abiociài , vrb Definizione èssere in fortza, briosu, pònnere brios Sinonimi e contrari abbiatzai, abbibare Etimo srd. Traduzioni Francese se remettre Inglese to fit Spagnolo recobrarse, restablecerse Italiano rimettersi in fórma Tedesco bei Kräften sein.

acadrancài , vrb: acardancai Definizione apicigare che una cadanca Sinonimi e contrari acadenanciare, apicigai, incadranancare Etimo srd. Traduzioni Francese se coller Inglese to stick, to cling Spagnolo pegarse Italiano appiccicarsi Tedesco sich an jdn.hängen.

acalamàre , vrb rfl Definizione èssere a assubentu comente est unu currendho, torrare àlidu a pelea Sinonimi e contrari assupai Traduzioni Francese se fatiguer Inglese to worry oneself Spagnolo jadear Italiano affannarsi Tedesco keuchen.

acanciofài , vrb Definizione aferrare a pilos brigandho e iscudendho o fintzes pigare de mala manera; betare apare, totu a méschiu Sinonimi e contrari aciufai 1, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, tipilire Frasi nosu iscioperendu e is crumirus andendu a trabballai: ma is féminas gei dhus iant acanciofaus, iant ispinniau fintzas s'autista! 2. cumentzat s'esami e ge m'iant acanciofau: de dogn'arratza mi nd'iant fatu, fintzas acapiau a manus e a peis in d-una cadira! Etimo srd. Traduzioni Francese se crêper le chignon Inglese to brawl Spagnolo andar a la greña Italiano accapigliarsi Tedesco sich raufen.

acanenciài , vrb: (a-ca-nen-ci-a-i) Definizione su si brivare de sa cosa, istare cun pagu Sinonimi e contrari brevare Frasi mi ndi seu acanenciau dèu po dhu donai a tui! Traduzioni Francese se priver Inglese to deprive oneself Spagnolo privarse Italiano privarsi Tedesco entbehren.

acasàre , vrb Definizione fàere a casu: si narat de su late candho, coendhodhu, si morit (si càgiat a granighedhos coment’e casu) Sinonimi e contrari aforratzai, arrecotare, farratzai 1 Terminologia scientifica csu Etimo srd. Traduzioni Francese se grumeler Inglese to congeal Spagnolo cuajarse Italiano rapprèndersi Tedesco gerinnen.

acatàe, acatài , vrb rfl: acatare 1, agatare 1 Definizione sapíresi de calecuna cosa, arrennèscere a bíere o intèndhere calecuna cosa Sinonimi e contrari abbídere, abbigiare, abbillai, saerare, sagamare Frasi si ndi furant is domus e mancus si ndi acatais! ◊ no ti ndi acatas ca ses andendi mali? ◊ portiat in dossu fragu malu, ma pariat de no si ndh'èssere agatadu ◊ dh'ant fatu mali e si ndi est acatau ◊ no si est agatau de su chi fit faindhe ◊ ti che agatas betzu chi mancu ti ndhe acatas ◊ no si ne acatat ne batu e ne cane ◊ ti ndhe ses agatadu chi ses rutu in pecadu!◊ si est acatau ca no est che a innanti mancu cun is amigos ◊ su primu foedhu c'intendho ca deo mi ndhe acato candho is cosas funt capitadas ◊ apo iscurtau e solu tandho mi seo acatau ca ant fatu una cosa manna Etimo ctl. acatarse Traduzioni Francese se rendre compte Inglese to perceive Spagnolo darse cuenta Italiano accòrgersi Tedesco bemerken.

