sòca , nf, nm: assoga, socu, soga, sogu Definizione corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita Sinonimi e contrari cànnabu, fune, isciocu, sagone, sédina / cabu Modi di dire csn: soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu Frasi est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou… 2. su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu 3. sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria 4. fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat! Etimo ltn. soca Traduzioni Francese corde en cuir, courroie Inglese leather rope Spagnolo soga, cuerda de cuero, correa Italiano fune di cuòio Tedesco Lederschlinge, Lederseil.

spadatzài 1 , vrb: ispagatzai, spagatzai, spedatzai Definizione fàere a orrugos sa carena, segare orrobba a orrugos, a pedatzos, fintzes perdimentare o ispèrdere sa cosa, ispèndhere male, in cosighedhas de pagu contu Sinonimi e contrari atzimare chimentare, immelmare, iscualtare, ispetatzare, loriai, steressai / isbaire, ispeldisciare, ispèldere, istravuciare, sparafiai Frasi inchi dha spagatzit su buginu, dha spagatzit! ◊ apu a biri sa vengàntzia de si spagatzai a totus ◊ no eis a crei ca divideus sa propriedadi po si dha spagatzai bosàteras, no?!◊ bolit andai isceti a si spagatzai su dinai me is ristorantis! Traduzioni Francese dévorer, mettre en pièces, démembrer Inglese to dismember, to tear in pieces Spagnolo devorar, despedazar Italiano sbranare, smembrare Tedesco zerfleischen, zergliedern.

spampaniàu , agt Definizione chi est totu pistau, orrugau, crepau, fatu a farinos Sinonimi e contrari irfatu, pistu, scerfulau Traduzioni Francese écrasé, en bouillie Inglese mushy Spagnolo machacado Italiano spappolato Tedesco zerschmettert.

spresonaméntu , nm Definizione su ndhe bogare de presone a ccn. Etimo srd. Traduzioni Francese mise en liberté Inglese release Spagnolo excarcelación Italiano scarcerazióne Tedesco Enthaftung.

stragamullài , vrb: istragamuzare, stragamuxai Definizione betare o pònnere apare, ammesturare chentza régula coment’efetu de movimentu, de agiàgaru; bogare o fàere fuire a unu o un’animale de mala manera, brigare, pesare (o fintzes ischidare) de botu po assíchidu Sinonimi e contrari agiolotare, atrepillai, isordulare, studugai, trumbugliai / certai, salargiare, zagarare 2. mi timu chi su sciarrocu siat mannu ca at lassau imbròglius e pagamentas: est un'eredadi bèni stragamullada! ◊ is bòis funt totu stragamullaus: no dh'as inténdiu cussu sonu? 3. po ndi dha istolli de Antoni, sa piciochedha, dh'apu bèni stragamullara! ◊ dh'apu stragamullau ca mi at segau unu pratu Etimo srd. Traduzioni Francese brouiller, mettre en désordre Inglese to upset Spagnolo desordenar Italiano scompigliare Tedesco durcheinanderbringen.

suàdu , pps, agt: assuau, suatu 1, subau, suvau Definizione de suare; chi est in more, in calore / subada che gatu = in more che batu in su tempus (chi istat a màulos, iscandhulosu) Sinonimi e contrari aibbadu, allimitu, imbirtiolau, insuiu, intzinnidu, suguzadu / cdh. sualzalitu Frasi pariant carrelas de vrústios de prudhedas suvadas Traduzioni Francese en chaleur Inglese aroused Spagnolo caliente, cachondo Italiano infoiato Tedesco geil.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definizione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinonimi e contrari ingrilliri, seguzare Etimo ltn. subare Traduzioni Francese entrer en chaleur Inglese to be on heat Spagnolo estar en celo Italiano andare in caldo Tedesco brunsten.

sudoràu , pps, agt: sueradu Definizione de sudorare; chi portat suore / sueradu pilu pilu = inciustu de sudori Sinonimi e contrari sudau, insorau 2. incravatau, in bestes de cusinu, non zuches su cherbedhu sudorau ◊ su pane sudorau est semper su prus vonu ◊ est torradu istracu, sueradu a mortóriu sena mancu una trama assuta Traduzioni Francese en sueur Inglese sweaty Spagnolo sudado Italiano sudato Tedesco schweissig.

tàmen, tàmes , cng Definizione foedhu chi faet a cumprèndhere una possibbilidade fintzes si calecuna cosa faet impedimentu / no t. de…, ma fintzas… = no solu… ma fintzas… Sinonimi e contrari insamus Frasi tames za bi at a chie su fritu no li corcat pilu 2. no tamen de sas vidas, finas sas mortes presentaiant calchi diversidade ◊ no tames de cussu, si faghes a fiza bona ti apo a dare àteru puru Etimo ltn. tamen Traduzioni Francese toutefois, en outre Inglese but, yet, nevertheless Spagnolo sin embargo, además Italiano tuttavìa, inóltre Tedesco außerdem.

taschèdha , nf Definizione sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu) Sinonimi e contrari istaca, mocilla, tasca Terminologia scientifica stz Traduzioni Francese musette en cuir Inglese skin haversack Spagnolo mochila de piel Italiano tascapane di pèlle Tedesco Lederwandertasche.

tège , nf: texa, texe, texi Definizione pedra lada po cassare pigiones o àteru animaledhu areste Sinonimi e contrari predaghe, pradera, pràdica, tèglia* Frasi est andau a pònnere is teges e is lénsias po cassai ◊ in sa texa, un'isposa de pastore bi at isciucadu sos pes a su nignu (S.Casu)◊ sas cótzulas fint cotas in sa texa ◊ in una texa, afaca a s'antarile, bi at una pastera ◊ si est isterruxadu subra de una texa Traduzioni Francese trébuchet en pierre Inglese broad stone Spagnolo losa Italiano schiàccia Tedesco Schlagfalle.

