scabbúlli, scabbúlliri , vrb: iscabbúllere* Definizione arrennèscere a ndhe pigare calecuna cosa de is manos de un'àteru a fortza o cun abbilesa, arrennèscere a otènnere, arrennèscere a si ndh'essire o a fàere a mancu de una chistione, de una dificurtade, de ccn., arrennèscere a ndhe bogare calecuna cosa, unu profetu / pps. scabbúlliu, scabburtu, scabbutu; s. ccn. cosa de una chistioni = bogar'e ragas, lòmpere a carchi resurtadu Sinonimi e contrari afranchire, allibberai, difèndhere, disgagiai, ifrancare, illertire, irfroculare, iscrúfere, schighitzí / ischire Frasi oi gei ndi scabbullis de làmbrigas! ◊ cun tres sogas dh'acapint e no ndi dhu scabbullat nisciunus! ◊ at comporau pitiolus po is angionedhas, cussas pagas scabutas de is farruncas de is margianis 2. ant bociu a babbu e fillu, ma sa giustítzia no nd'at scabbúlliu nudha ◊ no teniat unu sodhu po ndi scabbulli unu pràngiu ◊ sighiat a si ndi pesai prima de orbesci po ndi podi scabbulli una tassa de lati ◊ imparas assumancus un'arti, su tanti po ti ndi scabbulli un'arrogu de pani ◊ at gherrau po si scabbúlliri unu palmu de terra! ◊ no si scabuleis s'alimentu chi si spàciat, ma cussu chi durat po sa vida eterna (Ev) Traduzioni Francese se débrouiller Inglese to free oneself, to get off Spagnolo apañárselas Italiano liberarsi, cavàrsela Tedesco sich befreien, sich freimachen, davonkommen.

scadrogài , vrb: iscrodocare*, scardogai, scodrogai, scordocai, scordogai Definizione bogare de pare, nau mescamente de ossos, de is crogas Sinonimi e contrari iderrigari, illumbai, illumbedhare, irdroghillae, irrenare, isarrigai, iscrocare 1, sdellocai, isderenare Frasi pesa de mesu ca bandu a dhu circai: chi dh'aferru dhu scadrogu! ◊ est totu struciendusí: nau ca est sannori chi si scadrogat! ◊ nchi dhu scodroghit sa manu de sa dustítzia! ◊ agiummai mi scardogu su tzugu acomenti mi as fatu furriai! 2. custus sàndalus si funt totu scordogaus 3. su soli mi scardogat Traduzioni Francese se fouler, se luxer Inglese to dislocate Spagnolo dislocar, torcer Italiano slogare Tedesco verrenken.

scaravangiài , vrb: iscrafangiai*, scrafangiai Definizione su si apèrrere a pígiu de fora, fàere tzacaduras pagu fundudas, crepaduras, nau mescamente de sa pasta cun su frammentu bene aghedada e de su pane modhe cotu; fàere a tzirbisas, nau de s’orrobba chistia posta male, ammurigonada, ma fintzes de is murros candho unu est acanta a prànghere; crepare de su erríere Sinonimi e contrari afilai, cheprinare, crebulare, sacai, spreciai / acarrongiai, afrangillonai, afrascillonai, aggraminzonare, aggruncire, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, cipirodhare, frongire / ischerchedhare Frasi su mustàciu bèni trabballau si scrafàngiat in pícius candu est cotu ◊ sa figu est totu scrafangiada de cantu est cota ◊ scrafangiada che civraxu axedu siast! 2. custus pannus si funt scrafangiaus 3. no bengas allirga cun cuss'arrisu scaravangiau, o morti! ◊ gi ses arriendi pagu: scrafangiau ses?! Traduzioni Francese se crevasser, fendre Inglese to crack, to get chapped Spagnolo hender, agrietar Italiano fèndersi, screpolarsi Tedesco sich spalten, bersten, rissig werden.

scasumíri , vrb rfl Definizione bocaresindhe, si ndhe foedhare cun àtere, de una cosa, de unu segretu, de su chi unu sentit Sinonimi e contrari assaborire, indennentai, scasumai* Traduzioni Francese se confier Inglese to open one's heart Spagnolo abrirse, confiarse Italiano confidarsi, esternare Tedesco sich anvertrauen, sich aussprechen.

