acambàre , vrb: cambare 1 Definizione nau de is erbas e laores, bogare o pònnere cambos, betare arraighinas bonas e crèschere meda; cantandho, acumpangiare in poesia cun versu e rima s'istérria de un'àteru; in su tessíngiu, cambiare unu filu cun calecun’àteru Sinonimi e contrari afasciai, afundhare 1, afundharzare, assedare, imbènnere, piglionai 2. teniat sempre sas peràulas prontas: a su chi naraiat unu, isse l'acambaiat deretu Etimo srd. Traduzioni Francese taller Inglese to head Spagnolo entallecer Italiano accestire Tedesco bestocken.

acupài 1, acupàre , vrb: aggupare Definizione si narat de unos cantu ebrúgios (es. latuca, càule) chi si serrant comente a bòcia, cun is fògias cracas; fàere coment’e a cupu, nau de sa manu fata a cofu serrandho unu pagu is pódhighes / aggupare sas oricras = allutai is origas po intèndiri o ascurtai bèni Sinonimi e contrari aggupulare, aupare 2. est aggupanne sa manu a un'oricra ca no intendhet ◊ cun is manus acupadas abetàt a dhi calai sa gràtzia e… aici est aturau! ◊ aggupanne sas oricras acurtzu potites intènnere Etimo srd. Traduzioni Francese taller Inglese to head Spagnolo acogollarse Italiano accestire Tedesco bestauden.

afilàe, afilàre , vrb Definizione andhare a ccn. parte (filu); andhare a filu, fàere su dovere, andhare a deretu, pònnere mente, cumprèndhere un'arrexonamentu, arrexonare bene, incarrerare a una filada o arrennèscere a cumandhare a ccn.; abbarrare a tropu faendho sa matessi cosa o de sa matessi manera cun pagu o nudha cunsideru, deasi comente acucat Frasi e a ue ses afilendhe? ◊ sa crapa afiladora est sa chi afilat sas berbeghes ◊ no bi lu poto afilare a su cumandhu, a fizu tou! ◊ fint timendhe chi sa zustíssia no si esseret afilada a domo issoro ◊ bidu l'as a ue ant afiladu sas berbeghes mias? ◊ depimus afilare chito pro pòtere arribbare prima 2. est peus de s'àinu: no bi afilat mancu si lu leas a fune! ◊ già ndhe tenimus sa proa bastante chi no afilas si no cun sa fune! (R.Marras)◊ cristianu revessu: itesisiat chi li nias a fàghere, no bi cheret afilare! 3. candho l'afilat a fàghere gai est peus de cudhu sonadore ◊ l'at afilada a fàghere tempus malu e no cheret cambiare ◊ su macu est a ue l'afilat ◊ l'at afilada a bèndhere ca li cumbenit de prus ◊ totu a cussa domo che ant afiladu a fàghere su nidu, sas rúndhines: in sas de acurtzu mancu unu! Etimo srd. Traduzioni Francese se diriger Inglese to head for Spagnolo dirigirse Italiano dirìgersi Tedesco sich wenden.

afundharzàre , vrb Sinonimi e contrari acambare, afasciai, afundhare 1, imbènnere Etimo srd. Traduzioni Francese taller Inglese to head Spagnolo entallecer Italiano accestire Tedesco bestocken.

cabiciàna , nf: cabitzana, cabitana Definizione in su letu, sa parte ue si ponet su cabitzale, sa conca; genia de tedile mannu; genia de sachitu prenu de cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare / min. cabitedha = conchedha Sinonimi e contrari cabetzera, cabitzalera / cabidabi 2. si ch'est intanadu in duas molas de modhitza, bene acrobadu e cun cabitzana de titione e bidighinzu Traduzioni Francese tête du lit Inglese head of a bed Spagnolo cabecera Italiano capolètto, capezzale Tedesco Kopfende, Keilkissen.

capídha , nf Sinonimi e contrari concutza Etimo ltn. *capilla Traduzioni Francese tête Inglese head Spagnolo cabeza, cabete Italiano capòcchia Tedesco Kopf.

capocínu , nm: capucinu 1, caputzinu Definizione una genia de anade chi tzérriant deosi ca su mascu portat sa conca agiummai totu bianca Sinonimi e contrari titillonaxu Terminologia scientifica pzn, erismatura leucocephala Etimo itl. cappuccino Traduzioni Francese érismature à tête blanche Inglese white head duck (pigeon) Spagnolo malvasía cabeciblanca Italiano gòbbo rugginóso Tedesco Ruderente.

