ispitzigàre , vrb: spicigai Definizione istacare duas cosas atacadas apare, istacare sa cosa de ue est apicigada; nau de gente, iscrobare, lassare istare s'àteru, sa cumpangia, istesiare Sinonimi e contrari istacare, spodhai / disapegai, iscrobare | ctr. apitzigare, apodhai 2. li aiant intregadu a Bacaredhu pro lu cuare e pro che l’ispitzigare dae sas farrancas de sa zustíssia ◊ faedhaiat ispitzighendhe bene sas peràulas ◊ issa, mossigàndhelu e dàndheli un'imbolada, fit resultada a si l'ispitzigare e a si che fuire Etimo itl. Traduzioni Francese décoller Inglese to unglue, to get rid of Spagnolo despegar, desencolar Italiano spiccicare Tedesco loslösen.

isprupàu , pps, agt Definizione de isprupare; chi est chentza de prupa, chi che dhi ant segau sa prupa Sinonimi e contrari rosicau / scariau, scarritzinu | ctr. purposu 2. su mere si tzerghiat sa petza e mi daiat sos ossos ispurpatos! ◊ dhi tirat su bestiri e dhi ammostat is ossus ispurpaus Traduzioni Francese dépulpé Inglese stripped of the flesh Spagnolo descarnado Italiano spolpato Tedesco entfleischt.

istonài, istonàre , vrb: stonai Definizione su no èssere a tonu, intonaos de boghe, fintzes su no torrare paris de duas cosas, in calecuna chistione Sinonimi e contrari distonai Traduzioni Francese chanter faux, détonner Inglese to be out of tune Spagnolo desentonar, desafinar Italiano stonare Tedesco falsch singen.

labredhína , nf Definizione su istare a isciolóriu, foedhandho sèmpere, ma nau prus che àteru po su naturale de unu Sinonimi e contrari labrédhia Frasi est cue a labredhina de un'ora! Etimo srd. Traduzioni Francese faconde, loquacité Inglese gift of the gab Spagnolo labia Italiano parlantina Tedesco Zungenfertigkeit.

laelàe , avb Definizione èssere l. = totu isciustu, a pauledhas de abba, totu lurtzinas Frasi su terrinu fit totu laelae comente at pióidu Etimo srd. Traduzioni Francese couvert de flaques d’eau Inglese full of puddles Spagnolo pantanoso Italiano pozzangheróso Tedesco voller Pfützen.

launèdhas , nf pl: leonedhas, leunedhas, lionedhas, liunedhas Definizione genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu Sinonimi e contrari bísonas, bisones, bísosas, cannas, trubedhas / grima Frasi sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas 2. zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada Terminologia scientifica sjl Etimo ltn. ligulella Traduzioni Francese instrument de musique à vent sard, à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air Inglese launedhas (typical reed-pipe of Sardinia) Spagnolo instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña Italiano spècie di zampógna tìpica sarda Tedesco sardische Hirtenflöte.

lúlluru , nm Sinonimi e contrari apísciulu, arrelatu, bàdula, chidériu, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lillora, paraleta, ragàglia Frasi in medas butegas fuit unu lúlluru, pariat chi dhui annàt su ballu, de sa zente, de sas bussas, de sas allegas (A.Cossu) Traduzioni Francese babillage, bavardage Inglese babble of voices Spagnolo cháchara, palique Italiano chiacchierìccio, cicaléccio Tedesco Geschwätz.

lumbrèra , nf Definizione funtana de lughe e, nau de gente, chie giaet lughe, faet de ghia Frasi cale lumbrera donosa in turre ermosa naschistis ◊ che afungo intro de ojos tuos e ruo in d-unu mundhu ermosu de lúghida lumbrera (C.Meridda) 2. professionista de sa limúsina, si daiat lumbrera e no cheriat a pedire in logu sou Etimo spn. Traduzioni Francese lumière Inglese luminary, source of light Spagnolo lumbrera Italiano luminare, fónte di luce Tedesco Lichtquelle, Leuchte.

macarronàda , nf: marraconada Definizione unu bellu papare de macarrones; nau in cobertantza, tontesa, fata de tontos, de gente pagu abbista Sinonimi e contrari cicionada, ciusonada Frasi sa meri tenit sa marraconada pronta, cuncordada cun petza de caboniscu Terminologia scientifica mng Etimo srd. Traduzioni Francese bon plat de macaroni Inglese dish of macaroni (abundant) Spagnolo atracón de macarrones Italiano maccheronata Tedesco Makkaroni-Essen, Dummheit.

