inlitzài , vrb Definizione pònnere o intrare s'ordiu in is litzas Traduzioni Francese faire passer à travers les lisses (le fil) Inglese to heddle Spagnolo enlizar Italiano allicciare Tedesco einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).

intemperiàre , vrb Definizione fàere tempus légiu; batire o fàere a influentza Sinonimi e contrari temperare 2. ma at intemperiau, ocannu!… Etimo srd. Traduzioni Francese faire mauvais temps Inglese to be bad weather Spagnolo hacer tiempo malo Italiano far cattivo tèmpo Tedesco schlechtes Wetter sein.

interinàre , vrb: intirinare, intrinai, intrinare Definizione nau de sa die, fàere note, cumenciare a iscurigare; nau de s'aera, essire iscurosa po is nues / a intirinadu = iscurighendi Sinonimi e contrari ilmurinare, incrinare, interighinare*, intrinire, murinai / annuai 1 Frasi fit interinendhe e sos primos istedhos lughiant in s'aera ◊ a s'intrinare de su die, daghi su sole iscumparit, tandho piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie 2. s'aera est interinada ma no proet! Terminologia scientifica sdi Traduzioni Francese noircir, faire nuit Inglese nightfall Spagnolo anochecer Italiano imbrunire, farsi nòtte Tedesco sich verdunkeln, dunkeln.

intramesài, intramesàre , vrb: intremesai, intremessai Definizione pònnere o passare in mesu, tra una cosa e àtera; pònnere a tramesu, po ispartzire unu logu (mescamente faendho domo) Sinonimi e contrari tramesare Frasi dhi est intremessada sa gatu in mesu de is peis e dh'at fata arrui Etimo itl. intramezzare Traduzioni Francese intercaler, faire alterner Inglese to insert, to interpose Spagnolo intercalar Italiano inframmezzare, intercalare Tedesco einschieben.

irgherremiàre , vrb: irgherrimiare Definizione èssere o fàere a gherrígios, pruschetotu a giogu Sinonimi e contrari gherrigiai, ingherriare, ischimerriare / matanai, peleai Frasi in cussa corte a pitzinnos bi amus risu e irgherremiau ◊ tenet séichi annos e li aggradit a irgherremiare ◊ sos pitzinnos curriant e irgherrimiabant pro bocare sas fortzas 2. est irgherrimiandhe fitianu chin sas annadas malas, chin una chedha de animales Etimo srd. Traduzioni Francese faire la guerre, combattre Inglese to war Spagnolo guerrear Italiano guerreggiare Tedesco Krieg führen.

irgrustiàre , vrb Definizione istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos Sinonimi e contrari iscamedhare, iscedhai, iscrobare, istagiai, istellare, istropedhare, strumai 1 Etimo srd. Traduzioni Francese faire sortir du troupeau Inglese to take from the flock Spagnolo descarriar, retazar Italiano sbrancare Tedesco aus der Herde absondern.

irminujàre , vrb Definizione segare a pitichedhedhu; pentzare una cosa o una chistione bene a fundhu, a fine a fine Sinonimi e contrari amminudai, ispiculedhare / amminunciare, irminutziare, pilisae 2. irminujatilas custas cosas chi ti apo nau, ca a bi pessare tocat a tibe! ◊ su de s'irminujare a fundhu sos fatos umanos l'aiat ispintu a s'irbortare de fàchere su sordau ◊ irminujàndhesi cussu si li afinabat s'ànima, ite arrore! ◊ su de fàchere si l'ant irminujau bene innantis de detzídere de s'isèrghere Etimo srd. Traduzioni Francese morceler, faire un récit détaillé Inglese to mince, to think over Spagnolo desmenuzar, reflexionar Italiano sminuzzare, ripensare Tedesco zerbröckeln, überlegen.