acatàre , vrb: agatae, agatai, agatare, aghetai Definizione bíere, imbènnere, atobiare o àere calecuna cosa, mescamente su chi unu est cricandho (es. cosa pérdia) e fintzes arrennèscere a fàere una cosa; istare o èssere, nau mescamente in su sensu de s'esisténtzia, de sa salude; provare, nau ponendho sa marrania a unu Sinonimi e contrari coberai, imbènnere, incontrare, iscròiri / esístere, èssere / proare | ctr. pèldere, stramancai Modi di dire csn: agatai sabbata po su pei suu = (nadu in suspu) agatare su (dannu, pessone de pore) chi si meritat; agataisí faltau = atrogare sa curpa; agataisí in bonu = istare bene de saludu Frasi a fortza de chircare s'agatat donzi cosa ◊ si no abbàidas bene no agatas nudha ◊ apu agatau sa cosa chi emu pérdiu ◊ sa richesa poética sarda dha podeus aghetai me in ocasioni de is festas (J.Murgia)◊ apo agatadu cosa barata a comporare ◊ in cussus tempus no si aghetànt is giornalis ◊ mamma teniat sa cosa remonida in unu costoidorzu chi no amus mai acatadu ◊ una pobidha in dí de oi no est fàtzili a dh'aghetai! ◊◊ deo mi agato cun donzi limbazu, nuoresu, campidanesu o àteru 2. bae e chilca cantos annos si agatat, custu letu: si no m'imbàglio fit de nonnumannu meu ◊ tantas cosas si agatant in su mundhu bellas pro medas e malas pro tantos! ◊ si a tandho si agatat, già est forte che giurru, e no morit de fàdigu…◊ e babbai Micheli ancora si agatat? ◊ annada mala de olia, ocannu: no si ndhe agatat! ◊ sa Sardínnia si agatat in su Mediterràneu ◊ inue ti agatas? ancora emigradu che ses? ◊ mancu a cómporu si ndhe agatat, ocannu, de olia de cufetu ◊ si ajaju no si fuit mortu si fuit agatadu! 3. e poi candho finis sas cumbatas già mi as a narrer comente ti agatas! (Cugurra) 4. e no l'agatas a fàghere gai, chi ti pago!…◊ e no l'agatas a iscúdere cussa criadura, chi faghes sos contos cun megus! Cognomi e Proverbi prb: chini circat agatat Etimo ltn. *adcaptare Traduzioni Francese trouver, rencontrer, se trouver Inglese to find, to exist Spagnolo encontrar, existir Italiano trovare, scovare, esìstere Tedesco finden, es gibt, liegen (geog.).

aceràre , vrb: aciarare, aciorare Definizione essire a fora, bogare sa conca o su si pònnere in craru po castiare, po bíere Sinonimi e contrari acarare, acherare, acontrare, acrarare, afacare, afaciai, imbraconare, incarai, inciarare, ingiarare, iscampiare | ctr. cuai Frasi est una not'e luna, de cudhas lunas giaras chi, candho tue ti aciaras, isperas novamente in sa fortuna (A.Casula)◊ sa luna subra de sos montes si aciarat ◊ issa si acerat a sa fentana a iscultare ◊ acèradi, bella, ca est bénnidu s'amante! ◊ si fit a fagher su contu de tantos males, mancu nos timis acerare a gianna! ◊ istaia in su balcone aciorada abbaidendhe s'abba chi pioiat ◊ deo puru mi aciorei Etimo srd. Traduzioni Francese se montrer Inglese to overlook Spagnolo asomarse Italiano affacciarsi Tedesco sich zeigen.

achesciàre , vrb: achessiare, achisciare, chensare, ochisciare Definizione fàere sa lamenta po calecuna cosa; betare su fedu (angiones, crabitos, bitellos) a súere a is mamas / èssere achisciados = (nadu de ómine e fémina) istare a cumpanzinu, amigaus, bivi impari chentza si cojai Sinonimi e contrari cresciare / afedai, ammamare Etimo srd. Traduzioni Francese se plaindre Inglese to mourn Spagnolo quejarse Italiano lamentare Tedesco klagen.