màlu , agt, nm: mau 1 Definizione nau de gente, chi o chie est intregau a fàere male o est pentzandho a fàere male, dannu o istrobbu (a/c. si narat fintzes po giare prus fortza a unu foedhu chi inditat, cussu etotu, calidades malas: es. trapuleri mau, delincuenti malu); nau de cosa, chi no faet bene (o fintzes chi faet male a sa salude), chi no serbit, no est de giudu; sa parte guasta de css. cosa (e deosi fintzes arremu malàidu de sa carena), cosa chi andhat male o fintzes difícile, peleosa / min. maixedhu = malu meda; mauchedhu = unu pagu malu; su Malu = su dimóniu; f. a logos maba, màua, màgua / a./c. cun significau antifràsticu (e postu innanti de su nm.) bolet nàrrere bonu, bellu, es.: malu olivàriu che fato, inoghe, cun totu custos ozastros!… Sinonimi e contrari malésicu, maléstigu, malignu, malosu, malvadu / gherristu / guastu, malàdiu / male | ctr. bonu, líaru, sanu Modi di dire csn: fàghere cosa a mala gana = contras a sa gana, contras a sa volontade; èssere o fàghere a gana mala = tènniri ganas o fai bènniri sa ganas de bombitai; zúghere unu mermu malu = malàidu, cun carchi pecu; èssere malu a… (+ vrb. fàghere, bínchere, iscroxai, e gai) = èssere difítzile, inzotosu, dificurtosu, matanosu, trabballosu a… (fàghere, bínchere, iscroxai e gai), o fintzas (si est nadu de zente) chi no est tanti bellu o no est tanti de bona volontadi a fai una cosa; est malu de… = andhat male, faghet male, noghet, no cheret fatu a…; dare a su malu = pessare in su malu, supònnere una cosa mala, chi bi apat capitadu dannu; a malu tou = a dannu tou etotu, fendi mali a tui etotu, pro totu su mali chi ti ndi podit bènniri; leare a unu in malas = chentza delicadesa, a boghes, a briga; èssere in malas, a sa mala cun ccn. = èssiri a primma, a iscórriu de mancu si fuedhai; nàrrere o fàghere una cosa pro su malu = cun s'idea de ofèndhere; poesia o cantone in malu, in malas = posta pro nàrrere male de carchi cosa e de calicunu; fàghere a malu = fàghere cosas chi no andhant bene, no pònnere mente, fàghere dirbetos e gai; furriare una bestimenta a s'ala mala = pònniri sa parti de aintru, aundi si bit sa cosidura, a parti de foras /(a/c.: coment'e agt. no est sempre chi si ponet apustis de su nm.: es. a mala boza ◊ a gana maba ◊ su malu fàghere, su malu coro ◊ fàghere coro malu ◊ èssiri mala pedhi ◊ èssiri pedhi mala) Frasi ses peus de una craba cun s'istintu de fai cosa maba! ◊ est ómine malu, cussu! ◊ sa prus cosa fàtzile est a bènnere malu ◊ no est pro su malu si apo mancadu! ◊ su malu las pessat totu pro fàghere male! ◊ at perdonadu sa muzere morta ma no su malu chi ndhe at su samben derramadu 2. su malu frúndhilu: su chi est bonu cóllilu ◊ tocat a connòsciri su malu acuau ◊ su malu de sa becesa est ca ti fait arregordai sa giovania 3. zughet unu pódhighe malu, comente li at puntu un'ispina ◊ no bastaiat chi fit, at tentu corpu própiu a s'ogru malu! ◊ in su spirali ndi dhi ant segau sa camba mala ◊ cun sa manu mala si est dépiu prestai a portai àcua po istudai su fogu! 4. custa est cosa mala a fàghere, inzotosa meda ◊ inoghe est malu a ndhe agatare cosa gai ◊ cussu est malu a cuntentare ca est mendheosu ◊ so malu a mòere dae domo, no mi piaghet su ziru ◊ balla ca est malu a dòrchere cussu cristianu! ◊ cussu est istrambecu e malu a cumbati 5. tira, tira, su bentu, ca partit su vapori… malu est a ponni amori ca est celiamentu! ◊ narant sos mannos chi est malu de si aggrundhare suta de sa figu ◊ mi parit mau a dhu arrefudai ◊ est malu a si che bogare pizu de bestimenta si su tempus no est assentadu in caentu 6. isse mancu intendhindhe gai bi at dadu a su malu ◊ no podiat acatare su poledhu e fit comintzandhe a pessare a su malu ◊ su malu est a triballare in montes lendhe bentu e abba, o velenu in fràbbica! ◊ deo in malu no bi apo pessau ◊ si abbàidant apare cun sa cara chei sa tela, pessendhe a su malu ◊ Zizi non bi fit ghirau e sos suos fint iscrétios e pessandhe in su malu ◊ fiza tua no est prinza: aus fatu tropu impresse a pentzare a su malu! 7. no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ si lu leas in bonas ti ponet mente, ma in malas no ndhe faghes ne crau e ne tzou de cussu pisedhu! ◊ nos ant lassadu a malu nostru e amus pérdidu! Cognomi e Proverbi smb: Malu / prb: fuedhu mau mancu in brulla! Etimo ltn. malus Traduzioni Francese méchant, mauvais, délinquant, impie, pervers, inutilisable, nuisible, nocif Inglese wicked, out of order, harmful Spagnolo malo Italiano cattivo, émpio, pervèrso, delinquènte, violènto, guasto, inservìbile, dannóso Tedesco böse, Verbrecher, verdorben, faul, unbrauchbar, Fäule, schädlich.