iscancarài, iscancaràre , vrb: scancarai Definizione mòvere o iscravare is càncaros a un'apertura, bogare de is grofales, bogare de pare; iscabbúllere de calecuna cosa / iscancarata de risu = iscacagliada; iscancaraisí de mandai, donai cosa = smeraisí, isperrumàresi Sinonimi e contrari iscancaredhare, iscancaritare, isconsiminzare, spulliciae / iscabbúllere 2. fit trabballante e netu de bíssios, ma su èssere aggarrau est maladia mala a iscancarare 3. a intèndhede su teu de una mamma po su fizu che iscàncarat s'ànima ◊ papo calecuna cosa tantu po che iscancarare su fàmene 4. cussus no si funt iscancaraus mai de mandai unu moi de trigu! Etimo srd. Traduzioni Francese faire sortir des gonds Inglese to unhinge Spagnolo desquiciar, desgoznar Italiano scardinare Tedesco aus den Angeln heben.

iscioperónzu , nm Definizione su iscioperare, su istare iscioperandho Sinonimi e contrari isciòparu Etimo srd. Traduzioni Francese action de faire grève (la) Inglese on strike Spagnolo el hacer huelga Italiano scioperìo Tedesco Streiken.

isclarài , vrb: iscrarai Definizione fàere craru, bogare a craru, fàere prus in colore craru (o fintzes ispiegandho cosa a foedhos)/ iscrarai sa boxi = ispertai sa boxi Sinonimi e contrari ilgiarare, isclarire, iscrariai*, ispanigai, scampiai / ispiegare Frasi oi su mengianu est imburrascau: funt is otu e no at iscrarau ancora ◊ as a biri un'ispéndula de luxi e s'ànima ti at a iscrariai ◊ unu lampu at iscrariau su logu 2. candu eus iscrarau sa coja portamu una fardeta imprestara! ◊ est un'argumentu difítzili a isclarai Traduzioni Francese éclairer, faire jour Inglese to light up, to clear Spagnolo aclarar, clarear Italiano schiarire, illuminare, albeggiare Tedesco aufhellen, erleuchten, dämmern.

iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai, iscuriare, iscuricare, iscurigai, iscurigare, scurigai Definizione essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole Sinonimi e contrari imbugiare, indenotire, iscurèssere, murinai | ctr. abbrèschere, illuchèschere Modi di dire csn: avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire Frasi mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus! 2. candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru 3. in foras fiat giai iscorigau mortu 4. semus assupridos a bidha iscurighendhe Terminologia scientifica sdi Etimo srd. Traduzioni Francese faire nuit Inglese to darken Spagnolo anochecer Italiano farsi nòtte, annottare Tedesco Nacht werden.

iscucuài , vrb: iscucurai, iscucurare, iscucurrare, scucurai Definizione trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi Sinonimi e contrari ilgavantare, illichidare, ismesujare, issucurare, sciusciai / igiúgnere | ctr. acucuai Frasi li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore 2. istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados 3. si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí Etimo srd. Traduzioni Francese faire écouler le trop plein, vider Inglese to fill, to take over flowing off Spagnolo desmochar, descolmar Italiano scolmare Tedesco abstreichen.

iscuricàda , nf: iscuricata, iscurigada Definizione su iscurigare; s'ora chi est iscurigandho Sinonimi e contrari inchinadorzu, interighinada, interinada, intríchinu, iscurigadolzu, iscurigantina, murriadrosu, oscuressida | ctr. abbréschida Frasi ch'essiat prima de fàghere die e torraiat a s'iscurigada ◊ tribagliaiat dae candho illughintinaiat a s'iscurigada ◊ dai candho faghet die finas a s'iscurigada istat a s'andhalitorra Terminologia scientifica sdi Etimo srd. Traduzioni Francese noircir, faire nuit Inglese nightfall Spagnolo anochecer Italiano imbrunire Tedesco sich verdunkeln.

iscurigadólzu, iscurigadórgiu, iscurigadòrza, iscurigadórzu , nm, nf: scorigadroxu Definizione s'ora chi est iscurigandho, faendhosi note Sinonimi e contrari inchinadorzu, interinada, interighinadorzu, interrighinu, intríchinu, irmurinada, iscuricada, iscurigantina, issuriadorzu, murriadroxu | ctr. abbréschida, arborinu Frasi a s'iscurigadolzu fit ancora in campusantu ◊ sas dies colant chena si frimmare in avréschidas e iscurigadorzas chena contu Etimo srd. Traduzioni Francese noircir, faire nuit Inglese dusk Spagnolo anochecer Italiano imbrunire Tedesco sich verdunkeln.