scerbigài , vrb: scervigai Definizione segare sa mola de su tzugu, fèrrere is crebedhos de asegus (su gatzile) a terra, orrúere de mala manera, andhare male Sinonimi e contrari ischerbicare* Traduzioni Francese se casser le cou Inglese to break one's neck Spagnolo romperse la crisma Italiano rómpersi il còllo Tedesco den Hals brechen.

sciài , vrb: (scià-i) sciàiri (scià-i-ri) sciari Definizione su essire de pare de sa cosa de no abbarrare nudha intreu; fintzes su pèrdere o calare de un'istrégiu istampau / cong. 1ˆ p. sing. (chi dèu) sciatza; pps. sciatu; èssiri sciai sciai = colagola Sinonimi e contrari ifàghere*, isciusciai, isconciare / sfai Frasi calincuna dí si sciait su mundu ◊ gei fut un'ora a tzérrius, s'arratori, pariat ca si sciadiat su mundu! ◊ bosatras feis e sciadeis e dèu seu s'úrtimu a iscí is cosas ◊ est prus fàtzili chi si sciatzant su celu e sa terra prima chi arruat su prus piticu fuedhu de sa lei de Deus (Ev.) 2. sa màriga filia nci at sciatu totu s'àcua ◊ chi sa carrada sciait ndi perdeus su binu! ◊ s'àcua sciaiat de is tubbus istampaus ◊ custa miza est sciai sciai de meli! Traduzioni Francese se désintégrer Inglese to disintegrate Spagnolo desintegrar Italiano disintegrarsi Tedesco zerfallen, sich zersetzen.

sciorroncinài, sciorronciuài , vrb: sciurrunciài Definizione su forrogare e ispartzinare chi faent is pudhas cricandho cosa de bicare, andhare cricandho, tocandho; passare o andhare friga friga Sinonimi e contrari iforrogare, isforronciare, isterronciare, scarrovai, scorrovonai / scrabutzinai Frasi is pudhas sciorrónciuant sa cosa ammuntonada ◊ sciorrónciua sciorrónciua, sa pudha at aghetau unu sodhixedhu in su lodami ◊ is perdixis bandant a sa stua a sciurrunciai ◊ unu caboni nci essit e sciurrúncia sciurrúncia arribbat acanta de unu boscu 3. me in bidha sa piciocalla sciorrónciuat a totu dí me is arrugas. Traduzioni Francese fouiller, gratter le sol, se frotter Inglese to scratch about, to rub oneself Spagnolo hurgar, frotar Italiano razzolare, strusciarsi Tedesco scharren, sich streifen.

scrabutzinài , vrb: scrabutzionai Definizione iscarrafiare o forrogare comente faent is pudhas; passare o andhare friga friga, nau siat de gente e siat de bestiàmene / s. su fogu = morigare, acontzare su fogu Sinonimi e contrari arruncinai, scarrovai, sciorroncinai, sforrogonai, scrabussonai / scrovinai Frasi is pudhas funt scrabutzinendi terra 2. e bessiminci, gei ses un'ora scrabutzinendi! 3. su fogu est istudau, no serbit a dhu scrabutzinai! ◊ tocat a scrabutzionai su fogu po no ndi dhu lassai istudai Traduzioni Francese se frotter Inglese to rub oneself Spagnolo frotar, rozar Italiano strusciarsi Tedesco sich streifen.

scràfi , vrb: iscàlfere*, scràfiri Definizione passare is ungas in sa carre o fintzes àteru a arrasigadura; nau rfl. in cobertantza e cun tzacu, istare chentza fàere nudha, o fintzes peleare cosa ifadosa, males / s. sa rúngia a unu = rispòndhereli, faedhàreli a istruncadura, a irmurriadura Sinonimi e contrari arratare, iscarpire, iscrafire, tratai Frasi chi mi spítzuat unu sintzu abarru scrafendi! 2. cussus abarrant in domu a si scrafi, a totu dí! ◊ cussa si at lassau e immoi tocat a nosu a scrafi! Traduzioni Francese se gratter Inglese to scratch oneself Spagnolo rascarse Italiano grattarsi Tedesco sich kratzen, faulenzen.

