abbentài , vrb: abbentare Definition abbarrare coment'e incantau / abbentare sos pitzinnos = giogai is pipius Synonyms e antonyms abbanghelare, atraucare / abbalaucare, abberelare, ammadainare, asturdire, atolondrai, atontonare, ispantai, scilibriri Etymon srd. Translations French être abasourdi English to be astonished Spanish asombrarse, pasmarse, embelesarse Italian sbalordirsi German verblüfft.

abbentràre , vrb: abbrentare Definition papare, betare a bentre a meda, a tropu, tzatzare; portare su bestiàmene a pàschere, po si tzatzare Synonyms e antonyms abbentruscare, abbidhiai, abbiscarzare, abbuselcare, abbuzare, aelcare, apasterare, atatamacare, imbrentai, mascare, tesciare / atatare Sentences cussu puzone est semper chin su pitu apertu pessandhe a s'abbrentare ◊ ponzesint sa peta e s'abbentresint cun fàmine caninu ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ a s’abbentrare est avesu de porcos: su mannicare a serentis est de ómines ◊ si fit meda, de su produtu si ndhe abbrentaiat ca su cummérciu de oe no che fiat! 2. a pitzinnedhu aio duas vacas e andhao dogni die a las abbrentare 3. issu abbrentau a binu e sa famíglia a fàmine! ◊ fimus bene abbrentadas e cuntentas e amus cantau e ballau 4. tue abbrentas sa zente a fàulas! Etymon srd. Translations French se bourrer s'empiffrer, se gaver English to stuff oneself Spanish llenarse, atiborrarse Italian rimpinzarsi German sich vollstopfen.

abbenturàre , vrb: aventurai, aventurare Definition su si pònnere in arriscos mannos, in perígulu Synonyms e antonyms arriscai Etymon itl. Translations French aventurer, risquer English to venture Spanish aventurar Italian avventurare German wagen.

abbenzàre , vrb: aenzare, enzare Definition pigare a disprétziu, coment'e naendho, de unu, chi tenet abbenzu, difetu Synonyms e antonyms ilbantare, ilzenzare, menispresiare Sentences tue abbenzas a totu in dogni contu sentza ischire sustènnere s'argumentu Etymon srd. Translations French mépriser English to despise, to disdain Spanish despreciar, menospreciar Italian disprezzare German verachten.

abberàre , vrb: averai 1, averare Definition nau pruschetotu de sèmenes, fàere bellu, grussu, ingraniu bene; arresurtare berus, nau de ccn. cosa chi si ibertàt de tempus innanti, profetizada, o nada innanti de acontèssere Synonyms e antonyms abbasolare, achiare, ammadurae, ciòmpere, còmprere, crompire, ingranire, lòmpere Sentences su trigu at averadu, no at averadu ◊ sas ispigas sunt averadas ◊ donzi cosa naschet e averat ◊ avera tega, budrone, fruta e ranu e mulgat late a rios su pastore! (Sozu) 2. totu si averesit a puntinu cantu narzesit su mastru divinu ◊ faghe chi potemus bídere su Regnu tou averadu! ◊ isperat chi si averent sos sónnios ◊ su bisu chi at fatu no si est mai averau ◊ at cumpréndiu chi fut arribbada e averada sa fini Etymon itl? Translations French mûrir English to ripen Spanish madurar, cumplirse Italian maturare, avverare, cómpiersi, inverare German bewahrheiten, reifen, sich bewahrheiten.

abberbàre , vrb: abbrebai, abbrebare, abbrebiare, abbrevare Definition fàeere is abbrebos, fàere sa meighina / àcua abbrebada = abba pro meighina, chi li ant fatu is abbrébius Sentences abberbare s'abba, su bestiàmine ◊ est cotu de una fémina che chi siat abbrevadu ◊ cun is granos de trigu sighiat a fàere grughes abbrebiandho a iscúsiu apitzu de sa tassa de s’abba Etymon srd. Translations French ensorceler English to bewitch Spanish hechizar Italian ammaliare German bezaubern.

abberchedhàre , vrb Definition fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare Synonyms e antonyms abbentrare, abbentruscare, abbiscarzare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, imbrentai Sentences tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru! Etymon srd. Translations French se bourrer, s'empiffrer, se gaver English to stuff oneself Spanish llenarse, atiborrarse Italian rimpinzarsi German sich vollstopfen.