ismarrutzàre , vrb Definizione bogare marrúcias, fàere is dentes de late ma fintzes su dhas pèrdere Etimo srd. Traduzioni Francese faire ses dents Inglese to teethe Spagnolo dentar Italiano indentare Tedesco zahnen.

isparài , vrb: isparare, sparai Definizione betare unu tiru, tirare sa balla o sa càrriga de is armas de fogu; nau de is matas, brotare, apèrrere is ogos bogandho cambos noos (nau prus che àteru de is linnas chi perdent sa fògia in s’ierru); nau de animales, tzucare a cúrrere, currendho, pònnere a cúrrere; nau de gente, essire currendho, mòvere a cúrrere totinduna; nau de unu sorigàgiu, de un’artana, su si tancare a cropu, totinduna Sinonimi e contrari fusilai / brotare / illorare Modi di dire csn: isparare a s'isticada = de acanta meda, itl. a bruciapélo; i. minas = fàghere iscopiare sas minas 2. gighet sos ojos che de madrepella e sa buca che rosa isparendhe ◊ in beranu bona parte de sas àrbures isparant e torrant a crèschere 3. is cuadhus si funt isparaus a cúrriri ◊ apo paradu su sorigarzu ma no bi at isparadu ◊ su tenedope s'est isparau Etimo itl. Traduzioni Francese tirer, faire feu Inglese to shoot Spagnolo disparar Italiano sparare Tedesco schießen.

ispipigliàre, ispipillàre , vrb: ispipilliare, isprivillare, spibillae Definizione essire o fàere prus biu, prus ischidu, abbistu, prontu, fàere impresse / i. su sonnu = fàere passare su sonnu, fàere ischidare Sinonimi e contrari ispabigliare* Frasi su binu batit allegria e ispipillat sa fantasia ◊ sicomente non miras, carchi die t'ispipillas si ses ocricunzau! ◊ sa vidha si est torrandhe a ispipillare apustis de sa gherra ◊ Antonedhu si fut isprivillau e birgunza no ndhe teniat prus ◊ bos ispipíglio su sonnu, deo! 2. ispipíllati, si los cheres bídere colandhe! ◊ si no t'ispipillas, sos àteros ti nche colant totus a innantis Traduzioni Francese faire ou devenir plus vif, animé Inglese to liven up Spagnolo animar Italiano vivacizzare Tedesco beleben.

istagiài, istagiàre , vrb: istagliai, istallai, istallare, istalliare, istazare, istedhare 1, stagiai Definizione pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos Sinonimi e contrari aredae, irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istellare / istegiare, istesare / chirrare, iscrobare, scunfúndiri / istacare, secare | ctr. aggrustare, atagiai, intaxae Frasi candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa 2. candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis 3. ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba 4. si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas Etimo srd. Traduzioni Francese faire sortir du troupeau, séparer Inglese to separate, to discriminate Spagnolo descarriar Italiano sbrancare, separare, discriminare Tedesco aus der Herde absondern, trennen.

istincàre , vrb Definizione torrare a istincu, illangiare meda a fortza de istare chentza papare Sinonimi e contrari apedhuncare, illanzigare, irromasire, isminunchire, scalaxiri, slangiri Frasi s'ómine, si no est istirau a minore, torrat a risu, sa gana li sichit sas códias, istincat e si bufat sos pódhighes ◊ at presu su cabadhu a unu chercu e l'at lassau bíndhichi dies a istincare, pro che li bocare su bíssiu de manicare Etimo srd. Traduzioni Francese faire la faim Inglese to go hungry Spagnolo adelgazar, enflaquecer Italiano far la fame Tedesco hungern.

istribitàre , vrb: istribitzare Definizione fàere istribitu, moida, giare genia de cropos cun is peis a terra, fintzes coment'e po si ammostare contràrios a calecuna cosa, o po fàere fuire Sinonimi e contrari intrigliare, istrampizare, istripizare 2. istribitant e apedhant chi custas cosas sunt tropu ◊ si est pesadu a pabarotadas, istribitzendhe cun maigantu arrennegu Traduzioni Francese faire du vacarme Inglese to make a din Spagnolo hacer ruido Italiano strepitare Tedesco lärmen.

«« Cerca di nuovo