scramentài , vrb: iscalmentare*, scrammentai, scremmentai Definizione su si currègere, imparare de unu male, de calecuna cosa chi est costada meda, de unu dannu po dh'àere provau Sinonimi e contrari iscadhai, spriai Frasi dhu bollu biri in tribbunali, tanti po dhu scramentai! ◊ candu at scrammentau cun s'àcua callenti timit sa frida puru ◊ càstia, chi no scremmentas mancu aici dèu no sciu prus ita ti nai! 2. ómini scrammentau ómini salvau Traduzioni Francese se repentir Inglese to reform Spagnolo escarmentar Italiano ravvedérsi Tedesco sein Unrecht einsehen.

scrovinài , vrb rfl Definizione su si frigare de is boes passandho in logu de cresura o de struvina, de tupas Sinonimi e contrari afrigongiai, arruncinai, carasiai, friai, ifricatzare, scrabutzinai, sfrigongiai Traduzioni Francese se frotter Inglese to rub Spagnolo frotar, restregar Italiano strusciare Tedesco scheuern.

se , prn: sèi 1, sèis, sene, sese, sesi Definizione prn. de 3ˆ p., ma nau fintzes de 1ˆ e sèmpere impreau cun prepositzione, a cmpl. (cun vrb. si narat sèmpere si) Modi di dire csn: a sene matessi = a isse etotu, a sèi; cun sèi; dae sene, de intr'e sèi suu = desesi, de sèi, de sèi etotu, de sèi sua, de sèi sú, de sèi miu, de sèi tú, de sèi insoru, a sèi miu = itl. spontaneaménte; in sèi, in se, in se issoro, in se mia; èssere foras de sesi = issentindhe, irbariendhe, ammachiau; po sèi, tra sèi; intr'a sèi miu, tra sèi miu, tuu, de sèi miu; in sèi miu, in se mia; nàrriri sèi sèi = nàrrere tra isse; bogai a unu foras de sèi = bogare de su mundhu; torrare in sesi = atuare, sapíresi (prus che àteru apustis de unu dimaju, de ammachiadura e gai); èssere, no èssere in se, in sèi = atuare, no atuare, èssere fora de se; cantada de sèi = a gara de improvisadores, a sa campidanesa Frasi fiat unu fariseu prenu de bentu, cuntentu de s'importàntzia chi si donàt de sèi ◊ si n'abbitzaiat dae sene matessi de sos males chi li voliaiat su vinu ◊ de sèi miu imparu de prus ◊ fit ammorgodhau in su pessare suo e candho est torrau in sesi s'est sapiu de sa pupa chi si li fit parada in dainantis ◊ "Nosus seus bècius!", si fiat fata intr'e sèi ◊ dhu portat asuba de sèi ◊ issa fiat bella de sèi ◊ fit foras de sèi de su dolore ◊ fit torrandhe in sesi dae cussu pessare chi non lu dassabat in pasu ◊ candu non ti biu no mi potzu in sèi miu reposai ◊ issos in se issoro ant nau: Feus una festa a sos izazos ◊ ita fait s'ómini su no èssi in sèi: non bollint crei chi bínciat su binu! (R.Murgia Pani)◊ dèu narau sèmpiri in sèi miu: Nerit sa genti su chi bolit nai! (Nieddu)◊ a sèi miu etotu mi fia pentzau Etimo ltn. se Traduzioni Francese se, lui, elle, soi Inglese oneself Spagnolo Italiano Tedesco sich.

segajólu , agt, nm Definizione chi pertocat sa pugneta; nau de ccn., chi o chie (ómine) costumat a fàere sa pugneta Sinonimi e contrari puligheri Terminologia scientifica ssl Traduzioni Francese qui se masturbe Inglese masturbatory, masturbater Spagnolo pajillero Italiano masturbatòrio, masturbatóre Tedesco masturbatorisch, wer masturbiert.

sfundorài , vrb Definizione pèrdere su fundhu, is fundhos; fintzes bogare de pare, irfundhare Sinonimi e contrari sciundai Etimo srd. Traduzioni Francese se défoncer Inglese to be smashed in Spagnolo desfondar Italiano sfondarsi Tedesco den Boden verlieren.