cònca , nf Definizione in sa carena, sa parte ue funt is crebedhos, is arremos de intèndhere, bíere, papare e arrastare: sa parte de ananti est sa cara, chi distinghet dónnia persona a sa bisura; sa conca est mescamente sa parte prus in artu o prus addenanti in d-una carena animale e si pentzat sèmpere coment'e sa parte prus importante, tanti de dha cunsiderare, po su cristianu, sinónimu de persona, mente, inteligéntzia, crebedhu; de unu logu, su tretu in artu, a sedha o cúcuru; de unas cantu erbas, s'ispiga o sa parte prus grussa; sa parte prus grussa de calecuna aina (de màgiu, agúgia, fusu, púncia, crau, obbilu); sa punta de is pódhighes (e fintzes de su trigu, de s'órgiu); a logos, sa c. est s'istrégiu de linna o tianu po impastare sa farra / min. conchedha, conchighedha, conchixedha (a bortas nau po conca machillota), concutza Sinonimi e contrari carbedhu, cúcuru Modi di dire csn: bia de c. = chirra; perra de c. = una metadi; c. cucuràcia = cun sa sedha unu pagu a punta; a c. sciorta = a conca nuda, chentza bonete o mucadore; cumportamentos distintos de sa conca = conchi + agt.: conchiabbadu, conchibbódiu, conchilébiu, conchilenu, conchimanigadu, conchiminudu, conchipérrinu; fàghere de c. = mòviri sa conca coment'e bolendi nàrriri ccn. cosa; èssiri o andai a c. scinta = a conca nuda, chentza mucadore o bonete; èssere o andhare a conca betada = castiendi a terra po sa bregúngia; betàrendhe sa c. a ccn. = nàrriri cosa a ccn. fintzes a istrobbu, segai sa conca, sa passiéntzia; segare, segai sa c. a ccn. = fàere unu frincu in conca, una segada in conca a ccn.; segàreche, segaindi sa c. a ccn. (o a un'animali) = degogliare, isconcare a ccn.; portai sa c. cantu una cuarra = ammuinada, che in moida de rios; colàreche o essire dae c. (nadu de carchi idea)= iscarèsciri una cosa; colare in c. = bènniri in menti, pentzai; fai conchedhas = tzurumbecare, isconchiai; bènnere a c. = pentzai, arregordai; bogai una cosa de c. = fàgheresi passare s'idea; pònniri in c. una cosa a unu = tzacarecheli un'idea ne zusta e ne bona; pònnere, pònniri a c. = callai a ciorbedhu, currèzeresi, essire zudissiosu, insabiai, cussentire; èssere, no èssere zustu de c. = portai is ciorbedhus a postu, èssiri sàbiu, arrexonai bèni, èssiri pretocau; portai conca = zúghere zudíssiu, atuamentu, sabiore; no portai c. po… = èssere pessendhe in àteru; fàghere a c. sua = sentza de ascurtai a nemus; tocau a c. = chi fait machioris; pònnere c. a, o pesare c. de una cosa = pessare a la fàghere; conca a… = faci a…; èssere a c. de… = fai comenti…; zúghere sa c. leada de… = pentzai isceti a…; segamentu de c. = ifadu, cosa inzotosa; lassare sa c. a unu = acabbaidha de dhu circai contus; artzada de c. = arrennegu airadu de fàghere aconcadas macas; èssiri o istai a c. calada = coment'e pessamentosu, a ogros a terra, a conca bassa; arrúiri, mòrriri totus a una c. = a conca apare, a una fasche, totugantos paris; bènnere dae c. (nadu de carchi pessada, de cosa chi si faghet) = èssiri frutu de arrexonamentu, cosa bene pessada, sàbia; c. morta (nadu de laore) = ispiga aurtida, cun ranu míseru Frasi no zughet unu tudhu de pilu in conca ◊ cussa pisedha istat a conca falada ca est birgonzosa ◊ sa conca est atacada a su bustu po mesu de su tzugu ◊ no ti dha provis meda sa conca, no ti noxat!…◊ su dolore de conca est cosa mala ◊ no camines a conca in artu ca no bides ue pones sos pes! 2. su trigu si ndi segat po sa conca e no po sa canna ◊ ist tocau a ndhe bodhie s'órgiu a conca a conca de terra !◊ mi serbint duas concas de allu, de cibudha, cherzo duas concas de frenugu ◊ candu femu manorba portamu is conchedhas de is didus de is peis e de is manus sempri arrúbias 3. in sa conca de s'órdine sa terra est prus tosta ◊ sa conca de su surcu no est abbada ◊ in conca de letu pone su fusile! 4. mi che ses faghindhe sa conca che moju cun custu burdellu ◊ ohi, làssami sa conca chi no ndhe cherzo mancu intèndhere! ◊ candho sunt a conca de binu no cumprendhent prus nudha ◊ cussu est mannu ma a conca de criadura! ◊ zughet sa conca leada de su zogu ◊ cudhas isciuchendhe e issa chena sessare de nàrrere e betèndhendhe sa conca a totu! 5. mi est passau de conca e no apu fatu su chi as nau ◊ a ndhe li colat, totu, de cosas in conca!…◊ mi ch'est coladu dae conca, su chi depia fàghere ◊ su babbu at nau de mi lu bocare dae conca de pessare a sa fiza! ◊ no ti dh'apu nau ca mi nd'est essiu de conca ◊ no pongas conca a totu is cosas chi ti nant! ◊ dae conca ti benit a lassare una criadura sola in logu de perígulu?!…◊ mi lu at nadu puru ite fit, ma a mie no mi ndhe abbarrat in conca! 6. cussu est conca maca: no ndhe faghet una zusta ◊ fiat una picioca bellixedha, ma cantecantu de conca sua, po no nai isteulada in totu ◊ custa cosa est bogandumí de conca: mi depit cumpadessi! ◊ ant fatu a conca issoro ◊ c'est chini portat prus conca e chini prus pagu ◊ poita abarras fadendi conchedhas e no ti crocas? 7. fuiant acambitendi conca a sa crésia ◊ dh'apu agatau conca a su portu ◊ seu currendu conca a incudhai ◊ gei currit, conca a sa provenda! 8. aici morreus totus a una conca Cognomi e Proverbi smb: Conca, Concas / prb: a chie at conca no mancat berrita ◊ cheres bènnere paba? ponedilu in conca! Terminologia scientifica crn Etimo ltn. concha Traduzioni Francese tête Inglese head Spagnolo cabeza Italiano tèsta, capo Tedesco Kopf.

