Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

sòca , nf, nm: assoga, socu, soga, sogu Definitzione corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita Sinònimos e contràrios cànnabu, fune, isciocu, sagone, sédina / cabu Maneras de nàrrere csn: soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu Frases est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou… 2. su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu 3. sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria 4. fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat! Ètimu ltn. soca Tradutziones Frantzesu corde en cuir, courroie Ingresu leather rope Ispagnolu soga, cuerda de cuero, correa Italianu fune di cuòio Tedescu Lederschlinge, Lederseil.

spadatzài 1 , vrb: ispagatzai, spagatzai, spedatzai Definitzione fàere a orrugos sa carena, segare orrobba a orrugos, a pedatzos, fintzes perdimentare o ispèrdere sa cosa, ispèndhere male, in cosighedhas de pagu contu Sinònimos e contràrios atzimare chimentare, immelmare, iscualtare, ispetatzare, loriai, steressai / isbaire, ispeldisciare, ispèldere, istravuciare, sparafiai Frases inchi dha spagatzit su buginu, dha spagatzit! ◊ apu a biri sa vengàntzia de si spagatzai a totus ◊ no eis a crei ca divideus sa propriedadi po si dha spagatzai bosàteras, no?!◊ bolit andai isceti a si spagatzai su dinai me is ristorantis! Tradutziones Frantzesu dévorer, mettre en pièces, démembrer Ingresu to dismember, to tear in pieces Ispagnolu devorar, despedazar Italianu sbranare, smembrare Tedescu zerfleischen, zergliedern.

spampaniàu , agt Definitzione chi est totu pistau, orrugau, crepau, fatu a farinos Sinònimos e contràrios irfatu, pistu, scerfulau Tradutziones Frantzesu écrasé, en bouillie Ingresu mushy Ispagnolu machacado Italianu spappolato Tedescu zerschmettert.

spresonaméntu , nm Definitzione su ndhe bogare de presone a ccn. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mise en liberté Ingresu release Ispagnolu excarcelación Italianu scarcerazióne Tedescu Enthaftung.

stragamullài , vrb: istragamuzare, stragamuxai Definitzione betare o pònnere apare, ammesturare chentza régula coment’efetu de movimentu, de agiàgaru; bogare o fàere fuire a unu o un’animale de mala manera, brigare, pesare (o fintzes ischidare) de botu po assíchidu Sinònimos e contràrios agiolotare, atrepillai, isordulare, studugai, trumbugliai / certai, salargiare, zagarare 2. mi timu chi su sciarrocu siat mannu ca at lassau imbròglius e pagamentas: est un'eredadi bèni stragamullada! ◊ is bòis funt totu stragamullaus: no dh'as inténdiu cussu sonu? 3. po ndi dha istolli de Antoni, sa piciochedha, dh'apu bèni stragamullara! ◊ dh'apu stragamullau ca mi at segau unu pratu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brouiller, mettre en désordre Ingresu to upset Ispagnolu desordenar Italianu scompigliare Tedescu durcheinanderbringen.

suàdu , pps, agt: assuau, suatu 1, subau, suvau Definitzione de suare; chi est in more, in calore / subada che gatu = in more che batu in su tempus (chi istat a màulos, iscandhulosu) Sinònimos e contràrios aibbadu, allimitu, imbirtiolau, insuiu, intzinnidu, suguzadu / cdh. sualzalitu Frases pariant carrelas de vrústios de prudhedas suvadas Tradutziones Frantzesu en chaleur Ingresu aroused Ispagnolu caliente, cachondo Italianu infoiato Tedescu geil.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definitzione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinònimos e contràrios ingrilliri, seguzare Ètimu ltn. subare Tradutziones Frantzesu entrer en chaleur Ingresu to be on heat Ispagnolu estar en celo Italianu andare in caldo Tedescu brunsten.

sudoràu , pps, agt: sueradu Definitzione de sudorare; chi portat suore / sueradu pilu pilu = inciustu de sudori Sinònimos e contràrios sudau, insorau 2. incravatau, in bestes de cusinu, non zuches su cherbedhu sudorau ◊ su pane sudorau est semper su prus vonu ◊ est torradu istracu, sueradu a mortóriu sena mancu una trama assuta Tradutziones Frantzesu en sueur Ingresu sweaty Ispagnolu sudado Italianu sudato Tedescu schweissig.

tàmen, tàmes , cng Definitzione foedhu chi faet a cumprèndhere una possibbilidade fintzes si calecuna cosa faet impedimentu / no t. de…, ma fintzas… = no solu… ma fintzas… Sinònimos e contràrios insamus Frases tames za bi at a chie su fritu no li corcat pilu 2. no tamen de sas vidas, finas sas mortes presentaiant calchi diversidade ◊ no tames de cussu, si faghes a fiza bona ti apo a dare àteru puru Ètimu ltn. tamen Tradutziones Frantzesu toutefois, en outre Ingresu but, yet, nevertheless Ispagnolu sin embargo, además Italianu tuttavìa, inóltre Tedescu außerdem.

taschèdha , nf Definitzione sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu) Sinònimos e contràrios istaca, mocilla, tasca Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu musette en cuir Ingresu skin haversack Ispagnolu mochila de piel Italianu tascapane di pèlle Tedescu Lederwandertasche.

tège , nf: texa, texe, texi Definitzione pedra lada po cassare pigiones o àteru animaledhu areste Sinònimos e contràrios predaghe, pradera, pràdica, tèglia* Frases est andau a pònnere is teges e is lénsias po cassai ◊ in sa texa, un'isposa de pastore bi at isciucadu sos pes a su nignu (S.Casu)◊ sas cótzulas fint cotas in sa texa ◊ in una texa, afaca a s'antarile, bi at una pastera ◊ si est isterruxadu subra de una texa Tradutziones Frantzesu trébuchet en pierre Ingresu broad stone Ispagnolu losa Italianu schiàccia Tedescu Schlagfalle.