si 3 , prn Definizione prn. de 3ˆ pers. sing. (in log. = bi, a isse, a issa, ma fintzes si) e pl. (= log. lis, a issos, a issas, s'unu a s'àteru) impreau a cumplementu indiretu, e 'diretu' puru o cmpl. ogetu in verbos rfl. e po assimbígiu fintzes cun vrb. pronominale; a bortas tenet unu significau de cumbénia, de favore (vantàgiu), o fintzes de dannu (discumbénia), s'impreat puru cun significau passivu (si passivante) chentza unu sugetu precisu e forma vrbl. de 3ˆpers.; si manígiat coment'e prn. de arrispetu (in camp.) po una persona manna, o de importu, o chi no si connoschet (log. = a bois, bos)/ a/c. a logos, candho est postu a úrtimu impare cun su verbu, che dhu fúrriant a sia, sidha; a bortas est impreau impare cun su prn. mi cun vrb. pronominale e si ponet innanti de cust'àteru: su sàmbene si mi sicat in sas venas ◊ canno si mi nch'istutant totu sas luchedhas, tue ispinghe su butonedhu! ◊ in conca mia si mi poniat in bia unu dúbbiu ◊ su mossu si mi frimmaiat in bula a nodu Sinonimi e contrari bi, dhi, lis Frasi indiretu: candho màsciu e fémina restaiant ammajados si lu naraiant cun sos ojos (E.Giordano)◊ si dhu fatzu dèu, a mammai, custu trabballu ◊ narasidhu, a fradi tuu, a benni! ◊ donasidha a fillus tuus custa cosa! ◊ donasidhu su dinai, candu benint a circai po sa festa! ◊ s'annomíngiu si dh'iat postu s'amigu etotu ◊ a su capitanu su piachere si l’aiat pediu su zenerale 2. diretu: cras si bidimos! ◊ tra frades e sorres no sunt e no si faedhant ◊ sunt sempre a briga: no si podent bídere! ◊ tra fradis e sorris si agiudant apari ◊ sos àinos si ratant paribari ◊ ant brigadu e si sunt mazados puru ◊ innantis si est imbrutadu e apustis si est samunadu ◊ cussu a nosu s'istimat tropu ◊ bantaxeri, si abantat po dónnia cosa! ◊ cussus si funt arricaus ◊ su pipiu s'istrúpiat cun cussa cosa! ◊ no si connoscheus ma su chi contat est s'istima 3. pronominale: bosatrus si crieis chi andat bèni meda? ◊ bosatrus si pentzais in pratza cun custus itzérrius! ◊ si est drommidu, si est torradu a pessare, si ch'est bortuladu, si creit tropu, s'impessat mannu ◊ si ndi funt iscidaus ◊ candho s'istracat si pasat ◊ a si ndh'irbulat de prànghere!…◊ a su tzocu si sunt totu assuconados ◊ si funt pisciaus de s'arrisu ◊ si ch'est abbadherigadu de su prantu ◊ sos fiores si che sunt sicos ◊ si sunt dispedidos e si che sunt andhados ◊ no si sunt ammentados prus de nudha ◊ fint totugantos abbaidendhesilu, su fogu, ma no si ndhe moiat unu a che lu bochire ◊ custa cosa debbiledha si segat ◊ tziu Francischinu s'est mortu 4. pavore/dannu: su pitzinnu si at segadu unu pódhighe ◊ cussu istrossa si at pistu s'ungra a martedhu ◊ fradi tuu si at comporau una camisa noa ◊ essint introidha e si faghent unu ziru ◊ si ant fatu una bella divertida ◊ nàrali a mamma tua a si la lassare, custa cosa! ◊ sa peta si l'ant cota e manigada ◊ sos puzones si che sunt manighendhe sa ua ◊ su chi li daes si leat ◊ si funt impobidhaus de is benis nostrus 5. passivu: cussu bi est de fàghere e cussu si faghet ◊ si cussa cosa nos bisonzat si còmporat! ◊ sos trastes si sestant e si cosint ◊ in sos tzilleris si bi bufaiat binu de propiedade ◊ si biriat fatu fatu ca Bobore pasciat in sa bidha de Franciscu 6. impersonale: innòi si bivit mali ◊ in cue si b'istat bene ◊ comente si narat candho si abbojat a unu? ◊ candho si retzit un'azudu si narat "A bos lu torrare in cosas de bonu!"◊ nara, piciochedhu, aici si fait cun genti manna?! ◊ gai no si narat! ◊ no s'iscóbiat mai! ◊ no si apitat, no si pedit! ◊ in duas dies no si li faghet a finire su triballu ◊ si tirat a innantis! ◊ no si colat in sos binàrios! ◊ inoghe no si fumat! ◊ si contat de unu pastore chi furint morindhodhi is brebès… 7. rispetu: si dhu nau dèu, a fustei, ca est aici! ◊ setzassí, su maistu! ◊ su dotori, no si dha pighit chi no dh'apu postu in menti! ◊ bengat, tzi'Antoni: si pighit a bufai! 8. figuraisia ca sa genti no si arregordat mancu comenti fiat s'àcua de prúniu 9. ite si siat chi fetas, faghe! ◊ sa nosta no est ne mellus e ne peus de ita si siat àtera língua Etimo ltn. sibi, se Traduzioni Francese se, lui, elles, eux, soi Inglese oneself Spagnolo se, Italiano si, se Tedesco sich.