abberelàre , vrb Definition coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere Synonyms e antonyms abbalaucare, abbengare, abbentai, asturdire, atolondrai, atontonare, iselentare, scilibriri, stolondrai Sentences deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia Translations French abasourdir English to amaze, to be amaze Spanish quedarse pasmado, asombrado Italian stupefarsi, sbalordire German staunen, verblüffen.

abberguàre , vrb: avelguare, avereguare, averiguai, averguare, averugare, avilguare, avreguai, avreguare, avreguari, veriguare Definition leare oru de calecuna cosa, bènnere o arrennèscere a dh'ischire; abbaidare a bíere comente est una cosa o si est abberu; fintzes abbaidare in su sensu de bòllere e tandho fintzes annestrare, educare, avertire Synonyms e antonyms abbadiai, annotare, assaborire, bídere, ischire / assegurai / abbèrtere Idioms csn: averégua! = càstia!, annota!; averugare a terra = chircare su rispàrmiu in donzi cosighedha Sentences apo abberguau chi oje depet favedhare Fulanu ◊ lu mutimus a zistru pro no bos abberguare de chie semus nendhe ◊ disigiàt chi nemus dh'avreguessit ma si fut iscípiu su própiu ◊ neridimí, bonómini, nd'at avreguau de unu piciochedhu chi?…◊ abbérgua si est abberu chi cussu azudat! ◊ tandho est chi mi so acultziadu e l'apo in costas averiguada (B.Serra) 2. iscamabamus sos crapitos candho abberguabamus chi che fint istitaos ◊ esso pro averiguare custa boghe chi apo intesu ◊ intendhendhe sos canes, si fit iscampiau pro abberguare ◊ abbérgua sa cosa dae cad'ala! ◊ so andhandhe pro abberguare ca nachi est ruta sorre mea ◊ mi acúltzio pro avilguare si su riu ndh'est essidu ◊ avereguada dae acultzu, sa fémina mustraiat totu sos annos chi gighiat ◊ bidia a babbu chin mamma averughèndhesi a culatzos de oxu (S.Saba) 3. a su pitzinnu li lassant picare su martedhu averguànneli de istare atentu a no s'istropiare ◊ los aiant averguatos de non colare in cue ◊ sa mama fit de cussas chi averguaiat sos fizos a su travàgliu e a su rispetu 4. Mannedha bi averugaiat a terra, no fit mani abberta meda! Etymon spn. Translations French vérifier English to verify Spanish averiguar Italian verificare, accertare, controllare, appurare German prüfen.

abbèrrere , vrb: abèrrere, abèrriri, apèrrede, apèrrere, obèrrere Definition istesiare duas partes o duas cosas fatas po abbarrare impare; fàere logu a passare, su ndhe tirare su tapu; foedhandho de frores o matas, isparare, bogare cambos noos, ispràghere is butones faendho linna noa / ind. pres. abberzo, abbèglio / pps. abbertu, abertu, obertu, apeltu, apertu; ger. aperindho; impr. aprexat!; cong. abrexat, aperjazas Synonyms e antonyms abberberedhare, afilai, allargai, cannire, fresai, irganzare, sacai, scaringiai | ctr. cugnare, serrai Idioms csn: abbèrrere sa manu = istirare sa manu, e fintzas dare sa cosa; abbèrrere sa buca = (puru) fuedhai; abbèrrere su brussu = indoliri su brutzu a fortza de trabballai a una manu pighendi ccn. aina; abèrriri sa menti = istare atentu, imparare, istoigare a unu pro chi imparet, fàghere a cumprèndhere meda; abbèrrere su coro a unu = tocai bèni bèni su sentidu (pruscatotu in su sensu de disprexeri, de atzíchidu); abèrriri is ogus a unu = avertire a ccn. de carchi cosa chi li podet fàghere dannu, fàghereli a cumprèndhere o a ischire sa cosa; abèrriri butega = pònnere butega e comintzare a triballare o a bèndhere; abèrriri unu pegus = segàrelu in bentre a ndhe li bogare su matímine, faghíndhelu a peta; abbèrrere a unu (cristianu)= operàrelu, segàrelu pro li fàghere operassione in ispidale Sentences apelzeint camminos pro giumpare sos serragos arestes e pedrosos (A.Casula)◊ po su chi ses faendho aperi s'ogu! ◊ beni chi apelzo giannas e fentanas pro ti retzire! ◊ abbèglio sos ocros istronatu e azicu resesso a cumprènnere inumbe so ◊ est tempus chi aperjazas sos ocros e chi pompiedas! ◊ abberi cuss'ampulla e beta a bufare! ◊ cantu bortas mi as bistu aperindho e serrandho is portas? ◊ prega chi s'abrexat sa porta! 2. in s'arrocu a isse l'abberint su passu cun rispetu e si càgliant totu ◊ sa die si fateit iscuricosa e si aperzeint sas nues a lampos 3. custa linna si est totu abberta ◊ sa terra si est totu abberindhe de su sicore meda Etymon ltn. aperire Translations French ouvrir, crocheter English to open, to force open Spanish abrir, descerrajar Italian aprire, schiùdere, scassinare German öffnen, aufbrechen.