achibberàre , vrb Definizione essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu Sinonimi e contrari achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare, renignai / afíere Etimo srd. Traduzioni Francese s'obstiner, s'entêter, se mettre en colère Inglese to be obstinate, to get angry Spagnolo hincharse, obstinarse, irritarse Italiano incaponire, adirare Tedesco sich versteifen, sich entrüsten.

achidàre , vrb: achitare, chitare 1 Definizione giare su càmbiu a su cumpàngiu, comente faent is pastores achidajolos, cudhos chi pastórigant una chida a cada, a borta a borta: fàere a chida chida tra cumpàngios in calecuna faina o impreu, ma fintzes solu giare su càmbiu in s’impreu; fintzes mòvere, ispostare e torrare a su cuile, a s'acuiladroxu Frasi sos pastores achidajolos achidant in domíniga 2. sos istúrulos si achidant cun sas rúndhines, in atunzu, in logos nostros ◊ su silbone isparadu ruet, però si achidat e sighit sa fua ◊ in su chelu si achidant sole, istedhos e tempesta Etimo srd. Traduzioni Francese se relayer par semaine Inglese to turn weekly, to alternate Spagnolo turnarse semanalmente Italiano turnare settimanalménte, avvicendare Tedesco in Wochenschichten arbeiten.

achirdinàe, achirdinàre , vrb: acidrianai, acidrinae, acidrinai, acirdinai, chirdinare Definizione fàere chídrinu, téteru, tostau (fintzes faendho fortza, po dolore) Sinonimi e contrari ateterae, incidrinai / agiatzare, ammarmurai, astragare, belare, cancarai, ghiaciai, marmurizai Frasi a mimi cras mi agatant acidrinau, aici ispollincu e cun custu frius ◊ s'àinu acostit su runcu a s'abba, ma apenas aperit sas larvas achírdinat sas urigas e no bufat! ◊ su mortu si fiat acirdinau, giai fridu ◊ est a dolori de istògumu e parit morendi de cumenti si acírdinat! Etimo srd. Traduzioni Francese engourdir, se raidir Inglese to stiffen Spagnolo endurecer Italiano irrigidire Tedesco steif werden.

acimbellài , vrb rfl Definizione istare in pentzamentu e fintzes su si pigare dispraxere po calecunu bisóngiu o dificurtade, portare cimbellas in conca Sinonimi e contrari apinnicare, apistichinzare assudhire, insudhire Frasi fut totu acimbellau chi no agatàt genti a donai su sànguini, ca depint operai a sa mulleri ◊ no t'acimbellis po sa cosa de pagai: prega po sa saludi! ◊ immoi ca iscís chi est arribbendi acabbadha de ti acimbellai! Etimo srd. Traduzioni Francese se préoccuper Inglese to be worried Spagnolo preocuparse Italiano preoccuparsi Tedesco besorgt sein.

aciunciulíre , vrb Definizione su si pònnere o istare coment’e allorigaos Sinonimi e contrari acoconare, aconcolai, acuconare, acuculiare, acugutzare, acuculiedhare, aculigionai, ammacionai, pinnichedhare Traduzioni Francese se pelotonner Inglese to crouch Spagnolo acurrucarse Italiano rannicchiarsi Tedesco sich zusammenkauern.

acoài, acoàre , vrb Definizione pònnere, andhare o istare s'unu aifatu de s'àteru, acoa, e fintzes abbandhonare; tirare agoa, tirare a longas, acostire cun sa coa a calecunu tretu comente faet unu carru o un'àteru mezu po carrigare o iscarrigare cosa Sinonimi e contrari acodiai / aisetare Frasi cussas pòberas terra sunt acoatas 2. sa zente est acoendhe: pro pagare isetat sas úrtimas dies Etimo srd. Traduzioni Francese se mettre derrière Inglese to put in line Spagnolo poner en hilera Italiano accodare Tedesco hintereinanderreihen.