conchimedhòne , nm Definizione unu chi portat sa conca manna meda Sinonimi e contrari concone Terminologia scientifica zcrn Traduzioni Francese grosse tête Inglese big head Spagnolo cabezón Italiano testóne Tedesco Großköpfige.

cuestòre, cuestòri , nm Definizione su chi cumandhat is fortzas de pulitzia in is províncias Terminologia scientifica prf Traduzioni Francese préfet de police Inglese head of police administration Spagnolo jefe de policía Italiano questóre Tedesco Polizeichef.

fiàdu , nm, nf Definizione css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e àteru); nau in cobertantza (fintzes fiadedhu), una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere chi no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. fiadutzu Sinonimi e contrari animabi, pecus Modi di dire csn: malu fiatu = fiadu malu, cristianu pagu bonu; fiadu berbeghinu, béchinu, bulu, fiadu minudu (animali piticu); fiadu russu = animali mannu Frasi ite bella fiadu, cussa baca! ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos ◊ li ant regaladu fiados minudos e fiados russos ◊ in su saltu paschiat paritzos fiadutzos ◊ fia teracu anzenu ma mi ndhe essei e mi ponei abbandha cun fiados mios 2. arratza de fiadu chi at buscadu, a maridu, Fulana: mandrone de prima calidade! Traduzioni Francese bête, pièce de bétail Inglese beast, head (of cattle) Spagnolo cabeza de ganado, res Italiano béstia, capo di bestiame Tedesco Vieh, Tier.

intestài, intestàre , vrb Definizione fàere in paperi, pònnere una cosa in propriedade a númene de ccn.; prnl. fàere su tostorrudu, su perrigónchinu, abbetiare insistendho in s'idea sua chentza bòllere iscurtare s'àteru Sinonimi e contrari abbetiae, acorrochinare, aperrighinare Frasi li aiat intestadu unu libbereto in sa Posta e che li poniat sa paga donzi mese ◊ totu su chi seus alloghendi oi est intestau a su mundu de cras (F.Pischedda) 2. si est intestadu de no chèrrere manigare e no bi at àpidu médiu de lu cumbínchere! Traduzioni Francese mettre au nom (de), s'entêter Inglese to head Spagnolo poner a nombre de, obstinarse Italiano intestare Tedesco auf den Namen eintragen, sich versteifen.