abberrisonàre , vrb Definition de abberrisonare; chi est fatu a berrisone, totu intrau apare coment’e cambos de linna ispinosa Synonyms e antonyms agghirrisonare, trabojare, trebedhai | ctr. irbojare, istrepojare, strogai Sentences chentza ispizada tantas dies, sos pilos si li sunt totu abberrisonados Etymon srd. Translations French enchevêtrer, embrouiller English to tangle Spanish enmarañar, enredar Italian intricare German verwickeln.

abbèrtere , vrb: abèrtere, avèrtere Definition dare tocamentu, nàrrere cosa de importu a unu pruschetotu po chi no tèngiat dannu, o po chi no fatzat cosa de male, chi no si depet Synonyms e antonyms abertire, ammonestai, apretzetai Idioms csn: avèrteresi de carchi cosa = èssiri capassu, pràtigu de ccn. cosa; avèrtere a carchi cosa = darebbei tentu, fagherebbei atentzione; avèrtere carchi cosa = castiai, abbaidare Sentences s'istintu de si fràndhere si fit ponendhe in motu e lu fit abbertendhe chi depiat mantènnere sos ocros apertos bene 2. s'avertiat de machinàrios e motores imbentatos a novu 3. a custa cosa deo no bi apo avértidu ◊ sa fémina sighiat a avèrtere su pobidhu mortu ◊ passant is màscaras faendho erríere sa gente chi est avertèndhoro peri is orrugas ◊ averte a no mòvere nudha, innoe! Etymon ltn. advertere Translations French avertir, prévenir English to inform, to warn Spanish advertir, avisar Italian avvertire German warnen.

abbertighedhàre , vrb: Definition foedhandho de is matas chi portant frutu, iscúdere a pértiga a is cambos po ndhe fàere orrúere a terra su frutu Synonyms e antonyms abbertighitare, magiare Etymon srd. Translations French gauler English to beat down Spanish varear Italian abbacchiare, bacchiare German abschlagen.

abbessiàre , vrb Definition fàere una cosa a sa bona, comente si arrennescet, su dha cumenciare; incarrerare a unu giaendhodhi s'educatzione / abbéssiadi! = dàedi una regulada, currèzedi! Synonyms e antonyms orire / annestrare, arragnare Sentences ojos istracos… lantados dae su fadu, abbàidant fitu fitu sa sinza de su bachidhu, abbéssiant disizos in brajas de foghile (G.Orgolesu)◊ sa lughe abbéssiat su surcu de sa bonora 2. ses delisciosa zona fentomada: paret chi sa natura abbessiada si siat pro ti fàghere a impignu! (A.Serra)◊ cussu est giòvanu abbessiadu ◊ su chi si abbéssiat no dispréssiat Translations French esquisser, ébaucher English to sketch Spanish esbozar Italian abbozzare German entwerfen.

abbetiàe, abbetiài, abbetiàre, abbetiàri , vrb: betiare, vetiare Definition arrespòndhere, foedhare ancora arrespondhendho contras a su chi narat s'àteru, sighire a foedhare torrandho a nàrrere sa cosa giai nada; prnl., pigaresidha a bétia, annervare Synonyms e antonyms aconchizare, acorrochinare, arrebbecae, atoliai, briare, certai, profidiai, reotare, rempicare, tencinare, tostoinare / achibberare, acroconai, collobbiare, contierrare, inchibberare, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Sentences dh'iat abbetiau: No, tui no mi as a isciacuai mai is peis! ◊ faint unu fillu unu fillastu e nemus porit abbetiai! ◊ no po abbetiai, ma cussus fiant malloredhus, no cruguxonis! ◊ cudhu Fulanu fadiat de sangunau "Marongio" e dèu a abbetiai: "Marongiu!" ◊ su mere de sa tanca abbétiat pro no lia tzèdere, ca cheret cussa puru ◊ e cudha a narri carei, abbetiendu torra: No dhu est! ◊ abbetiendi, sighiant a tzerriai "cafei" cudha cosa chi cafei no fiat ◊ sa filla abbetiàt, ma su babbu no dha creiat etotu 2. abbetiaus chi candu si fuedhant e s'iscriint duas línguas, sunt duas culturas chi si agatant faci apari ◊ ti bollu biri abbetiendidhu in faci! Translations French s'obstiner, s'entêter, objecter English to obstinate, to object Spanish empeñarse, reñir Italian incaponire, replicare, obiettare, altercare German streiten, sich versteifen, einwenden.