acobiài, acobilàre , vrb: acoilae, acoilare, acoliai, acoliare, acubilare, acugliai, acuilai, acuilare, acuvilare, aculiai, aculiare, cubilare Definizione fàere fúrriu, torrare a cuile, a su crocadórgiu, andhare a crocare, fintzes pònnere in su crocadórgiu; istare o pònnere in calecunu logu, aintru, asuta, po si aprigare o cuare; istare in asséliu, firmu, su si apaghiare Sinonimi e contrari acoiletare, acojai, acuae, apatai, apogiai, assebiai, impudhilare | ctr. bocare, essire, pesare Frasi iscurtabas sos puzones su sero acubilandhe (P.Mura)◊ furriadorzu de istrias, acoilas bobborrotis e tirpias (L.Loi)◊ sas rúndhines sunt aculiadas in su filu ◊ is pillonedhus fiant acobiaus ◊ su pilloni innòi si acúliat a pausai 2. furiat pruendu e po no m'isciundi mi seu aculiau ◊ no ia postu menti a babbu a m'aculiai in domu sua is dis de cussa strasura Etimo srd. Traduzioni Francese se coucher, s'abriter Inglese to return to the fold to go back to sleep to shelter Spagnolo cubilar, cobijar Italiano rientrare nell'ovile, ritirarsi a dormire, ripararsi Tedesco in den Stall zurückkehren, schlafengehen, sich unterstellen.

acoconàre , vrb: acogonare Definizione fàere a cocone, a bisura de cocone, allorigare a sa manera de is canes, de is gatos candho si crocant e tenent fritu; crocare Sinonimi e contrari aciunciulire, acoconedhare, aconcolai, acucai, acuconare, acuculiare, acuculiedhare, acucunniare, aculigionai, acuncurrionai, allomburedhai, allorigare, allorimmedhare | ctr. istirare Frasi si acoconaiat in palas de unu trutzu ◊ si fint acoconaos in su gabbanu ◊ su cane s'est acogonadu che matassa de lana afaca a sa mere ◊ si est acoconadu comente a unu eritu ◊ nos corcabamus acoconaos intro de su letu ◊ su pitzinnu si acoconabat in su bancu e non fachiat isperu santu in totu s'ora de sa letzione 2. sos puzones sunt andhandhe a s'acoconare Etimo srd. Traduzioni Francese se blottir Inglese to crouch Spagnolo acurrucarse Italiano accovacciare Tedesco sich zusammenkauern.

acojài , vrb: acujai, acujare Definizione nau mescamente de animales, intrare o andhare a si crocare in s'acoiladórgiu; nau de gente (mescamente piciochedhos), asseliare, apartare, cuare Sinonimi e contrari acobiai, acuae, cortire, remonire | ctr. essire Frasi a sa mata dhoi fúrriant is pillonis a dhoi acojai ◊ candu cummentzat a fai frius, sa musca s'acujat aintru de domu ◊ is crucuitus carraxosus trigant a s'acojai 2. innanti abboghinamos e poi nos acujamos che catedhos ◊ nci fiat una musca… depit èssi acujada: no dha biu prus ◊ sa morti si est acujara apalas de is murus isderrutus de s'arrexoni! ◊ abarrai in domu acujaus, candu cabat su lampu! Etimo srd. Traduzioni Francese se coucher Inglese to go back to sleep Spagnolo cubilar, calmarse Italiano ritirarsi a dormire Tedesco schlafengehen.

acomunài , vrb: acomunare Definizione pònnere a cumone, pigare cunfidàntzia cun ccn. o calecuna cosa / cussu si acomunat cun totu = istat o si agatat bene cun totugantos Sinonimi e contrari abbetuare, abesare, acostumai, arranguai, ingustai Traduzioni Francese lier amitié, se familiariser Inglese to familiarize Spagnolo aunar, familiarizar Italiano accomunare, familiarizzare Tedesco vereinigen, sich vertraut machen.

«« Cerca di nuovo