Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

sòca , nf, nm: assoga, socu, soga, sogu Definition corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita Synonyms e antonyms cànnabu, fune, isciocu, sagone, sédina / cabu Idioms csn: soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu Sentences est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou… 2. su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu 3. sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria 4. fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat! Etymon ltn. soca Translations French corde en cuir, courroie English leather rope Spanish soga, cuerda de cuero, correa Italian fune di cuòio German Lederschlinge, Lederseil.

spadatzài 1 , vrb: ispagatzai, spagatzai, spedatzai Definition fàere a orrugos sa carena, segare orrobba a orrugos, a pedatzos, fintzes perdimentare o ispèrdere sa cosa, ispèndhere male, in cosighedhas de pagu contu Synonyms e antonyms atzimare chimentare, immelmare, iscualtare, ispetatzare, loriai, steressai / isbaire, ispeldisciare, ispèldere, istravuciare, sparafiai Sentences inchi dha spagatzit su buginu, dha spagatzit! ◊ apu a biri sa vengàntzia de si spagatzai a totus ◊ no eis a crei ca divideus sa propriedadi po si dha spagatzai bosàteras, no?!◊ bolit andai isceti a si spagatzai su dinai me is ristorantis! Translations French dévorer, mettre en pièces, démembrer English to dismember, to tear in pieces Spanish devorar, despedazar Italian sbranare, smembrare German zerfleischen, zergliedern.

spampaniàu , agt Definition chi est totu pistau, orrugau, crepau, fatu a farinos Synonyms e antonyms irfatu, pistu, scerfulau Translations French écrasé, en bouillie English mushy Spanish machacado Italian spappolato German zerschmettert.

spresonaméntu , nm Definition su ndhe bogare de presone a ccn. Etymon srd. Translations French mise en liberté English release Spanish excarcelación Italian scarcerazióne German Enthaftung.

stragamullài , vrb: istragamuzare, stragamuxai Definition betare o pònnere apare, ammesturare chentza régula coment’efetu de movimentu, de agiàgaru; bogare o fàere fuire a unu o un’animale de mala manera, brigare, pesare (o fintzes ischidare) de botu po assíchidu Synonyms e antonyms agiolotare, atrepillai, isordulare, studugai, trumbugliai / certai, salargiare, zagarare 2. mi timu chi su sciarrocu siat mannu ca at lassau imbròglius e pagamentas: est un'eredadi bèni stragamullada! ◊ is bòis funt totu stragamullaus: no dh'as inténdiu cussu sonu? 3. po ndi dha istolli de Antoni, sa piciochedha, dh'apu bèni stragamullara! ◊ dh'apu stragamullau ca mi at segau unu pratu Etymon srd. Translations French brouiller, mettre en désordre English to upset Spanish desordenar Italian scompigliare German durcheinanderbringen.

suàdu , pps, agt: assuau, suatu 1, subau, suvau Definition de suare; chi est in more, in calore / subada che gatu = in more che batu in su tempus (chi istat a màulos, iscandhulosu) Synonyms e antonyms aibbadu, allimitu, imbirtiolau, insuiu, intzinnidu, suguzadu / cdh. sualzalitu Sentences pariant carrelas de vrústios de prudhedas suvadas Translations French en chaleur English aroused Spanish caliente, cachondo Italian infoiato German geil.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definition nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Synonyms e antonyms ingrilliri, seguzare Etymon ltn. subare Translations French entrer en chaleur English to be on heat Spanish estar en celo Italian andare in caldo German brunsten.

sudoràu , pps, agt: sueradu Definition de sudorare; chi portat suore / sueradu pilu pilu = inciustu de sudori Synonyms e antonyms sudau, insorau 2. incravatau, in bestes de cusinu, non zuches su cherbedhu sudorau ◊ su pane sudorau est semper su prus vonu ◊ est torradu istracu, sueradu a mortóriu sena mancu una trama assuta Translations French en sueur English sweaty Spanish sudado Italian sudato German schweissig.

tàmen, tàmes , cng Definition foedhu chi faet a cumprèndhere una possibbilidade fintzes si calecuna cosa faet impedimentu / no t. de…, ma fintzas… = no solu… ma fintzas… Synonyms e antonyms insamus Sentences tames za bi at a chie su fritu no li corcat pilu 2. no tamen de sas vidas, finas sas mortes presentaiant calchi diversidade ◊ no tames de cussu, si faghes a fiza bona ti apo a dare àteru puru Etymon ltn. tamen Translations French toutefois, en outre English but, yet, nevertheless Spanish sin embargo, además Italian tuttavìa, inóltre German außerdem.

taschèdha , nf Definition sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu) Synonyms e antonyms istaca, mocilla, tasca Scientific Terminology stz Translations French musette en cuir English skin haversack Spanish mochila de piel Italian tascapane di pèlle German Lederwandertasche.

tège , nf: texa, texe, texi Definition pedra lada po cassare pigiones o àteru animaledhu areste Synonyms e antonyms predaghe, pradera, pràdica, tèglia* Sentences est andau a pònnere is teges e is lénsias po cassai ◊ in sa texa, un'isposa de pastore bi at isciucadu sos pes a su nignu (S.Casu)◊ sas cótzulas fint cotas in sa texa ◊ in una texa, afaca a s'antarile, bi at una pastera ◊ si est isterruxadu subra de una texa Translations French trébuchet en pierre English broad stone Spanish losa Italian schiàccia German Schlagfalle.