tipilíre , vrb Definizione atripare s'unu cun s'àteru, brigandho Sinonimi e contrari acanciofai, aciufai 1, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, trifiare Frasi si ponzant de acordu o chi si torrent a tipilire o a s'atzutzudhare che pudhas ◊ como no ant botza, sa partia est frimma: si sunt tipilindhe ca nemos cheret andhare a nche batire sa botza Traduzioni Francese en venir aux mains Inglese to come to blows Spagnolo pelear, venir a las manos Italiano azzuffarsi Tedesco sich raufen.

trallàtzu , nm Definizione odríngiu de trallas po pònnere a unu de punta cun s'àteru Sinonimi e contrari abbisu 1, concivada, transa Traduzioni Francese complot en vue de semer le désaccord Inglese intrigue Spagnolo tejemaneje Italiano macchinazióne per creare disaccòrdo Tedesco Anstiftung.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definizione pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Sinonimi e contrari agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Frasi arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Etimo srd. Traduzioni Francese mettre en émoi, se jeter (sur) Inglese to cause a turmoil, to throw oneself Spagnolo alborotar, lanzarse, arremeter Italiano subbugliare, avventarsi Tedesco in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

trasinadràsina , avb Definizione (andhare, pigare o portare t.) tragandho in terra, a tragu Sinonimi e contrari trasigadràsiga, trexinadréxina Etimo srd. Traduzioni Francese en se traînant Inglese shuffling Spagnolo arrastrando, a rastras Italiano strascicóni Tedesco schleppend.

trexinadréxina , avb: trisinadrísina Definizione andhare o leare t. = a tragu, trisinandho in terra, a trisinadura, fintzes a su friga friga Sinonimi e contrari trasigadràsiga, trasinadràsina Frasi seu alliscinara e apu fatu totu s'iscala trexinadréxina (S.Murru) Etimo srd. Traduzioni Francese en se traînant Inglese shuffling Spagnolo a rastras Italiano strascicóni Tedesco schleppend.

tribbulàdu , pps, agt, nm: atribbuladu, tribbuliau Definizione de tribbulare; chi o chie istat male, patindho, passandho vida mala de trebballu meda e de suferéntzia Sinonimi e contrari patidore, suferente, tribbuleri 2. dogni ómine tribbuladu agatet paghe ◊ amparade in s'últim'ora dogni ànima tribbulada! ◊ ses discantzu e reposu de s'ànima tribbuliara ◊ ant afrontadu sos tribàglios de sa vida tribbulada ◊ Deus est s'amigu de is tribbuliaus Traduzioni Francese tourmenté, mal en point Inglese ill-treated, tormented Spagnolo atormentado, agotado Italiano tormentato, strapazzato Tedesco gequält.

trigàle , agt Definizione (nau de terramíngiu) chi faet o bundhat trigu meda / massaju t. = chi betat trigu Frasi est pro pagos iscudos in afitu cudha terra trigale abbandhonada ca sos massajos fatu ant retirada (S.Bosu) Etimo srd. Traduzioni Francese fertile en blé Inglese graniferous Spagnolo triguero Italiano granìfero Tedesco reich an Getreide.

trubàre , vrb: trubbare, truvare, turbare, turvare Definizione fàere andhare, apretare po andhare (nau pruschetotu po is animales, ma fintzes po gente pigada coment’e animales, chentza arrispetu); portare su bestiàmene de una pastura a s'àtera; fàere essire a pígiu sa fera in cassa, fintzes su pische po piscare, istesiare, fàere istesiare, fintzes solu andhare; prnl. afracai, su si betare cun fortza contra a ccn. a iscúdere, mossigare, atumbare, incorrare o fàere àteru de male; nau in cobertantza de s'ómine, de su mascu, cobèrrere; fintzes nàrrere o atuare una cosa a unu candho no dha faet po su pagu interessamentu Sinonimi e contrari sucai, tzitziare / atramudai / afarcai, agghegiare, assurpire, azachinare, crazugai, tzurricare / zúchere Frasi pastores, truvade sas berveghes! ◊ sos canes si sunt betados a sa tupa pro trubbare sa fera ◊ commo no turbas prus sos pecos dae Costera ◊ trubba s'àinu, fàghelu andhare impresse! ◊ turvaiat sos voes cun d-unu frúschiu chi ischiat isse ◊ su ventàriu aiat sichitu a turvare e a molinare sas framas 2. o luna maca, a ube ses turbandhe?! ◊ trubba a dainanti: bae, no istes ispetendhe! ◊ trubbachelu su bestiàmine, no mi che collat s'olia! 3. si li est trubbadu su trau e si no si fit fatu a bonu a si partare l'aiat mortu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas daghi ti faedho! ◊ si mi est trubbadu a m'iscúdere, ma candho at bidu sa lepa at furriadu! Etimo ltn. turbare Traduzioni Francese pousser, conduire en avant Inglese to spur, to conduct Spagnolo aguijonear, ojear la caza Italiano stimolare, far andare, condurre avanti Tedesco antreiben, anstacheln.

údulu , nm Definizione cambu mannu de mata cun is cambos prus piticos segaos lassandhondhe un'orrugu curtzu, fichiu prantau in terra po apicare cosa o fintzes poderare naes de mata càrrigas de frutu o bide in artu Sinonimi e contrari frucàrgiu, iltatu, pontedhu, puntale, trumponi, uduri Etimo ltn. mutilus Traduzioni Francese tige en bois pour accrocher qqch. Inglese fork Spagnolo puntal, horquilla Italiano appenditóio Tedesco Ständer.

«« Cerca di nuovo