sisirinàre , vrb rfl Definizione fàere che a su sísini, chi si giaet a bíere po sa bellesa po magnosidade Sinonimi e contrari impompare, ispazariare Frasi su púlighe si tricat, si sisirinat che persone abberu abbituada a sa tzivilidade ◊ su paone est allegru, at sos ojos lútzigos, si sisirinat, s'impompitat, est s'animale prus pazosu ◊ candho est in mesu a zente, tota si sisirinat Traduzioni Francese se pavaner Inglese to strut about Spagnolo pavonearse Italiano pavoneggiarsi Tedesco sich brüsten.

smerài , vrb rfl: ilmerare* Definizione bogaresindhe s'ànima, fàere de totu pommore de unu, su àere smeru po dh'agiudare Sinonimi e contrari aurzire, desintragnai, immatare, irfrissurare Frasi su pastori si smeràt cun is amigus suus sa dí de sa tundimenta, candu si torrànt s'agiudu Traduzioni Francese se prodiguer Inglese to do all one can Spagnolo esmerarse Italiano prodigarsi Tedesco sich aufopfern.

sobènnere , vrb: sovènnere, subènnere, subenni, suvènnere Definizione àere o fàere presente a sa mente una cosa passada (o fintzes chi depet bènnere, ma coment'e cosa chi s'ischiat)/ pps. subésiu, subénniu / mi, ti, dhi subenit a mimme, a tui, a issu = benit a mente a…, mi ammento, ti ammentas e gai; subenne a unu = ammentàreli; suvènnere a sos bisonzos de… = agiudai a… Sinonimi e contrari ammentai, arragodai, suvenire | ctr. ilmentigare, scarèsciri Frasi a su babbu dhi sobeniat ca giustu a cuss'ora Gesús dh'iat nau: Fillu tuu est biu ◊ dhi sobeniat su pòberu babbu ◊ ti suvenzat assora chi deo su chi fia so ancora (B.Mureddu)◊ mi subèngiu ca tenia unus otu annus candu fiat sussédiu cussu ◊ no mi subèngiu su nòmini de cussu ◊ no mi suvenit ite si narat ◊ cussu ciai mi dhu subèngiu!◊ dèu, chi mi subenit su chi mi est sussédiu, nau ca no est cosa bona!◊ mannedhu si subenet de candho fut piciochedhu issu ◊ mi sovenit su tempus antigu ◊ mammai, subénnia s'est de chini est custa cosa? Traduzioni Francese se souvenir, se rappeler Inglese to remember Spagnolo recordar, acordarse Italiano rimembrare, ricordare Tedesco erinnern, sich erinnern.

soldíre , vrb: sordire Definizione pònnere su sorde, su greme Sinonimi e contrari bermire, imbremigai, insodrigai Etimo srd. Traduzioni Francese se vermouler Inglese to verminate Spagnolo agusanarse Italiano verminare Tedesco von Würmern befallen, Würmer haben.

solivrinàre , vrb: assolovrinare, solovrinare, soluvrinare Definizione fàere o torrare cosa tostada a brodu, a lícuida, a fortza de fogu o, segundhu, fintzes solu cun su caente (es. nie, butiru, chera); fàere a orrugos, guastare, pistare, pònnere a tréulu Sinonimi e contrari ifàghere, iscagiae, sciolli, sòlbere, solobrare / arrogai, chimentare, fragassare 2. si càpitat un'àtera bia chi faghes cussa ti solóvrino sos ossos! ◊ su rú li at solovrinadu sa cara e iscorrioladu sos bestires Etimo srd. Traduzioni Francese dissoudre, se désintégrer Inglese to dissolve, to disintegrate Spagnolo disolver, desintegrar Italiano dissòlvere, disintegrarsi Tedesco auflösen, sich zersetzen.

«« Cerca di nuovo