mancànte , agt: mancanti Definizione nau de cosa, chi no dhu'est totu, chi no est su tanti giustu (e fintzes chi no est fata bene, chi tenet pecu, neghe); nau de gente, chi no est tanti giusta de conca, chi est fora de tinu (si narat fintzes de chie orruet chentza atuamentos candho dhi benit atacu de malegaducu), chi no si cumportat bene; nau de una línia serrada, chi est tundha ma no parívile, no totue chepare (o a distàntzia diferente de su centru) Sinonimi e contrari faltu, iscassu / macu | ctr. bundhante, bundhansciosu Frasi cantu sunt torraos acatant custa robba mancante: tandho ghirant e dant sa denúntzia ◊ isse est mancante de talentu tantu chi dat provas de veru tontu ◊ cussu est ómine mancante de sentidu ◊ cuss'ómini est mancanti de unu bratzu ◊ coment'e limpiadura est unu paghedhu mancanti 2. mancantedhu est, custu piciochedhu: arrebbugiu chi no fait! ◊ ant fuidu che pópulu mancante (P.Cau)◊ su babbu istaiat che mancante mirendhe si podiat bídere su fizu torrendhe ◊ orabrora so istadu mudu pario unu mancante, comente sa pudhedra mi ndhe at betadu ◊ sas àteras fint tontas o mancantes e ant trascuradu totu ◊ cussos sunt ventureris mancantes e ingurdos Traduzioni Francese manquant, imparfait, hors de raison, elliptique Inglese lacking, out of one's mind Spagnolo que falta, carente, chiflado, elíptico Italiano mancante, carènte, imperfètto, fuòr di sénno, ellìttico Tedesco mangelnd (di = an+ Dat.), fehlend, verrückt.

martàle , agt, nm: martzale, martzali Definizione de martu, de su mese de martzu (nau prus che àteru de Pascamanna candho arresurtat in custu mese); una calidade de trigu coinàrgiu (Triticum aestivum) Sinonimi e contrari marsanu, martzinu, maltulinu / martzolu Etimo srd. Traduzioni Francese de mars Inglese of march Spagnolo marceño Italiano marzolino Tedesco März…

mendulèdha , nf Definizione genia de pische de mare, piticu, cantu a una sardina ma prus grussu e ladu, unu pagu in colore birde, cun d-unu marcu niedhu in costaos, pintirighinos asulos, cun iscata chi a dha tocare est arrasposa: est unu pische innanti mascu – e faet su sèmene chi chistit in d-una busciuca – e apustis est fémina e faet is oos chi ingendrat cun su sèmene suo etotu Sinonimi e contrari ciàula, ciúcara, méndula* 1 Terminologia scientifica psc, maena maena Traduzioni Francese mendole Inglese kind of fish (maena vulgaris ) Spagnolo chucla Italiano mènola Tedesco eine Laxierfischsorte.

moderína , nf, nm: modinia, moredina, moretina, moridina, muderina, mudrina, muredhina, muredina, muredinu, muretina, muridina, muridinu, muritina Definizione mura de pedra, muntone de pedra arregorta comente ndhe essit in s'aríngiu, in is terras trebballadas, ma fintzes assentada: muredinu est muredhu puru Sinonimi e contrari morighina, muragadha, muredha, murissina Frasi sos narvonajos faghiant sa linna a carvone e sa pedra la colliant tota a moderinas ◊ fit tota sa tzitade una ruina, muredinas de pedra cun calchina ◊ sa tzitade l'ant fata a una muridina cun sos bombardamentos ◊ su pastoredhu est a libbru in manu in sa mudrina, cun sos anzones paschinne 2. si est sétziu in su muredinu isciorrocau Etimo srdn. Traduzioni Francese amas de pierres Inglese heap of stones (rubbles) Spagnolo majano, montón de piedras, escombros Italiano murìccia, cùmulo di piètre, di macèrie, mòra Tedesco niedrige Steinmauer, Steinhaufen.

