariopranu amus viazadu! Etimo itl. viaggiare Traduzioni Francese voyager Inglese to travel Spagnolo viajar Italiano viaggiare Tedesco reisen, fahren.

votài , vrb: botare 2, votare Definizione giare o betare su votu; cumandhare Frasi votassiones za bi at ma no sunt totu sos chi andhant a votare ◊ nosu votendu aici difendeus a tui puru! ◊ pòburu, cumbati sa sarda batàglia, no dhus vòtisti prus, piga puntíglia! (G.Zedda)◊ cussos, canno benit su períudu de los votare si betant a purpas mortas che astores! (G.Tilocca) 2. no bi votat niunu in sa pelsone mia: ndhe fato su chi chelzo! Traduzioni Francese voter Inglese to vote Spagnolo votar Italiano votare Tedesco wählen.

zacaràre , vrb: giagarare*, zagarare Definizione bogare a fora o fàere fuire de mala manera, fuire, pigare a s'ingrundha a cúrrere, a fàere Sinonimi e contrari assulurgiare, giarigare, ispabuciare, isvalostiare, salargiare, stagiai, ussiare | ctr. asseliai, batire, cramare Frasi parides timinne e zagaranne feras, totus a boghes postas ◊ si no mi l'agabbas, oe ti zàgaro! ◊ si zàcarant sas pudhas, sos animales fachendhe dannu Traduzioni Francese faire fuir Inglese to stir violently Spagnolo agitar, ahuyentar, echar a correr Italiano esagitare, far scappare Tedesco weglaufen lassen.

zampàre , vrb: ciumpare, giampare*, zumpare Definizione passare de una parte a s'àtera de ccn. cosa, de ccn. logu (segundhu ite si giumpat, passare a brínchidu in pitzu), passare de una chistione a un'àtera diferente, fintzes fàere prus de unu tanti (de cosa, de trebballu) Sinonimi e contrari passae, sartai Modi di dire csn: z. unu riu, unu fossu, unu muru, unu truncu, su giannile, su mare; e zàmpadi!… (nadu a marrania) = arguai a tie chi ti moas a perunu logu! Frasi dhos ant bistos candu funt zampandhe in su frúmmene ◊ sa conca mia no che fit prus in logu nostru: aiat zumpadu su mare ◊ si fit istadu ómine de cabbale no aiat zumpadu su zannile meu, pro su chi mi at fatu 2. che a isse zampeis is chent'annos! Traduzioni Francese traverser, franchir Inglese to cross, to ford Spagnolo atravesar, cruzar, vadear Italiano varcare, attraversare, guadare Tedesco überschreiten, durchwaten.

zarridàre , vrb Sinonimi e contrari anniciare, anninnijare, annirghiai, garrizare, giarraspidare, innicrare, innigridare 2. zàrridat a su bentu, si mosset su collete de sa zancheta, ne istracu e ne bintu sichit a cúrrere coment'e sa gana Etimo srd. Traduzioni Francese hennir Inglese to neigh Spagnolo relinchar Italiano nitrire del cavallo Tedesco wiehern.

zingàre , vrb Definizione pònnere (a eletrólisi) unu pígiu fine de zingu in pitzu de àteros metallos po dhos badrare de no si orruinare 2. po pesai àcua de funtana portu una sírcia de ferru zingau ◊ piscaus s'àcua cun is craciras zingaras Traduzioni Francese zinguer Inglese to zinc Spagnolo galvanizar con cinc Italiano zincare Tedesco verzinken.

zirài , vrb: girai*, zirare Definizione andhare peri su logu, fàere giros (fintzes po averguare o cricare cosa), castiare a un'àtera parte, furriare de parte una cosa; ammostare, fàere a bíere; afrontare a unu difendhendhosi; fintzes torrare o portare a domo, arrecuire, ghirare Sinonimi e contrari furriai, furrietare, ghindhare / arringai Modi di dire csn: zira! (narendi a unu chi portat cosa in manu) = ammustra!, fai a biri!; zirare bentu = cambiare filada de su bentu e, in suspu, andhare sas cosas in contràriu; zirare a bidha, a domo = ghirare, contoniai Frasi ma est rundhellu, mih, custu: istat die die zirendhe! ◊ apo ziradu totu sas butegas ma no apo àpidu su chi cheria ◊ ziradilu totu, su cunzadu, fintzas a bídere no bi agates carchi àidu! ◊ ndh'at dépidu zirare, de logos, bendhindhe ozu!…◊ ite che sunt zirendhe, in bidha, sas finantzas?◊ ite bi sezis zirendhe intro de s'ortu meu? 2. zira, a bídere comente l'as fata custa cosa! 3. zira zira, bastat etotu, mih, cussa cosa! ◊ ti podet bènnere su tempus contràriu: no cherfat Deus chi ti ziret bentu! 4. arratza de gama chi ndhe at ziratu, Andriedhu, dae teracare! ◊ a bidha bi ziraiat unu comporatore chi las pacaiat bene sas pedhes cràpinas Traduzioni Francese pérégriner Inglese to wander Spagnolo peregrinar, volver Italiano peregrinare Tedesco wandern.

zobiàre , vrb: azobiare, giobiare, zoviare Definizione atobiare, bènnere apare de personas, animales o cosas chi si movent s'unu a cara a s'àteru Sinonimi e contrari abbogiare, addopare, adobiai, coviare, inzovare, obiai* Frasi isperat de lu zoviare ca est in cussa filada ◊ sos zòvanos ant picau su baule dae su portale de crésia e che l'ant zobiau a campusantu Traduzioni Francese rencontrer Inglese to meet Spagnolo topar, tropezar Italiano incontrare Tedesco treffen.