abbetuàre , vrb: abbituai, abbituare Definition pònnere un'abbitúdine Synonyms e antonyms abesare, acomunai, acostumai, arranguai, imbisciare, ingustai | ctr. disabesare, disacostumai, irbitzare Sentences daghi mi fia abbetuadu, fintzas deo partitzipaia a cussas búglias e leadas in ziru ◊ is crabas dhas ant abbituadas a si arregolli me in su corratzu e a unas a unas nci mucant totus a ingui ◊ comente mi abbituei a s'iscuru e a su filighedhu de lughe chi nos poniat fatu comintzei a distínghere umbras ◊ po Billori su bestiolu fiat cument'e unu tzerachedhu, ca dh’iat abbituau a bandai a solu a bidba Etymon itl. Translations French habituer, accoutumer English to accustom Spanish acostumbrarse, habituarse Italian abituare, assuefare German gewöhnen.

abbiàre , vrb Definition fàere bia, prus bia, prus forte una cosa Synonyms e antonyms abbiorare, abbivare, avivai, priurire / agghegiare | ctr. ammoltighinare, ammortiare Sentences sos fritos de s'ilgerru los batiat a malu puntu abbiàndhelis sas piaes ◊ su sole umpare a s'abba faghet abbiare s'erva ◊ sa terra si unfrat a s'abberta de su sèmene chi si abbiat ◊ li at porridu de s'ànima un'isticu a l'inferchire in cudha antiga branca pro chi abbiet su truncu mesu sicu ◊ su riu abbiat sa costera saltiendhe in matedos e istrampos Etymon srd. Translations French raviver English to revive Spanish avivar, reavivar Italian ravvivare German wiederbeleben.

abbiàre 1 , vrb Definition pònnere in sa bia, apèrrere sa bia po chi ccn. cosa passet bene Synonyms e antonyms incarrebai, irvinghinzare, tocai 1 Idioms csn: abbiare s'abba in sa cora, in su surcu = incarrerai, agiudai s'àcua a passai arregollendindi sa malesa chi istrobbat; abbiare una cosa a unu = nàrriri o arregordai una cosa a unu po chi dhoi pentzit o dha fatzat Sentences li cheret abbiadu a fàghere cudha cosa, a bortas chi si ndhe siat irmentigadu, o chi no bi apat pessadu! ◊ tantu za ndhe faghes de cosa, ti no ti l'abbiant sos àteros, a tie!… 2. comente podes sos súlcios abbia! ◊ s'abba in sa cora cheret abbiada si bi at malesa, ca sinono no colat Etymon srd. Translations French acheminer English to direct, to start Spanish encaminar Italian avviare German leiten.

abbiatzài, abbiatzàre , vrb Definition fàere prus biu, prus forte Synonyms e antonyms abbibare, abbiorare, abiociai, alentai, allutae, imbiatzai, priurire | ctr. ammoltighinare, ammortiare Sentences comente l'as abbada, sa prantaza si est torra abbiatzada ◊ a abbrebus e afumentus mi ant torrau a abbiatzai Etymon srd. Translations French vivifier English to enliven Spanish vivificar Italian vivificare German beleben.

abbibàre , vrb: abbivae, abbivai, abbivare, abbiviai Definition fàere biu, prus biu, prus biatzu (fintzes torrare apustis de unu mancamentu) Synonyms e antonyms abbiare, abbiatzai, abbiorare, abiociai, alentai, priurire / allutae, ateneae, atzipare | ctr. ammoltighinare, ammortiare Sentences abbiva su donu de Deus chi est in tecus! ◊ Signori, abbivai in mei sa fidi! ◊ benevénniu, inimicu onestu, veni: mi so preparau totu s'annu abbivandhe sa braja in sa chisina! (G.Chironi)◊ sa genti fiat allupada de su prantu e medas, intendendi s'atitadrixi, ndi sunt dépias essiri a pigai unu pagu de àiri po s'abbiviai Etymon srd. Translations French ranimer, raviver English to enliven Spanish avivar Italian ravvivare German wiederbeleben.

«« Search again