mogliòla , nf Definizione merdona de mare, genia de pische mannitu: est un'arratza de merulutzu Terminologia scientifica psc, phycis phycis Traduzioni Francese mostelle Inglese kind of fish Spagnolo brótola Italiano pastènula bruna Tedesco Mittelmeerfisch, der zu der Gadidae Familie gehört.

nechidàu , pps, agt: nichidadu, nichidau Definizione de nechidare; chi est tristu, ammurrionau po calecuna ofesa chi dhi ant fatu Sinonimi e contrari annicadu, annoxau, arrennegadu, inchietu, pirmatu | ctr. allegru, pregiosu 2. nichidau chin mimme ses? ◊ fit nechidau ca murghendhe no fit reséssiu a istrabiare in tempus una cacada de sa crapa ◊ Deus nechidau at nau ca si arrepentiat de àere fatu s'ómine! 3. sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos chentza su tempus, nechidaos in totu sas cosas Traduzioni Francese fâché Inglese disturbed, out of temper Spagnolo airado, furioso Italiano adirato, inquïèto Tedesco ärgerlich, böse sein, zornig sein.

noantàmas , cng: nointamas, nointames, nointàmene, nontamus, notammis Definizione (cng. cuncessiva) genia de foedhu chi giaet un'idea de cosa contrària: cun totu cussu…, no solu de…, no solu no…; po giare prus fortza a su chi si narat, s'impreat coment'e po repitire unu foedhu / noantamas de... antzis = no de..., no solu… antzis, fintzas Sinonimi e contrari tamen*, mancumale, prusaprestu / cdh. nointamu Frasi nointamas sas cosas sunt andhadas a su revessu (G.Ruju)◊ si est cugudhadu in cara che batia frisca, nointamas l'ant connotu ◊ no apo mai crétidu in cussos contos, nointamas in su pessamentu mi prammizaia totu sas naravellas intesas dai sos mannos 2. nointamas at faedhadu male de me, ma de tota s'eréntzia ◊ nointames de sere a cadhu a sa nuda, no rezo mancu in sedha! ◊ nointamen de mi frimmare, devia andhare piús lestru ◊ notammis a no torrare a nàrrere nudha, ma fut issu etotu a andhare in agiudu a chie ndhe teniat bisóngiu 3. no solis ant bidu sa pupa de s'ómine, ma l'ant finas connotu, nointamas! Traduzioni Francese cependant, malgré, néanmoins Inglese in spite of, however Spagnolo sin embargo, a pesar de Italiano tuttavìa, nonostante, nondiméno Tedesco auch wenn, obwohl, trotzdem.

notàda , nf Definizione totu s'ora de sa note, mescamente pentzada po sa genia de tempus chi faet Sinonimi e contrari | ctr. diada Frasi su pastore bizat a pesa e corca in sa notada ◊ arratza de notada istanote: bentu forte pariat chi che fit lendhe totu! ◊ s'ispíritu chi a totu lughe dada est pro sos Sardos guida sigura che faru luminosu in sa notada ◊ como l'isco inue che passat sa notada! Terminologia scientifica tpc Traduzioni Francese nuit Inglese night (period of a) Spagnolo noche Italiano nottata Tedesco Nacht, Nachtzeit.

nuèra 1 , nf Definizione nues mannas a meda e càrrigas de abba, niedhas Sinonimi e contrari annuadura Frasi aeras pídigas e umbrosas solu traschias carrant e nueras de iscunortu (F.Piga) Traduzioni Francese amas de nuages Inglese mass of clouds Spagnolo nubarrón Italiano nuvolàglia Tedesco Gewölk.

nuraghésu , agt Definizione de is nuraghes, chi pertocat is nuraghes, su tempus e sa civiltade de is Sardos chi dhos ant progetaos e fatos Sinonimi e contrari nuraghinu Etimo srd. Traduzioni Francese nuragique Inglese of the nuraghi Spagnolo nurágico Italiano nuràgico Tedesco nuragisch.

«« Cerca di nuovo