zocàre , vrb: ciogare, giogai*, zogae, zogare Definizione fàere calecuna cosa po divertimentu, po passare ora, po s'istentare, pigare gustu, chentza cabu tanti po istare faendho; pònnere una posta giogandho a calecuna cosa; fàere brulla mala a unu, mescamente in su sensu de ndhe aprofitare o de dhi fàere male cun calecuna cosa o de calecuna manera Sinonimi e contrari abbrengulare, agiogatzare, agiogulare, chestiare, giochitare, ingiogaciai, ischeltiare Modi di dire csn: zogare a unu zogu = fai ccn. giogu; zogàresi a su pudhu ’e casta = godiresila tra ómine e fémina, passai su tempus sentza de cumbinai nudha, ispassiendusí; zogàresi a istocadas = istochigiaisí; zogàresi una cosa, a unu = pònniri una cosa a posta in su giogu, bociri a unu Frasi zogare a cartas, a botza, a ballinas, a istrumpas, a tenedene, a tambarallota ◊ a pisedhos aiant passadu sas oras piús bellas zoghendhe a lantziamuru ◊ oje e cras mi cheria chin s'amante zochendhe! 2. sa frebbe si l'est zocandhe e no lia fachet prus a caminare ◊ si mi zogat in ungras lu pisto! ◊ si sunt zogados a istocadas 3. mi zogo su trugu chi si cussa cosa l'aia fata deo mi ndhe aias nadu de onzi colore!…◊ macacu, fintzas sos boes si che at zogadu, a cartas! 4. aite bi sunt sos amministradores, a si zogare a su pudhu de casta?! Traduzioni Francese jouer Inglese to play Spagnolo jugar Italiano giocare Tedesco spielen.

zubilàre , vrb: giuilare*, zuilare, zulliare, zuvilare Definizione betare zúbilos, tzérrios (po dolore, po cricare a ccn.), pigare a tzérrios, a boghes, po briga Sinonimi e contrari abbochinare, atzerriai, iscramorare / ciamare, lamai, muntire Frasi odhè! odhè! ite raju ti est picandhe?! - zúbilat tziu Antoni ◊ atacat a zubilare che mere sulurjau chi brigat sos teracos ◊ cussu zúbilat che macu ◊ l’ant zulliata pro una disgràssia ◊ - Inuve la ponimus custa cosa? - zúlliat su fizu Traduzioni Francese crier Inglese to shout Spagnolo gritar Italiano gridare Tedesco schreien.

zúchere , vrb: ciúghere, giúchere*, zúghere Definizione prus che àteru, portare o àere in dossu, in sa carena, in pitzu, o apresu meda, aifatu, a trubbu, a contivigiare o trebballare, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas; nau de unu mascu, de un'ómine, unire cun sa fémina, betare a sa fémina, cobèrrere; si narat fintzes in su sensu de àere, tènnere / ind. pres. 1ˆp. sing. zuco, zuto, zutzo; cong. pres. 1ˆp. sing. zuca, zuta, 3ˆ p. sing. zutzet; ger. zughindhe; pps. zutu Sinonimi e contrari batire, batúchere, bíghere, dúcere, gíchere, leai, poltare / cadhicare, futire, grumpire / manigiai | ctr. lassai Modi di dire csn: cantas berveches zuchet su mere tuo? = cantas berbeghes pastórigat?; zúghere in buca a unu = istare faedhendhe de unu, prus che àteru a zúdigu; zúghere a ogru (carchi cosa, a ccn.) = castiai, orbetai e biri, fai atentzioni a calecuna cosa, a ccn. (itl. tener d'òcchio); zúghere in manu una cosa = manigiai una cosa po dha trabballai, po dh'arrangiai, po dhi fai calincunu cambiamentu; zúghere una faina, unu triballu, un'òpera belle e in manu = belle e fata, acanta de acabbai; zúghere s'ingannia a ccn. = ordiminzare carchi ingannu, carchi trampa, fàghere su fartzu; zúghere a sa nuda, a sa lisa = chentza pònnere condò o àteru Frasi la zughes in daisegus sa cosa de mi aporrire ◊ zuto s'istògomo imbarratzadu ◊ zughet un'anca isenta ◊ ite bellos ocros chi zuchet custu pitzinnu! ◊ est arrennegadu paret chi zutat dimónios! ◊ zuto su mucadoredhu in busaca ◊ a chie cheret fogu zutzet sa téula! 2. su carru che lis depet zúchere sos lapiolos, sa chisina e unu pacu de s'isterzu 3. su mascru zughet sas berbeghes candho benint in more ◊ cussu est ómine chi li piaghet a zúghere, sempre ifatu de sas féminas! 4. su zuighe sardu zughiat su Logu, o regnu chi siat, de sa Sardigna azummai totu líbberu de istranzos 5. no ti fides ca cussu ti zughet s'ingannia ◊ za est cabosu, zughet régula faghindhe sas cosas ◊ ti lassas zúghere in buca dae totugantos, pro su malu fàghere chi tenes! ◊ cussa bestimenta cheret totu zuta in manu, ca est fata male ◊ si lu zughes in manu, cussu traste, malandhadu comente est, si che agabbat de derrúere Terminologia scientifica ssl Traduzioni Francese tenir sur, emmener, mener, monter Inglese to keep, to wear, to bring, to take, to lead, to fuck Spagnolo llevar, montar Italiano tenére, avére addòsso, portare con sé, condurre, montare Tedesco tragen, mitbringen, führen, begatten.

«« Cerca di nuovo