tipilíre , vrb Definition atripare s'unu cun s'àteru, brigandho Synonyms e antonyms acanciofai, aciufai 1, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, trifiare Sentences si ponzant de acordu o chi si torrent a tipilire o a s'atzutzudhare che pudhas ◊ como no ant botza, sa partia est frimma: si sunt tipilindhe ca nemos cheret andhare a nche batire sa botza Translations French en venir aux mains English to come to blows Spanish pelear, venir a las manos Italian azzuffarsi German sich raufen.

trallàtzu , nm Definition odríngiu de trallas po pònnere a unu de punta cun s'àteru Synonyms e antonyms abbisu 1, concivada, transa Translations French complot en vue de semer le désaccord English intrigue Spanish tejemaneje Italian macchinazióne per creare disaccòrdo German Anstiftung.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definition pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Synonyms e antonyms agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Sentences arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Etymon srd. Translations French mettre en émoi, se jeter (sur) English to cause a turmoil, to throw oneself Spanish alborotar, lanzarse, arremeter Italian subbugliare, avventarsi German in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

trasinadràsina , avb Definition (andhare, pigare o portare t.) tragandho in terra, a tragu Synonyms e antonyms trasigadràsiga, trexinadréxina Etymon srd. Translations French en se traînant English shuffling Spanish arrastrando, a rastras Italian strascicóni German schleppend.

trexinadréxina , avb: trisinadrísina Definition andhare o leare t. = a tragu, trisinandho in terra, a trisinadura, fintzes a su friga friga Synonyms e antonyms trasigadràsiga, trasinadràsina Sentences seu alliscinara e apu fatu totu s'iscala trexinadréxina (S.Murru) Etymon srd. Translations French en se traînant English shuffling Spanish a rastras Italian strascicóni German schleppend.

tribbulàdu , pps, agt, nm: atribbuladu, tribbuliau Definition de tribbulare; chi o chie istat male, patindho, passandho vida mala de trebballu meda e de suferéntzia Synonyms e antonyms patidore, suferente, tribbuleri 2. dogni ómine tribbuladu agatet paghe ◊ amparade in s'últim'ora dogni ànima tribbulada! ◊ ses discantzu e reposu de s'ànima tribbuliara ◊ ant afrontadu sos tribàglios de sa vida tribbulada ◊ Deus est s'amigu de is tribbuliaus Translations French tourmenté, mal en point English ill-treated, tormented Spanish atormentado, agotado Italian tormentato, strapazzato German gequält.

trigàle , agt Definition (nau de terramíngiu) chi faet o bundhat trigu meda / massaju t. = chi betat trigu Sentences est pro pagos iscudos in afitu cudha terra trigale abbandhonada ca sos massajos fatu ant retirada (S.Bosu) Etymon srd. Translations French fertile en blé English graniferous Spanish triguero Italian granìfero German reich an Getreide.

trubàre , vrb: trubbare, truvare, turbare, turvare Definition fàere andhare, apretare po andhare (nau pruschetotu po is animales, ma fintzes po gente pigada coment’e animales, chentza arrispetu); portare su bestiàmene de una pastura a s'àtera; fàere essire a pígiu sa fera in cassa, fintzes su pische po piscare, istesiare, fàere istesiare, fintzes solu andhare; prnl. afracai, su si betare cun fortza contra a ccn. a iscúdere, mossigare, atumbare, incorrare o fàere àteru de male; nau in cobertantza de s'ómine, de su mascu, cobèrrere; fintzes nàrrere o atuare una cosa a unu candho no dha faet po su pagu interessamentu Synonyms e antonyms sucai, tzitziare / atramudai / afarcai, agghegiare, assurpire, azachinare, crazugai, tzurricare / zúchere Sentences pastores, truvade sas berveghes! ◊ sos canes si sunt betados a sa tupa pro trubbare sa fera ◊ commo no turbas prus sos pecos dae Costera ◊ trubba s'àinu, fàghelu andhare impresse! ◊ turvaiat sos voes cun d-unu frúschiu chi ischiat isse ◊ su ventàriu aiat sichitu a turvare e a molinare sas framas 2. o luna maca, a ube ses turbandhe?! ◊ trubba a dainanti: bae, no istes ispetendhe! ◊ trubbachelu su bestiàmine, no mi che collat s'olia! 3. si li est trubbadu su trau e si no si fit fatu a bonu a si partare l'aiat mortu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas daghi ti faedho! ◊ si mi est trubbadu a m'iscúdere, ma candho at bidu sa lepa at furriadu! Etymon ltn. turbare Translations French pousser, conduire en avant English to spur, to conduct Spanish aguijonear, ojear la caza Italian stimolare, far andare, condurre avanti German antreiben, anstacheln.

údulu , nm Definition cambu mannu de mata cun is cambos prus piticos segaos lassandhondhe un'orrugu curtzu, fichiu prantau in terra po apicare cosa o fintzes poderare naes de mata càrrigas de frutu o bide in artu Synonyms e antonyms frucàrgiu, iltatu, pontedhu, puntale, trumponi, uduri Etymon ltn. mutilus Translations French tige en bois pour accrocher qqch. English fork Spanish puntal, horquilla Italian appenditóio German Ständer.