rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definizione essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Sinonimi e contrari bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Frasi so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Etimo spn. rondar Traduzioni Francese faire la ronde Inglese to do the rounds Spagnolo rondar Italiano far la rónda Tedesco die Runde machen.

sdúrri , vrb Definizione fàere pagare o iscabbúllere unu dépidu / giogai a s. = giogare a dinare, ponendho sa posta Sinonimi e contrari coberai Frasi apu postu su dinai dèu, ma ndi dhu depu sdurri! ◊ non bollu chi gioghist a sdurri! Traduzioni Francese faire payer une dette Inglese to collect Spagnolo cobrar Italiano riscuòtere Tedesco eintreiben.

sfrosài , vrb Definizione bèndhere cosa a sfrosu, a iscúsiu, fora de is leis chi régulant su tràvigu e sa béndhia de sa cosa (prus che àteru, chentza passare in sa dogana) Etimo itl.l sfrôusá Traduzioni Francese faire la contrebande Inglese to defraud, to smuggle Spagnolo contrabandear Italiano far fròdo, contrabbando Tedesco schmuggeln.

signàre , vrb: sinnai, sinnare Definizione fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho Sinonimi e contrari malcare Frasi a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu! 2. s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis 3. in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Etimo ltn. signare Traduzioni Francese faire le signe de la croix, marquer le bétail au feu rouge Inglese to countermark, to cross oneself Spagnolo persignarse, santiguarse, marcar Italiano fare il ségno della cróce, contrassegnare Tedesco das Kreuzzeichen machen, kennzeichnen.

smendài , vrb: ismendhare* Definizione pònnere arrimédiu, iscontare, pagare su male fatu, is pecaos Sinonimi e contrari mendhare, corrígiri Traduzioni Francese corriger, faire amende de ses péchés Inglese to mend one's pities Spagnolo enmendar Italiano emendare i peccati Tedesco büßen.

stagiài , vrb: istagiare*, stalgiai, stallai, staxae, staxai, stellai Definizione pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu Sinonimi e contrari irgrustiare, iscambuliare, iscamedhare, iscedhai, istanzare 1, istellare / istegiare / chirrare, iscrobare, sceberai / istacare, secare | ctr. aggrustare Frasi stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu 2. in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus 3. ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus! 4. s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus 5. emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti Traduzioni Francese faire sortir du troupeau Inglese to separate Spagnolo desmanar, descarriar, identificar Italiano sbrancare, individuare Tedesco aus der Herde treiben.

stasonài , vrb: istesonare* Definizione lassare sa cosa (naturale o cundhia) a che passare tempus po chi essat bona, prus méngius, in sa méngius mota po dha pòdere impreare: candho una cosa est deosi su sardu narat chi est fata, betza, sica Traduzioni Francese faire mûrir, faire vieillir Inglese to season Spagnolo criar, curar, madurar Italiano stagionare Tedesco lagern.

sufragài, sufragàre , vrb Sinonimi e contrari agiadai, giuai, proicare Frasi sa tanta iltimassione mi sufragas in azios? (P.Cherchi)◊ si su chi at no lu sufragat, ite at a pòdere fàghere? Traduzioni Francese être utile, faire du bien Inglese to support, to be useful Spagnolo favorecer Italiano suffragare, giovare Tedesco nützen.

tzocài , vrb: tzocare, tzoncare Definizione fàere tzàcurru, tzocos, cropos a sonu surdu po si fàere intèndhere; nau cun tzacu, crepare Sinonimi e contrari dumbulare, istochidare, picare 2, sacai, tochedhare, trochedhare, tzacarrai, tzòchere, tzochire / sciopai Frasi bi at linna chi in su fogu tzocat e che búlliat atesu s'iscata alluta ◊ tzocare sa limba, sas manos, sa zanna ◊ tzocat s'istranzu in domo de s'amigu ◊ Michelledhu e sas duas vachianas ant ghetatu unu brincu tzocanne sos pedes ballanne ◊ su pitzinnu est tzoncandhe sas manos, cuntentu! 2. mancari ti ufres e ti tzoches, puru: como su chi est fatu est fatu! ◊ pro carchi borta chi mamma benit a domo ti ufras… tzocadu chi ti agatent! ◊ su fogu brusiaiat su tzilibirche, apustis chi lu faghiat unfrare e tzoncare (E.Pes) Etimo srd. Traduzioni Francese faire du bruit, éclater Inglese to make a din, to burst, to creak Spagnolo chasquear, restallar Italiano far strèpito, scoppiare, schioccare Tedesco Lärm machen, bersten.

umbrài , vrb: umbrare Definizione betare o fàere umbra, pònnere in s'umbra, pigare umbra: si narat a sa matessi manera de assoliare; ingòllere umbra, assicare coment'e biendho umbra mala, pantumas Sinonimi e contrari abbabbarrotai, addojare, adumbrai, arreselai, assumbrai | ctr. assoliare Frasi un'àrbure de nughe umbraiat sa parada ◊ mi ponzo a umbrare ◊ teniat su meriagu po umbrai is brebeis 2. in s'assolada ísula nostra antiga carestias de abba umbrant su logu ◊ a is gianas unu fundu de tamatas dhis est bastanti po umbrai ◊ s'ebba mea si est umbrada Etimo ltn. umbrare Traduzioni Francese faire de l'ombre, prendre ombrage Inglese to overshadow Spagnolo sombrear Italiano ombrare Tedesco beschatten.

zacaràre , vrb: giagarare*, zagarare Definizione bogare a fora o fàere fuire de mala manera, fuire, pigare a s'ingrundha a cúrrere, a fàere Sinonimi e contrari assulurgiare, giarigare, ispabuciare, isvalostiare, salargiare, stagiai, ussiare | ctr. asseliai, batire, cramare Frasi parides timinne e zagaranne feras, totus a boghes postas ◊ si no mi l'agabbas, oe ti zàgaro! ◊ si zàcarant sas pudhas, sos animales fachendhe dannu Traduzioni Francese faire fuir Inglese to stir violently Spagnolo agitar, ahuyentar, echar a correr Italiano esagitare, far scappare Tedesco weglaufen lassen.

«« Cerca di nuovo