tipilíre , vrb Definitzione atripare s'unu cun s'àteru, brigandho Sinònimos e contràrios acanciofai, aciufai 1, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, trifiare Frases si ponzant de acordu o chi si torrent a tipilire o a s'atzutzudhare che pudhas ◊ como no ant botza, sa partia est frimma: si sunt tipilindhe ca nemos cheret andhare a nche batire sa botza Tradutziones Frantzesu en venir aux mains Ingresu to come to blows Ispagnolu pelear, venir a las manos Italianu azzuffarsi Tedescu sich raufen.

trallàtzu , nm Definitzione odríngiu de trallas po pònnere a unu de punta cun s'àteru Sinònimos e contràrios abbisu 1, concivada, transa Tradutziones Frantzesu complot en vue de semer le désaccord Ingresu intrigue Ispagnolu tejemaneje Italianu macchinazióne per creare disaccòrdo Tedescu Anstiftung.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definitzione pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Sinònimos e contràrios agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Frases arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en émoi, se jeter (sur) Ingresu to cause a turmoil, to throw oneself Ispagnolu alborotar, lanzarse, arremeter Italianu subbugliare, avventarsi Tedescu in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

trasinadràsina , avb Definitzione (andhare, pigare o portare t.) tragandho in terra, a tragu Sinònimos e contràrios trasigadràsiga, trexinadréxina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en se traînant Ingresu shuffling Ispagnolu arrastrando, a rastras Italianu strascicóni Tedescu schleppend.

trexinadréxina , avb: trisinadrísina Definitzione andhare o leare t. = a tragu, trisinandho in terra, a trisinadura, fintzes a su friga friga Sinònimos e contràrios trasigadràsiga, trasinadràsina Frases seu alliscinara e apu fatu totu s'iscala trexinadréxina (S.Murru) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en se traînant Ingresu shuffling Ispagnolu a rastras Italianu strascicóni Tedescu schleppend.

tribbulàdu , pps, agt, nm: atribbuladu, tribbuliau Definitzione de tribbulare; chi o chie istat male, patindho, passandho vida mala de trebballu meda e de suferéntzia Sinònimos e contràrios patidore, suferente, tribbuleri 2. dogni ómine tribbuladu agatet paghe ◊ amparade in s'últim'ora dogni ànima tribbulada! ◊ ses discantzu e reposu de s'ànima tribbuliara ◊ ant afrontadu sos tribàglios de sa vida tribbulada ◊ Deus est s'amigu de is tribbuliaus Tradutziones Frantzesu tourmenté, mal en point Ingresu ill-treated, tormented Ispagnolu atormentado, agotado Italianu tormentato, strapazzato Tedescu gequält.

trigàle , agt Definitzione (nau de terramíngiu) chi faet o bundhat trigu meda / massaju t. = chi betat trigu Frases est pro pagos iscudos in afitu cudha terra trigale abbandhonada ca sos massajos fatu ant retirada (S.Bosu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fertile en blé Ingresu graniferous Ispagnolu triguero Italianu granìfero Tedescu reich an Getreide.

trubàre , vrb: trubbare, truvare, turbare, turvare Definitzione fàere andhare, apretare po andhare (nau pruschetotu po is animales, ma fintzes po gente pigada coment’e animales, chentza arrispetu); portare su bestiàmene de una pastura a s'àtera; fàere essire a pígiu sa fera in cassa, fintzes su pische po piscare, istesiare, fàere istesiare, fintzes solu andhare; prnl. afracai, su si betare cun fortza contra a ccn. a iscúdere, mossigare, atumbare, incorrare o fàere àteru de male; nau in cobertantza de s'ómine, de su mascu, cobèrrere; fintzes nàrrere o atuare una cosa a unu candho no dha faet po su pagu interessamentu Sinònimos e contràrios sucai, tzitziare / atramudai / afarcai, agghegiare, assurpire, azachinare, crazugai, tzurricare / zúchere Frases pastores, truvade sas berveghes! ◊ sos canes si sunt betados a sa tupa pro trubbare sa fera ◊ commo no turbas prus sos pecos dae Costera ◊ trubba s'àinu, fàghelu andhare impresse! ◊ turvaiat sos voes cun d-unu frúschiu chi ischiat isse ◊ su ventàriu aiat sichitu a turvare e a molinare sas framas 2. o luna maca, a ube ses turbandhe?! ◊ trubba a dainanti: bae, no istes ispetendhe! ◊ trubbachelu su bestiàmine, no mi che collat s'olia! 3. si li est trubbadu su trau e si no si fit fatu a bonu a si partare l'aiat mortu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas daghi ti faedho! ◊ si mi est trubbadu a m'iscúdere, ma candho at bidu sa lepa at furriadu! Ètimu ltn. turbare Tradutziones Frantzesu pousser, conduire en avant Ingresu to spur, to conduct Ispagnolu aguijonear, ojear la caza Italianu stimolare, far andare, condurre avanti Tedescu antreiben, anstacheln.

údulu , nm Definitzione cambu mannu de mata cun is cambos prus piticos segaos lassandhondhe un'orrugu curtzu, fichiu prantau in terra po apicare cosa o fintzes poderare naes de mata càrrigas de frutu o bide in artu Sinònimos e contràrios frucàrgiu, iltatu, pontedhu, puntale, trumponi, uduri Ètimu ltn. mutilus Tradutziones Frantzesu tige en bois pour accrocher qqch. Ingresu fork Ispagnolu puntal, horquilla Italianu appenditóio Tedescu Ständer.

«« Torra a chircare