iscabiàre , vrb: iscaviai, iscaviare, iscaviari, scaviai Definizione mòvere a cropu sa conca, e is corros, nau de is boes, o is sannas, nau de is sirbones, de is porcos; fintzes mòvere sa palina a manera de fàere isceberare sa pàgia (o àteru de prus lébiu) de su trigu po dhu illimpiare; iscutulare sa conca po si ndhe tròchere is pilos de cara (chie dhos portat longos), o fintzes a murrúngiu po cosa chi si tenet in contràriu; fintzes brillare atesu Sinonimi e contrari incorrare, scemiai, sconchiai / imbrillai Frasi su malloru si nd'iscutulat su cani e camminat, iscàviat e camminat ◊ tia Carau candho dhu biet asinche iscàviat sa conca sentindhodhu po cussu machine chi dhi giaet ifadu ◊ su ferru de pranciari cun sa braxa, po dha mantènnere bia, tocàt a dh'iscaviari 2. su mangianu su sole si ndi fut incrarau in mari iscaviandu is umbras atesu Traduzioni Francese secouer les cornes Inglese to sway one's head or horns Spagnolo menear la cabeza Italiano scorneggiare, dimenare le còrna Tedesco mit den Hörner stoßen.

isconchinàre , vrb: sconchiai Definizione mòvere sa conca po nàrrere chi una cosa no est deasi, chi unu no est de acórdiu, giare cropos cun sa conca Sinonimi e contrari isconchidare, isconculare, scorrociai, tzilibbecare, tzurumbecare Frasi sas betzighedhas si sunt cheghentanne, isconchinanne e a tremuledha Etimo srd. Traduzioni Francese secouer la tête Inglese to shake one's head Spagnolo mover la cabeza Italiano scrollare il capo Tedesco den Kopf schütteln.

scerbedhài , vrb: igerbedhare*, sciorbedhai Definizione segare, bogare, pistare is crebedhos, sa conca, fintzes in su sensu de bochíere; pigare a conca, a crebedhos, su si pigare pentzamentu mannu o meda po calecuna cosa Sinonimi e contrari ischerbicare, ispistidhai / irmedhighinare Frasi si dh'incòciu, cussu molenti dhu tzucu a puntara de pei, dhu sfiguru, dhu sciorbedhu! 2. custu est trabballu chi sciorbedhat ◊ no s'eus a sciorbedhai mera: si est mascu dhi poneus su nòmini de ajaju Traduzioni Francese casser la tête Inglese to smash one's head Spagnolo abrir la cabeza, devanarse los sesos Italiano pestare, rómpere la tèsta Tedesco schlagen, jdm. den Kopf einschlagen.

sconchiài, sconchinài , vrb: isconchinare* Definizione mòvere sa conca a cropu (coment'e orruendho ainnanti), fàere isconchiadas, mescamente candho unu tenet sonnu e fintzes apostadamente po nàrrere chi eja o chi nono; istorrare a unu de fàere una cosa Sinonimi e contrari iscabiare, tzilibbecare, tzurumbecare / scronnoriai Frasi candu no est de acórdiu abarrat sconchiendi ◊ est a su scónchia scónchia, mortu de sonnu Traduzioni Francese chanceler, trébucher (de la tête) Inglese to overbalance with one's head Spagnolo cabecear Italiano tracollare della tèsta Tedesco kippen des Kopfes beim Einnicken.

tastèra , nf: testera Definizione sa parte de pitzu o prus in artu, de conca, de una css. cosa; cora latanti, su surcu chi in is terras aradas arregollet s'abba de mesu e dha portat a sa cora maista; parte de su frenu de su cuadhu / sa t. de sa nassa = messalzu Sinonimi e contrari cabiciana Frasi sa testera de su letu Etimo spn. testera Traduzioni Francese chevet, tête Inglese head Spagnolo cabeza, cabecera Italiano testata Tedesco Kopfteil.

testàli , nm Definizione parte de pitzu, punta de calecuna cosa coment'e chi siat sa parte de sa conca Traduzioni Francese chevet, tête Inglese head Spagnolo cabeza, cabecera Italiano testata Tedesco Kopfteil.

tzurumbecàre , vrb Definizione èssere cun sa conca a tontonadas, lassare orrúere sa conca dormindhosi cicios, tènnere sonnu meda de no poderare sa conca firma Sinonimi e contrari abbiocare, sconchiai, sconcoinai, tzilibbecare, tzinghirinare, tzumbecare Frasi si tzurumbeco subra su piatu diventat sónniu finas su ricatu ◊ bae e corcadiche, chi ses tzurumbechendhe! Etimo srd. Traduzioni Francese hochement de tête à cause du sommeil Inglese to lose one's head balance for the sleep Spagnolo cabecear Italiano tracollare della tèsta per il sónno Tedesco Kippen des Kopfes aus Schlaf.

«« Cerca di nuovo